Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung: Ngành gỗ liệu có bị tác động?

Trong tháng 9, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam đạt 680 triệu USD. Ảnh: TTXVN

Nhận định của các chuyên gia cho thấy, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ sẽ tiếp tục tăng trưởng khá vào những tháng cuối năm nay nhờ nhu cầu ổn định ở các thị trường.

Đáng lưu ý, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc được dự báo sẽ tác động trực tiếp đến tình hình xuất khẩu ngành gỗ và sản phẩm gỗ Việt Nam trong thời gian tới.

*Đơn hàng vào Mỹ tăng

Theo báo cáo của Forest Trends, trong 6 tháng đầu năm 2018, tổng lượng gỗ xẻ Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc chỉ đạt khoảng 88.800 m3, thấp hơn nhiều so với con số 178.200 m3 trong cùng kỳ của năm 2017.

Đặc biệt, 6 tháng đầu năm 2018 lượng gỗ cao su xẻ xuất sang Trung Quốc giảm rất sâu, chỉ còn khoảng 2.500 m3, tương đương với trên 1% lượng xuất khẩu của cả năm 2017.

Ông Nguyễn Vinh Quang- chuyên gia của Forest Trends cho biết, sự sụt giảm đáng kể này có thể là phản ứng của các doanh nghiệp chế biến gỗ Trung Quốc khi các sản phẩm gỗ họ sản xuất gặp khó khi tiếp cận thị trường Mỹ (do mức thuế mới).

Bởi lẽ, các mặt hàng đồ gỗ nằm trong số hàng hóa của Trung Quốc bị Mỹ đánh thuế trong cuộc chiến thương mại giữa hai nước này. Với mức thuế mới từ 10-25% chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến các sản phẩm gỗ nhập khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ.

Tuy vậy, việc Mỹ đánh thuế cao với các mặt hàng gỗ của Trung Quốc có thể có lợi cho các doanh nghiệp chế biến gỗ của Việt Nam. Hiện gần 50% trị giá đồ nội thất bằng gỗ của Mỹ được nhập khẩu từ Trung Quốc. Với mức thuế mới sẽ khiến các nhà nhập khẩu của Mỹ hạn chế nhập khẩu đồ nội thất bằng gỗ từ Trung Quốc.

Nhận định của các nhóm nghiên cứu cho thấy, nhóm sản phẩm đồ nội thất mà Trung Quốc bị Mỹ áp thuế 10% có quy mô khoảng 23 tỷ USD.

Để tránh rủi ro, có khả năng các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ chuyển hướng đơn hàng sang các khu vực khác trong khu vực Đông Nam Á như Việt Nam. Đây sẽ là cơ hội đối với ngành nội thất Việt Nam.

Thực tế từ các doanh nghiệp cũng cho thấy rõ xu hướng này. Nhiều doanh nghiệp cho hay, các đơn hàng xuất khẩu vào Mỹ đang có xu hướng tăng lên trong thời gian gần đây.

Ông Điền Quang Hiệp, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Minh Phát 2 kiêm Chủ tịch Hội chế biến gỗ tình Bình Dương (BIFA) cho biết, hiện các doanh nghiệp chế biến gỗ Việt Nam đang có cơ hội rất lớn trong việc tiếp cận với thị trường Mỹ.

Điều này được thể hiện qua lượng khách hàng Mỹ tìm đến doanh nghiệp Việt ngày càng tăng trong thời gian gần đây. Thay vì hợp tác với doanh nghiệp Trung Quốc như trước đây thì nay họ lại tìm kiếm, tiếp cận thông tin và thích làm việc với các doanh nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, Mỹ là một thị trường đòi hỏi về tiêu chuẩn rõ ràng. Để tận dụng tốt cơ hội này buộc các doanh nghiệp không chỉ đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật mà phải am hiểu văn hóa tiêu dùng.

Mặt khác, bất kỳ một cơ hội lớn nào cũng luôn đi kèm rủi ro, thách thức tương ứng nên ngành gỗ Việt Nam cần chủ động hơn nữa trong “sân chơi” này.

*Cẩn trọng với dịch chuyển

Theo ông Nguyễn Vinh Quang, chuyên gia của Forest Trends, mặc dù có thể được hưởng lợi nhiều từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, tuy nhiên, ngành chế biến gỗ cũng cần lưu ý là cuộc chiến này có thể dẫn tới sự dịch chuyển trong đầu tư từ các doanh nghiệp Trung Quốc vào Việt Nam.

