Cần kết hợp hài hòa giữa bảo tồn giá trị di sản văn hóa với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội

Cụm di chỉ Vườn Chuối là một phức hệ di tích phát triển liên tục qua các giai đoạn Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn. Là một địa điểm quan trọng, chứa đựng nhiều giá trị nghiên cứu lịch sử, đặc biệt là Khảo cổ học Tiền - Sơ sử khu vực đồng bằng châu thổ sông Hồng. Mỗi lần khai quật đều đem lại những kết quả và tư liệu mới cho công tác nghiên cứu khảo cổ học khu vực, góp phần làm sáng tỏ lịch sử Hà Nội thời tiền sơ sử...

Khi khai quật, các nhà khoa học phát hiện lớp đất màu đen thẫm, tơi xốp, trong có lẫn gốm vụn, đồ đá, đồ đồng các loại... mang đặc trung của giai đoạn văn hóa Gò Mun và văn hóa Đông Sơn. Về di tích, phát hiện 15 ngôi mộ đều là mộ giai đoạn văn hóa Đông Sơn với 2 loại: mộ huyệt đất và mộ quan tài gốm... Về dị vật, có hàng trăm hiện vật đồ đá, 40 hiện vật đồ đồng.

Khi 2 dự án được triển khai, khu vực gò Mỏ Phượng đã bị san ủi tới 90% diện tích, gò Dền Rắn cũng mất tới 50%. (Ảnh: Ngô Sơn)

Theo PGS-TS. Bùi Văn Liêm, Phó Viện trưởng Viện Khảo cổ (Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam), hiện nay, khu vực di chỉ Vườn Chuối có 2 dự án đang được triển khai, đó là tuyến đường vành đai 3.5 do UBND huyện Hoài Đức làm chủ đầu tư và tuyến đường nội bộ của Khu đô thị Kim Chung - Di Trạch do Tổng công ty cổ phần Thương mại xây dựng Việt Nam (Công ty Vietracimex) làm chủ đầu tư.

Khi hai dự án trên được triển khai, cụm di chỉ đã bị xâm hại nghiêm trọng. Cụ thể, gò Mỏ Phượng đã bị san ủi tới 90% diện tích, gò Dền Rắn cũng mất tới 50%. Đơn vị thi công đã san ủi và làm cống, làm đường nội bộ trên những diện tích này. Thậm chí, các hố thám sát mà Viện Khảo cổ thực hiện trong thời gian qua hiện nay cũng đã bị lấp.

Cũng theo ông Bùi Văn Liêm, Viện Khảo cổ học đã đưa ra các phương án bảo vệ di chỉ trên. Thứ nhất, phương án bảo vệ toàn bộ cụm di chỉ Vườn Chuối (trong đó, di tích Vườn Chuối có diện tích phân bố gần 12.000m2, Dền Rắn có diện tích gần 3.200m2 và Mỏ Phượng phần diện tích còn lại). Giải pháp được đưa ra là khoanh vùng khu vực bảo tồn bằng các mốc dưới. Trong khu vực di tích không xây dựng bất kỳ công trình kiến trúc nào. Trong phạm vi khu vực bảo tồn, các cơ quan chuyên môn tiếp tục thăm dò, khai quật nghiên cứu làm rõ những giá trị đặc trung của di tích và xây dựng hồ sơ di tích đề nghị xếp theo Luật di sản văn hóa.

Thứ 2, bảo vệ, bảo tồn 6.000m2, còn 6.00m2 khai quật để di dời trả mặt bằng cho Chủ đầu tư dự án khu đô thị Kim Chung - Di Trạch. Bên cạnh đó, Viện Khảo cổ học gấp rút xây dựng các hồ sơ pháp lý để trình xếp hạng di chỉ Vườn Chuối.

Liên quan đến sự việc trên, TS. Nguyễn Doãn Văn, Trưởng BQL Di tích và Danh thắng Hà Nội cho rằng, để bảo vệ khu di chỉ, trong quá trình triển khai dự án ở gò Mỏ Phượng và gò Dền Rắn, đơn vị thi công phải phối hợp chặt chẽ với chính quyền xã, huyện và cơ quan ngành văn hóa. “Trong trường hợp có xuất lộ và bất thường về hiện vật phải dừng thi công ngay và báo cáo cơ quan chức năng, tuân thủ quy trình của Luật Di dản văn hóa…”, TS. Nguyễn Doãn Văn cho biết.

Phó Chủ tịch xã Kim Chung Lương Công Hòa cho biết, khoảng năm 2006 - 2007 chủ đầu tư đã được giao đất để thực hiện dự án. Trong quá trình quy hoạch trước đó, vì khu vực tồn tại các di chỉ chưa được công nhận điểm di tích, di sản nên không chủ đầu tư không xây dựng phương án bảo vệ di chỉ. UBND xã rất mong muốn đoàn khảo cổ có những nhận xét, đánh giá và kiến nghị đưa địa điểm này vào bảo tồn theo quy định.

“Tại một Hội thảo do Sở Văn hóa Hà Nội tổ chức gần đây, chúng tôi đã kiến nghị các cấp các ngành tiến hành khai quật hoàn chỉnh, đánh giá và trình các cấp ngành có thẩm quyền để đưa vào bảo tồn theo quy định nhưng đến nay vẫn chưa được thực hiện”, Phó Chủ tịch UBND xã Kim Chung Lương Công Hòa cho hay.

Cùng với quan điểm UBND xã Kim Chung, Viện Khảo cổ học cũng đã đề nghị UBND TP Hà Nội xem xét phê duyệt một phương án bảo tồn “hợp lý, hợp tình”, kết hợp hài hòa giữa mục tiêu bảo tồn, phát huy những giá trị nguồn tài nguyên di sản văn hóa với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và hạ tầng của TP Hà Nội.

Ngô Sơn