Cần quy định rõ trách nhiệm từ khâu đầu tiên lựa chọn dự án, thẩm định, triển khai và kết quả

Cho ý kiến về Dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi), đa số đại biểu cho rằng Luật Đầu tư công năm 2015 đã đem lại những kết quả tích cực trong siết chặt kỷ luật, nâng cao hiệu quả trong đầu tư công. Tuy nhiên, qua 3 năm thực hiện, Luật bộc lộ một số hạn chế mà thường được nhắc đến nhất là quy trình, thủ tục phức tạp, chưa phù hợp thực tiễn. Tại phiên thảo luận, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu một số quy định liên quan đến: Việc sửa đổi tên gọi của luật, mở rộng phạm vi sửa đổi, đề xuất tới 18 nhóm vấn đề cần sửa trong đó có những nội dung như nâng tiêu chí vốn của công trình trọng điểm quốc gia từ 10.000 tỷ đồng lên 35.000 tỷ đồng; lập kế hoạch đầu tư công 3 năm; hay cần làm rõ thẩm quyền của Hội đồng nhân dân và Thường trực Hội đồng nhân dân khi quyết định chủ trương đầu tư các dự án.

ĐBQH Nguyễn Thị Bích Ngọc - Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH TP Hà Nội

ĐBQH Nguyễn Thị Bích Ngọc - Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH TP Hà Nội cho rằng, trong thời điểm giữa hai kỳ họp, Thường trực Hội đồng nhân dân quyết định chủ trương đầu tư các dự án đầu tư công đã phát huy hiệu quả ở nhiều địa phương. Do vậy, không chỉ vì một số địa phương làm không tốt mà loại bỏ quy định này để tạo sự linh hoạt, hiệu quả, kịp thời.

Về Điều 46 về phân loại Kế hoạch đầu tư công, Dự án luật quy định: Kế hoạch đầu tư công gồn: Kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm được lập trong thời hạn 5 năm, phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm; Kế hoạch đầu tư công 3 năm được lập theo phương thức cuốn chiếu cùng thời điểm với kế hoạch đầu tư công hằng năm trên cơ sở cơ sở kế hoạch đầu tư công trung hạn 05 năm, phù hợp với Kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước 3 năm, để tham khảo, dự báo khả năng thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm.

ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai

Tuy nhiên, ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai cho rằng, không nên quy định kế hoạch đầu tư công 3 năm và được lập theo phương thức cuốn chiếu. Bởi thực tế có những dự án kéo dài từ 5-10 năm và vắt từ giai đoạn này sang giai đoạn khác. Nếu thực hiện cuốn chiếu 3 năm sẽ kèm theo đó nhiều thủ tục và tạo gánh nặng cho các địa phương, bộ ngành khi triển khai thực hiện.

Đề cập đến chế độ trách nhiệm, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu, theo ĐB Mai, các quy định trong dự thảo về vấn đề này chưa đậm nét, đối chiếu với nghị quyết trung ương 5 thì cần hoàn thiện thêm, cần quy định rõ trách nhiệm từ khâu đầu tiên lựa chọn dự án, đến thẩm định, triển khai thực hiện và kết quả.

“Ở mỗi khâu đều phải rõ trách nhiệm của người đứng đầu, có như vậy mới đảm bảo được hiệu quả đầu tư”, ĐB Mai nói.

Về quy trình thủ tục đầu tư, theo ĐB Mai, qua giám sát, các địa phương phản ánh quy trình của luật đối với đầu tư công đang là vật cản, kéo dài thời gian, chi phí, nguồn lực. Do vậy, ĐB đề nghị trong lần sửa đổi này cần rà soát và loại bỏ những quy trình, thủ tục không cần thiết để tạo thuận lợi cho các địa phương trong triển khai các dự án.

ĐBQH Hoàng Văn Cường cho rằng cần phải điều chỉnh các quy định của Luật đầu tư công (sửa đổi) theo hướng quy định khi thay đổi tổng mức đầu tư phải thay đổi cơ quan có thẩm quyền phê duyệt dự án để ngăn tình trạng lách luật khi trình dự án.

