Cán cân lệch trước thềm bầu cử giữa kỳ Mỹ

Môi trường chính trị Mỹ dường như đang bị xói mòn nhanh chóng đối với đảng Dân chủ, đặc biệt là ở những khu vực mà đảng này đã nắm giữ lâu nay.

Trao đổi với Zing về những ảnh hưởng mà cuộc bầu cử giữa kỳ có thể tác động lên đảng Dân chủ, ông Kenneth Kollman - giáo sư Khoa học Chính trị tại Đại học Michigan - nhận định: “Cuộc bầu cử này sẽ quyết định số phận các mục tiêu chính sách của Joe Biden trong hai năm còn lại của nhiệm kỳ tổng thống (đầu tiên) của ông”.

Giới phân tích và quan sát chính trị cũng có chung nhận định với giáo sư Kollman.

“Thực tế đáng sợ nhất trong lễ Halloween đối với đảng viên Dân chủ ở Hạ viện là số ghế mà đảng của Tổng thống Joe Biden có thoải mái vào năm 2020 hiện có nguy cơ mất đi”, Dave Wasserman, nhà báo và biên tập viên chuyên về Hạ viện của báo chính trị Cook Report và Amy Walter, một nhà phân tích chính trị phi đảng phái, viết hôm 1/11.

Những chỉ số đáng lo ngại

Ông Wasserman hôm 1/11 đã thay đổi đánh giá cuộc đua cho ít nhất 10 ghế ở Hạ viện do đảng Dân chủ nắm giữ thành nguy hiểm, bao gồm cả ba ghế của đảng Dân chủ ở California và New York.

Cùng ngày ông Wasserman có những thay đổi trong đánh giá của mình, Gallup - tổ chức phân tích và thăm dò dư luận nổi tiếng của Mỹ - đã phát hành một báo cáo cho thấy những luồng gió chính trị đang thổi theo hướng của đảng Cộng hòa.

Hàng loạt con số được đưa ra khiến những người ủng hộ đảng này phải nản lòng.

Chỉ 40% người Mỹ tán thành với những gì ông Biden trên cương vị tổng thống.

Chỉ 17% bày tỏ sự hài lòng với cách mọi thứ đang diễn ra ở Mỹ.

49% nói rằng tình trạng của nền kinh tế là “nghèo nàn”.

21% ít ỏi hài lòng với cách điều hành của quốc hội do đảng Dân chủ kiểm soát.

Như các nhà phân tích Jeffrey M. Jones và Lydia Saad của Gallup đã lưu ý: “Xếp hạng hiện tại của nền kinh tế Mỹ và mức độ hài lòng của quốc gia là mức thấp nhất mà Gallup đo được vào thời điểm diễn ra cuộc bầu cử giữa kỳ kể từ năm 1994 và 1982. Mức độ hài lòng đối với cách quản lý của quốc hội và tổng thống đang ở gần mức thấp lịch sử”.

Bất kỳ một trong những con số đó đều đang tạo ra tín hiệu cảnh báo cho đảng cầm quyền ở Washington. Kết hợp tất cả chúng lại trong bối cảnh chỉ còn vài ngày nữa là đến cuộc bầu cử giữa kỳ, có vẻ như đảng Cộng hòa đang trên đà thắng lớn.

Điều đáng lo ngại nhất đối với đảng Dân chủ là những điều kiện này dường như đe dọa không chỉ các ứng cử viên lâu nay được coi là dễ bị tổn thương do tính chất đảng phái của khu vực của họ, mà còn cả những người đã được coi là trên khu vực an toàn hơn cho đến thời điểm này.

Có cùng phân tích, giáo sư Kollman nhận định đảng Cộng hòa đang có nhiều lợi thế so với đảng Dân chủ, và nếu đảng Cộng hòa giành được quyền kiểm soát một trong 2 viện, hoặc cả 2, Tổng thống Biden có thể đối mặt với hàng loạt thách thức.

“Điều này sẽ ngăn cản ông Biden thông qua nhiều dự luật, tạo khả năng cho đảng Cộng hòa mở các cuộc điều tra công khai về tổng thống, chính quyền của ông, và con trai ông”, giáo sư Kollman dự đoán với Zing.

Ông Mitchell Brown - giáo sư Khoa học Chính trị tại Đại học Auburn - cũng có góc nhìn không nằm ngoài quan điểm của phần lớn giới quan sát: “Phần lớn các cuộc thăm dò ý kiến cho thấy đảng Dân chủ có thể mất Hạ viện, điều này sẽ gây khó khăn cho chính quyền Biden trong việc tiếp tục thực hiện nhiều lời hứa tranh cử của họ”.

Tổng thống Joe Biden tham gia vận động tranh cử cho ứng cử viên thượng nghị sĩ Val Demings và ứng cử viên thượng nghị sĩ Charlie Crist của đảng Dân chủ, tại Miami Gardens, Florida, Mỹ ngày 1/11. Ảnh: Reuters.

