Cẩn thận với ngộ độc nấm

Ngộ độc nấm, 3 người chết, 1 người nguy kịch

Bác sỹ Trần Văn học, Trưởng Khoa Hồi sức tích cực và chống độc - Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang cho biết: Vào lúc 7h ngày 28/3 tại thôn Khâu Mèng thuộc xã Thuận Hòa, huyện Vị Xuyên, ông Sùng Diêu Hồng (sinh năm 1966) là chủ hộ đã đi hái nấm về nấu ăn sáng cho cả gia đình cùng ăn.

Bữa ăn sáng gồm 4 người: ông Sùng Diêu Hồng, bà Thào Thị Vá (sinh năm 1970) là vợ ông Hồng; chị Ly Thị Pà (sinh năm 1995) là con dâu ông Hồng và anh Sùng Văn Hoàng (sinh năm 1990) là con trai ông Hồng. Sau khi ăn nấm xong không có biểu hiện gì, đến khoảng 15h cùng ngày thì cả 4 người trên xuất hiện dấu hiệu nôn, tiêu chảy, đau bụng, chóng mặt. Đến khoảng 23h30 ngày 28/3, anh em trong gia đình đã đưa cả 4 nạn nhân đi cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang. Do chất độc quá nặng không thể cứu chữa được nên trong 2 ngày 31/3 và 1/4 anh Sùng Văn Hoàng (con trai ông Hồng) và bà Thào Thị Vá (vợ ông Hồng) đã tử vong. Đến 17h ngày 2/4, chị Ly Thị Pà (con dâu ông Hồng) đã tử vong tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang. Còn ông Sùng Diêu Hồng được chuyển xuống Trung tâm chống độc (BV Bạch Mai).

Theo thông tin từ Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân Sùng Diêu Hồng (52 tuổi, ở Hà Giang) - nạn nhân cuối cùng trong gia đình gồm 4 người bị ngộ độc nấm - đã tỉnh táo, tiếp xúc được. Theo các bác sỹ, đến giờ vẫn chưa thể khẳng định được bệnh nhân có hoàn toàn ổn định hay không.

Theo BS Nguyễn Tiến Dũng - Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), loại nấm mà bốn người trong gia đình ông Hồng ăn phải là loại nấm gây ngộ độc chậm. Đây là loại nguy hiểm, thường gây chết người. Người dân sau khi ăn chỉ 1 mũ nấm, gan sẽ bị nhiễm độc phá hủy tế bào gan, suy gan cấp, dẫn đến hôn mê gan. Bệnh nhân ngộ độc loại nấm trên có các biểu hiện xuất hiện muộn sau khi ăn từ 6-40 giờ (thường là 12-18 giờ). Bệnh nhân có các biểu hiện như buồn nôn, nôn nhiều, tiêu chảy liên tục như tả, kéo dài 1-2 ngày, gây mất nước và rối loạn điện giải, trụy mạch, tiểu ít hoặc vô niệu.

Cách gì để nhận biết nấm độc?

Theo các chuyên gia y tế, nấm là loại thân mềm, mọc tự nhiên ở khắp nơi, song tập trung nhiều ở rừng và những vùng ẩm thấp có cây cối rậm rạp, ít ánh sáng. Để phân biệt nấm ăn được với nấm độc, người ta cho rằng nấm độc có màu sặc sỡ, có mùi hắc... nhưng thực tế không hoàn toàn đúng như thế. Có những nấm màu trắng dịu, vị thơm ngon mà vẫn rất độc như loại nấm tán độc trắng.

Việc người dân, bà con dân tộc cho rằng nấm bị côn trùng ăn thì có thể ăn được là quan niệm sai lầm và rất nguy hiểm. Nấm có sâu bọ ăn hoặc cho gà, chó ăn không chết nhưng vẫn có thể gây độc với người. Theo các chuyên gia y tế, để đề phòng ngộ độc nấm, tốt nhất ta chỉ ăn những loại nấm đã quen biết, chắc chắn là nấm ăn được, tuyệt đối không ăn những nấm lạ, nấm hoang dại kể cả nấm mầu trắng, nấm có đủ các phần của thể quả (mũ, phiến nấm, cuống, vòng cuống và bao gốc) đặc biệt là những loại nấm có đầy đủ vòng cuống, bao gốc thường là nấm độc.

Bên cạnh đó, một số loài nấm ăn được cũng có thể trở nên độc trong những trường hợp nấm bị ôi thiu, nấu không kỹ, hoặc khi có rượu trong máu. Do đó, chúng ta không nên ăn nấm bị giập nát, những nấm đã ôi thiu; phải cẩn thận khi chế biến nấm, đồng thời không nên uống rượu khi ăn nấm vì rượu làm tăng thẩm thấu độc tố nấm vào máu. Mỗi lần chế biến không nên dùng nhiều loại lẫn lộn mà chỉ nấu một loại duy nhất. Ngoài việc đề phòng lẫn nấm độc, còn vì nhiều loại nấm nấu cùng sẽ gây phản ứng hóa học, không độc cũng trở thành độc.

Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết trên thế giới hiện nay có trên 10.000 loài nấm đã được xác định danh tính, trong đó có hàng trăm loại nấm độc. Những loại nấm có đủ mũ, phiến, cuống, vòng và bao gốc hầu hết là nấm độc. Loại nấm độc nhất là nấm lục (hay nấm độc xanh đen), có hình thức hấp dẫn nhất, ngộ độc nặng nề, diễn biến ngộ độc không thể lường trước được và là nguyên nhân tử vong của hầu hết các trường hợp ngộ độc nấm xảy ra hàng năm ở nước ta.

Các loài nấm thuộc nhóm có các độc tố khác nhau nhưng đều gây ra các triệu chứng buồn nôn và nôn, đau bụng, tiêu chảy, mệt mỏi... Triệu chứng đầu tiên xuất hiện từ 30 phút đến 3 giờ sau khi ăn nấm và các triệu chứng rối loạn tiêu hóa thường kéo dài 2 - 3 ngày (tùy theo loài nấm và số lượng nấm đã ăn). Những trường hợp bị ngộ độc nặng có thể xuất hiện những dấu hiệu mất nước và chất điện giải dẫn đến tử vong do trụy tim mạch.

Nguy cơ tử vong cao

Nói về tình trạng ngộ độc nấm, ThS. BS Nguyễn Trung Nguyên- Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, nguy cơ tử vong do ăn phải nấm độc khoảng trên 50% ca nhập viện. Điều đáng nói, các ca ngộ độc thường là “chùm” cả gia đình với tỷ lệ 50% tử vong, thường xảy ra ở các tỉnh miền núi như: Cao Bằng, Hà Giang, Lai Châu, Thái Nguyên…

Còn theo TS.BS Nguyễn Tiến Dũng, mỗi năm, Trung tâm Chống độc tiếp nhận và điều trị hàng trăm ca ngộ độc nấm, con số tử vong cũng khoảng vài chục người. Điều trị ngộ độc nấm chủ yếu bằng các biện pháp hồi sức cấp cứu, giải độc với chi phí tốn kém nhưng tỉ lệ tử vong vẫn cao.

BS Dũng cho biết người bị ngộ độc nấm thường có những dấu hiện về đường tiêu hóa sau khi ăn bị nôn, ỉa chảy. Những loại nấm độc có những dấu hiệu rối loạn đường tiêu hóa sớm thường không gây nguy hại cho sức khỏe bằng nấm có biểu hiện muộn. Ngộ độc các loại nấm này chỉ cần truyền dịch sẽ khỏi.

“Những loại nấm có những biểu hiện muộn sau 6 tiếng lại rất nguy hiểm dễ mất mạng. Bởi vì, triệu chứng của nó thường mơ hồ có đi ngoài, nôn nhưng tự cầm sau đó. Khi các triệu chứng quay lại có thể gây tổn thương gan, thận suy đa tạng và tử vong. Đã từng có gia đình 5 người tại Thái Nguyên cả nhà nhập viện tỉnh táo. Nhưng sau đó vài giờ đã có những tổn thương gan”, TS. Dũng nói. Trong nấm chất gây ngộ độc mạnh dẫn đến tử vong là do chất amatoxin. Bệnh nhân ăn phải loại nấm có chứa amatoxin sau 6 giờ mới xuất hiện triệu chứng, gây chảy máu, tổn thương gan, chết do suy đa tạng.

Có một số bệnh nhân giai đoạn 1-2 ngày đầu ngộ độc với các biểu hiện nôn nhiều, tiêu chảy liên tục như tả, gây mất nước và rối loạn điện giải, trụy mạch, tiểu ít hoặc vô niệu thì các dấu hiệu này thường hết, càng dễ khiến người bệnh, thậm chí cả thầy thuốc hiểu lầm là đã khỏi. Tuy nhiên 2-3 ngày sau bệnh nhân sẽ xuất hiện tình trạng vàng mắt, vàng da, chán ăn, đầy bụng, mệt mỏi. Người bệnh sẽ dần mê sảng rồi hôn mê sâu, xuất huyết nhiều nơi và tử vong.

Kinh nghiệm xử trí ban đầu

Trong khi chờ vận chuyển cấp cứu, bằng mọi biện pháp phải loại nhanh chất độc ra khỏi cơ thể bệnh nhân bằng cách gây nôn, sau đó uống nhiều nước, chú ý chỉ gây nôn khi bệnh nhân còn tỉnh táo. Có thể giải độc bằng than hoạt tính. Uống 30g than hoạt tính (2 thìa canh) với 1-2 cốc nước. Than hoạt tính sẽ hấp thụ chất độc, chuyển vào phân để tống ra ngoài. Nếu không có than hoạt tính có thể thay thế bằng carbogast hoặc carbophos 400mg/viên để uống.
Nếu người bệnh hôn mê, co giật thì phải cho nằm nghiêng. Khi thở yếu, ngừng thở thì hà hơi thổi ngạt hoặc hô hấp nhân tạo bằng các phương tiện cấp cứu tại chỗ.
Sau khi sơ cứu, cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế để cấp cứu kịp thời. Nếu có thể thì mang theo loại nấm đã từng ăn để nhân viên y tế có thể nhận diện được độc tố trong loại nấm đó, tìm cách giải độc phù hợp.

Huyền Thanh