Theo ĐB Cường, một trong những điểm “vướng” của Luật Đầu tư công hiện hành là một số quy định chưa hợp lý, điển hình là quy định về trình tự thủ tục để phê duyệt chủ trương đầu tư các dự án rất phức tạp.

“Điều này thể hiện ở chỗ khi quyết định một dự án đầu tư có sự tham gia của rất nhiều các cơ quan ban ngành. Khi có chủ trương đầu tư rồi, quyết định dự án đầu tư rồi thì các bước thực hiện dự án đầu tư cũng rất dài dòng, phức tạp, làm cho việc đầu tư khó khăn. Do đó, trong luật đầu tư công này, cái quan trọng nhất là phải giảm bớt các quy trình quá phức tạp, đặc biệt là khi cần thì phải làm thế nào phân cấp cho các cấp quyết định, cấp nào chịu trách nhiệm kế hoạch đầu tư thì phải chịu trách nhiệm về kết quả, chịu trách nhiệm về thẩm định, tránh tình trạng nói rằng đã lấy ý kiến các cơ quan, ban ngành rồi nên sau này gần như không phải chịu hậu quả”, ĐB Cường nói.

Đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, theo ĐB Cường, theo quy định hiện nay, nguồn vốn được để lại cho các đơn vị sự nghiệp công lập, kể cả những đơn vị tự chủ, không được đưa vào cân đối ngân sách nhưng vẫn phải thực hiện như quy trình đầu tư công, làm cho việc tự chủ của các đơn vị này không thực hiện được.

Điểm vướng thứ 3 nằm ở việc luật quy định để phê duyệt chủ trương đầu tư phải có nguồn vốn, khi chưa có vốn thì không được phê duyệt chủ trương đầu tư. Nhưng, cũng theo quy định về phân bổ vốn đầu tư trung hạn, thì dự án phải được phê duyệt chủ trương đầu tư rồi mới được đưa vào kế hoạch phân bổ, dẫn tới câu chuyện “con gà, quả trứng”, không thể giải quyết được, gây khó khăn cho việc xây dựng danh mục các dự án đưa và kế hoạch phân bổ vốn đầu tư.

Về điều chỉnh quy mô dự án trong quá trình triển khai thực hiện, theo ĐB Cường, thời gian qua có tình trạng khi dự án được phê duyệt thì chỉ thuộc nhóm nhỏ, nhóm B, nhưng trong quá trình triển khai lại có điều chỉnh vốn, dự án chuyển thành dự án nhóm A nhưng cơ quan phê duyệt vẫn là cơ quan ban đầu.

Theo ĐB, đây là điểm không hợp lý, dễ dẫn đến tình trạng lợi dụng khi trình dự án ban đầu thì trình dự án thấp để đơn giản hóa việc phê duyệt nhưng sau đó khi triển khai thực hiện sẽ nâng mức đầu tư lên. “Đây là tình trạng lách luật cần phải điều chỉnh theo hướng khi thay đổi tổng mức đầu tư phải thay đổi cơ quan có thẩm quyền phê duyệt dự án”, ĐB Cường cho biết.

Vẫn theo ĐB Cường, trong các quy định của luật Đầu tư công hiện hành quy định hội đồng thẩm định giúp các cơ quan phê duyệt dự án, sau khi hội đồng thẩm định này đã phê duyệt thì cơ quan phê duyệt gần như không phải chịu trách nhiệm về kết quả. ĐB Cường cho rằng ưu điểm của việc này là lấy được ý kiến của nhiều cơ quan, ban ngành nhưng hạn chế là nhiều khi không quy được trách nhiệm cho cơ quan, đơn vị, cá nhân phê duyệt dự án.

Do vậy, ĐB Cường đề nghị cần cân nhắc việc sử dụng các hội đồng thẩm định mà nên tăng cường vai trò của Quốc hội, HĐND tỉnh, huyện trong thẩm định.

Phương Thu