Thay đổi trong đời sống người dân

Kết quả của quá trình định hình lại quốc hội sau bầu cử giữa nhiệm kỳ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày của người Mỹ trên khắp đất nước. Phá thai là một ví dụ điển hình.

Hồi tháng 6, Tòa án Tối cao Mỹ đã lật ngược quyền phá thai được bảo vệ theo hiến pháp. Cả hai đảng đều đã đề xuất các luật mới trên toàn quốc nếu họ giành được quyền kiểm soát quốc hội vào giữa nhiệm kỳ.

Trong khi đảng Dân chủ hứa duy trì quyền phá thai của phụ nữ, đảng Cộng hòa đề xuất lệnh cấm phá thai sau 15 tuần mang thai trên toàn quốc.

Ở cấp tiểu bang, kết quả các cuộc chạy đua thống đốc và lãnh đạo địa phương chủ chốt trong các bang chiến trường chính trị truyền thống như Pennsylvania, Wisconsin và Michigan có thể đồng nghĩa với việc các hạn chế phá thai sẽ được áp dụng ở đó.

Ai giành được quyền kiểm soát quốc hội và ai giành được quyền lực ở các bang cũng sẽ ảnh hưởng đến nhiều chính sách khác bên cạnh quyền phá thai.

Nếu đảng Cộng hòa chiếm ưu thế, các vấn đề về nhập cư, quyền tôn giáo và giải quyết tội phạm bạo lực được cho là những ưu tiên.

Đối với đảng Dân chủ, môi trường, chăm sóc sức khỏe, quyền bỏ phiếu và kiểm soát súng sẽ tiếp tục duy trì ở vị trí cao trong chương trình nghị sự.

“Chiến thắng của đảng Cộng hòa tại Hạ viện có nghĩa là các chính sách của chính quyền Tổng thống Biden sẽ gặp bế tắc trong hai năm tới cho đến khi cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 kết thúc”, giáo sư Brown kết luận.

Người biểu tình phản đối Tòa án Tối cao Mỹ lật ngược phán quyết Roe v. Wade hợp pháp hóa quyền phá thai năm 1972, ở Missouri, Mỹ, ngày 24/6. Ảnh: Reuters.

Đến lượt đảng Cộng hòa điều tra đảng viên Dân chủ

Cuộc bầu cử giữa kỳ cũng sẽ có tác động vượt ra ngoài các vấn đề liên quan đến chính sách. Phe kiểm soát quốc hội sẽ có quyền khởi động các cuộc điều tra, theo BBC.

“Sẽ có một nỗ lực phối hợp để luận tội tổng thống đương nhiệm và một số nhân vật chủ chốt khác, phần lớn là để đáp lại các nỗ lực luận tội phe ông Trump”, giáo sư Brown dự đoán với Zing.

Trong hai năm, đảng Dân chủ đã hạn chế số lượng các cuộc giám sát mà Nhà Trắng của ông Biden phải đối mặt và đưa cuộc tấn công ngày 6/1/2021 vào Điện Capitol của Mỹ trở thành trọng tâm chính của các cuộc điều tra.

Họ đã phỏng vấn hàng trăm người và tổ chức các buổi điều trần vào khung giờ vàng về những gì đã xảy ra vào ngày hôm đó, nhằm tìm hiểu xem Nhà Trắng dưới thời ông Trump đã biết trước những gì và phản ứng ra sao trong vụ việc. Họ dự kiến công bố một báo cáo trước cuối năm nay.

Ông Kenneth Kollman - giáo sư Khoa học Chính trị tại Đại học Michigan, Mỹ. Ảnh: Đại học Michigan.

Tuy nhiên, tất cả điều này dường như đã sẵn sàng bị thay đổi. Đảng Cộng hòa, được dự đoán có thể kiểm soát Hạ viện, cho biết họ sẽ đóng cửa ủy ban điều tra vụ việc 6/1/2021 và mở phiên điều trần về mối quan hệ kinh doanh của Hunter Biden - con trai ông Joe Biden - với Trung Quốc.

Họ cũng muốn xem xét các chính sách nhập cư của chính quyền Biden, việc Mỹ rút khỏi Afghanistan và nguồn gốc của đại dịch Covid-19 ở Trung Quốc.

Nếu đảng Cộng hòa cũng nắm quyền kiểm soát Thượng viện Mỹ, thì quá trình phê chuẩn những người mà ông Biden bổ nhiệm làm việc tại các tòa án liên bang và cơ quan chính phủ chủ chốt sẽ đi vào bế tắc.

Giáo sư Kollman dự đoán tương tự và nhận định: “Đây sẽ là một chiến lược có chủ ý của đảng Cộng hòa nhằm làm suy yếu nhiệm kỳ Tổng thống Biden và triển vọng giành chiến thắng của ông vào năm 2024”.

