Cần ghi nhãn dinh dưỡng để kiểm soát bệnh không lây nhiễm

Theo ông Trương Đình Bắc, Việt Nam đang phải đối mặt với gánh nặng ngày càng gia tăng các bệnh không lây nhiễm, chủ yếu là các bệnh tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và ung thư. Ước tính cứ trong 10 ca tử vong ở Việt Nam thì có gần 8 ca tử vong là do bệnh không lây nhiễm.

Đặc biệt trong số 12 triệu người mắc bệnh tăng huyết áp ở cộng đồng hiện nay có tới gần 60% chưa được phát hiện bệnh và trên 80% chưa được quản lý điều trị; trong tổng số hơn 3 triệu người bị đái tháo đường thì có gần 70% chưa được phát hiện bệnh và trên 70% chưa được quản lý điều trị thuốc.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tăng tỷ lệ bệnh không lây nhiễm là do đô thị hóa, kinh tế phát triển, dẫn đến sự thay đổi nhanh chóng trong lối sống và chế độ ăn uống của người dân. Những thay đổi bao gồm sự chuyển đổi từ thực phẩm truyền thống sang thực phẩm chế biến nhiều chất béo, muối, đường và từ lao động thể lực sang ít hoạt động thể chất.

Ảnh minh họa

Thực phẩm, chế độ ăn uống và tình trạng dinh dưỡng, bao gồm thừa cân-béo phì là một trong các yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của bệnh không lây nhiễm. “Các nghiên cứu cho thấy, ăn ít rau và trái cây ước tính là nguyên nhân của 19% số ung thư dạ dày ruột; 31% các bệnh thiếu máu tim cục bộ; 11% số trường hợp đột quỵ. Ăn nhiều muối là nguy cơ của đột quỵ, tăng huyết áp, ung thư dạ dày, suy thận, loãng xương và một số bệnh tim mạch khác”, ông Trương Đình Bắc thông tin.

Theo số liệu điều tra quốc gia của Bộ Y tế năm 2015 cho thấy hơn 1/2 người trưởng thành ăn thiếu rau/trái cây và người dân ăn muối nhiều gấp 2 lần so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới. Bên cạnh thói quen ăn mặn, các nghiên cứu cũng cho thấy, người Việt rất thích đồ ngọt, trong đó có uống nước ngọt. Năm 2016 Việt Nam tiêu thụ hơn 4 tỷ lít nước ngọt, trong đó, nhiều nhất là trà uống liền với hơn 2 tỷ lít; tiếp theo là đồ uống có ga (hơn một tỷ lít), sau đó mới đến nước uống thể thao, nước tăng lực, nước ép trái cây; tỷ lệ thừa cân béo phì ở Việt Nam tăng nhanh từ 12% năm 2010 lên gần 16% dân số năm 2015. Do đó, việc tăng cường dinh dưỡng hợp lý và xây dựng môi trường thực phẩm lành mạnh là một trong các ưu tiên hàng đầu trong dự phòng và kiểm soát bệnh không lây nhiễm, nâng cao sức khỏe nhân dân.

Thói quen ăn uống và tiêu dùng thực phẩm của người Việt Nam là một trong những yếu tố nguy cơ cần phải được thay đổi. Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra các khuyến cáo về cung cấp hệ thống tiêu chí dinh dưỡng Nutrient Profiling là cách phân loại thực phẩm một cách khoa học dựa trên các thành phần dinh dưỡng với mục tiêu phòng chống bệnh tật và tăng cường sức khỏe, Phó cục trưởng Cục Y tế dự phòng nhấn mạnh.

Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo cần phải có được môi trường thực phẩm an toàn như: Tạo môi trường thực phẩm lành mạnh yêu cầu sự hiểu rõ về thực trạng tiêu thụ các thực phẩm phổ biến như thực phẩm được chế biến và đóng gói sẵn; Cần ghi nhãn dinh dưỡng bao gồm có công bố về thành phần muối (natri), tổng đường và chất béo, giúp người tiêu dùng hiểu được thành phần của thực phẩm; Thiết lập hệ thống phân loại thực phẩm để xác định các loại thực phẩm có lợi cho sức khỏe; Cần có các quy định về hạn chế về tiếp thị các thực phẩm không có lợi cho sức khỏe.

Hiện tại Việt Nam mới chỉ có quy định về hướng dẫn ghi nhãn hàng hóa và hướng dẫn ghi nhãn dinh dưỡng. Tuy nhiên, các quy định này mới chỉ bắt buộc ghi tên sản phẩm, xuất xứ sản phẩm, hạn sử dụng, một số thành phần dinh dưỡng bắt buộc như giá trị năng lượng, hàm lượng protein, chất béo, cacbohydrat tiêu hóa được, đường tổng số. Hiện tại, chưa bắt buộc các tiêu chuẩn liên quan đến môi trường thực phẩm lành mạnh như một số nước trong khu vực châu Á.

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, cần ưu tiên nhằm đảm bảo dinh dưỡng hợp lý, kiểm soát tiêu thụ thực phẩm, giảm mức tiêu thụ muối, đường, tăng cường ăn rau xanh, hoa quả cũng như sử dụng hợp lý chất béo trong khẩu phần ăn hàng ngày. Để thực hiện được điều này, sự triển khai đồng bộ và phối hợp hiệu quả giữa các bên, đặc biệt là giữa cơ quan quản lý Nhà nước và các DN trong lĩnh vực sản xuất thực phẩm đóng vai trò rất quan trọng, điển hình như các hoạt động nghiên cứu và trao đổi kinh nghiệm với tổ chức, DN đã có kinh nghiệm quốc tế trong việc ghi nhãn dinh dưỡng trên bao bì sản phẩm.

Trên thực tế, các chính sách, quy định liên quan đến môi trường thực phẩm lành mạnh đã có nhưng vẫn cần phải hoàn thiện. “Chương trình Sức khỏe Việt Nam” do Chính phủ phê duyệt, trong đó về lĩnh vực dinh dưỡng đã kêu gọi tăng cường phối hợp liên ngành, hợp tác quốc tế,đặc biệt là tăng cường xã hội hóa trong lĩnh vực cải thiện tình trạng dinh dưỡng.

“Trong thời gian tới Bộ Y tế sẽ đẩy mạnh các hoạt động thông tin tuyên truyền giúp người dân biết cách lựa chọn thực phẩm dinh dưỡng có lợi hơn cho sức khỏe, khuyến khích nhà sản xuất chủ động công bố ghi nhãn dinh dưỡng cho người tiêu dùng dễ nhận biết tổng năng lượng, đạm, béo, tinh bột và muối, đường…”, ông Trương Đình Bắc cho biết.

Vân Hà