Tác động đến việc tái tranh cử của ông Trump

Không giống như các cựu tổng thống gần đây, ông Trump đã không lặng lẽ rời bỏ chính trường. Dù chưa công bố chính thức, ông thể hiện những dấu hiệu cho thấy sự quan tâm đến việc trở lại Nhà Trắng vào năm 2024. Bầu cử giữa kỳ có thể củng cố quyền lực cho ông hoặc làm tan vỡ hy vọng của ông.

Trong khi ông không có tên trong lá phiếu giữa kỳ, hàng chục ứng cử viên được ông chọn ủng hộ đang tranh cử trong các cuộc đua trên khắp nước Mỹ.

Cựu tổng thống đã ủng hộ một số ứng cử viên Thượng viện, như cựu cầu thủ bóng đá Herschel Walker ở Georgia, bác sĩ truyền hình Mehmet Oz ở Pennsylvania và tác giả dân túy JD Vance ở Ohio, thay vì các chính trị gia đảng Cộng hòa truyền thống hơn, bất chấp sự phản đối của các lãnh đạo đảng Cộng hòa kỳ cựu.

Nếu họ thắng, điều đó có thể chứng minh rằng bản năng chính trị của ông rất nhạy bén, và thương hiệu chính trị bảo thủ của ông có sức hấp dẫn trên cấp độ quốc gia. Nhưng nếu đảng Cộng hòa không giành được quyền kiểm soát quốc hội và đó là do thất bại của các ứng cử viên được lựa chọn không theo quy luật của ông Trump, cựu tổng thống có thể phải gánh chịu trách nhiệm.

Một kết quả như vậy sẽ thúc đẩy hy vọng cho các đối thủ tổng thống của ông Trump trong đảng. Cả Thống đốc Florida Ron DeSantis và Thống đốc Texas Greg Abbott đều sẽ tái đắc cử vào tháng 11 và có thể sử dụng kết quả này làm bàn đạp cho chiến dịch của chính họ để giành được đề cử của đảng Cộng hòa vào năm 2024.

Cựu Tổng thống Donald Trump phát biểu trong một cuộc vận động ở Robstown, Texas, ngày 22/10. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, giáo sư Brown nhận định đảng Cộng hòa về nhiều mặt rất có lợi “vì ông Trump vẫn còn rất nổi tiếng, và dù đúng hay sai, họ đều đổ lỗi cho ông Biden về vấn đề lạm phát hiện tại và những tai ương kinh tế tiếp diễn cho các nhà lãnh đạo đảng Dân chủ”.

Đứng trước tình thế này, ông cho rằng Tổng thống Biden và đảng của ông phải “tiếp tục thuyết phục các cử tri Cộng hòa ôn hòa và chống Trump về mức độ quan trọng của việc đảng Dân chủ duy trì quyền lực trong thời điểm này, và rằng đất nước đang đi đúng hướng dưới sự điều hành của đảng Dân chủ”. Tuy nhiên, điều này dường như rất khó.

Tác động đến vấn đề liên quan bầu cử

Bầu cử giữa kỳ năm 2022 sẽ là cuộc bầu cử liên bang đầu tiên kể từ vụ tấn công ngày 6/1/2021 vào Điện Capitol của Mỹ, khi những người ủng hộ Trump cố gắng ngăn cản chiến thắng của ông Joe Biden được chứng nhận.

Trong suốt 2 năm, ông Trump tiếp tục đặt câu hỏi về kết quả của cuộc bầu cử đó và đã tích cực ủng hộ các ứng cử viên đảng Cộng hòa đồng quan điểm với ông về một cuộc bầu cử gian lận.

Nhiều ứng cử viên trong số này, như ứng viên thống đốc Doug Mastriano ở Pennsylvania, ứng viên tổng thư ký bang Mark Finchem ở Arizona và Jim Marchant ở Nevada, đang tranh cử các chức vụ nơi họ sẽ có ít nhất một số quyền kiểm soát đối với hệ thống bầu cử của tiểu bang, có khả năng ảnh hưởng đến cuộc tranh cử tổng thống năm 2024.

Những chính trị gia này, nếu được bầu, có thể từ chối chứng nhận kết quả bầu cử của bang họ trong cuộc bầu cử gần nhất.

Họ cũng có thể tham gia các vụ kiện chống lại các địa phương bị cáo buộc gian lận bầu cử, hoặc ban hành các quy tắc và quy định mới hạn chế một số phương thức bỏ phiếu, chẳng hạn như qua đường bưu điện hoặc thông qua các thùng bỏ phiếu.

Vào năm 2020, dưới áp lực của ông Trump nhằm đảo ngược một số kết quả, các quan chức đảng Cộng hòa ở nhiều bang đã từ chối cúi đầu trước yêu cầu của ông.

Hai năm kể từ bây giờ, nếu một tranh chấp về bầu cử tương tự diễn ra, kết quả của các loại thách thức này có thể hoàn toàn khác nếu những ứng cử viên nêu trên giành chiến thắng.

Hồng Ngọc