Điều này nếu xảy ra có thể sẽ dẫn đến những tác động tiêu cực đối với ngành gỗ của Việt Nam, giống như đã và đang xảy ra với ngành thép hiện nay.

Từng làm việc với Chủ tịch Hiệp hội gỗ ở các tỉnh của Trung Quốc, ông Huỳnh Quang Thanh- Tổng Giám đốc Công ty TNHH Hiệp Long cho biết, các doanh nghiệp chế biến gỗ của Trung Quốc hiện đang gặp nhiều khó khăn do giá nhân công ở Trung Quốc tăng và sản phẩm gỗ lại đang bị Mỹ áp thuế cao. Điều này buộc các doanh nghiệp Trung Quốc phải có sự tính toán để chuyển dịch sản xuất.

Nếu các doanh nghiệp chế biến gỗ Trung Quốc chuyển dịch sang Việt Nam từ từ, khi đó doanh số xuất khẩu của Việt Nam tăng dần thì không sao.

Tuy nhiên, nếu họ chuyển dịch ồ ạt vào Việt Nam và xuất khẩu đi Mỹ, dẫn tới giá trị xuất khẩu vào Mỹ tăng đột biến thì có thể các doanh nghiệp Mỹ sẽ phát đơn kiện lên Bộ Thương mại Mỹ. Điều này sẽ khiến Việt Nam bị áp thuế chống bán phá giá như trước đây Trung Quốc đã bị áp.

Mặt khác, khi Trung Quốc đang bị Mỹ đánh thuế cao, các doanh nghiệp Trung Quốc muốn xuất khẩu vào Mỹ có thể sẽ qua các nước trong khu vực Đông Nam Á (trong đó có Việt Nam) để lấy xuất xứ, xuất qua thị trường này.

Khi đó, với đạo luật chống lẩn tránh thuế, Mỹ sẽ theo dõi vấn đề này. Trong trường hợp phát hiện ra doanh nghiệp Việt Nam “tiếp tay” thì sản phẩm gỗ Việt Nam sẽ bị áp đạo luật này với mức thuế tăng từ 10% trở lên.

Với thị phần xuất khẩu sang Mỹ chiếm đến 42,7% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản (số liệu năm 2017) và là thị trường nhập khẩu lớn nhất của ngành chế biến gỗ hiện nay thì việc bị áp thuế sẽ khiến ngành bị thiệt hại cực kỳ lớn. Do vậy, các doanh nghiệp gỗ cần phải có ý thức sâu sắc về vấn đề này, tránh để bị thiệt hại như ngành thép.

Ngoài việc cẩn trọng với xu hướng dịch chuyển đầu tư từ các doanh nghiệp Trung Quốc, các chuyên gia cũng cho rằng, ngành gỗ cần có sự liên kết chặt chẽ hơn với các bên cung cấp nguyên liệu đầu vào trong nước, nhất là gỗ cao su.

Bởi đây đang là vấn đề bất cập trong nội tại của ngành này khi nguyên liệu chiếm tới 45% giá thành sản phẩm, nhưng phần lớn lại không có liên kết chuỗi về nguyên liệu.

Theo các doanh nghiệp, mặc dù nhu cầu sử dụng nguyên liệu gỗ cao su rất lớn, tuy nhiên phần lớn các doanh nghiệp chế biến gỗ nằm ngoài ngành cao su rất khó tiếp cận nguồn cung gỗ, nhất là phải cạnh tranh với tư thương Trung Quốc sang tận nơi để thu mua.

Trong năm 2017, nhiều thời điểm giá gỗ cao su đã tăng lên trên 40% nhưng doanh nghiệp chế biến gỗ trong nước vẫn không có nguyên liệu để mua.

Với tình trạng này, các doanh nghiệp của Việt Nam thua trên sân nhà ít nhất trên 2 phương diện, kém trong việc tổ chức hệ thống thu mua và không thể cạnh tranh về giá.

Trong khi đó, việc thiếu nguyên liệu, nhất là nguồn nguyên liệu trong nước sẽ ảnh hưởng lớn đến tình hình sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp trong bối cảnh các nước nhập khẩu ngày càng đòi hỏi cao về tính hợp pháp, truy xuất nguồn gốc sản phẩm gỗ.

Do vậy, thời gian tới ngành chế biến gỗ cần nhanh chóng khắc phục được điểm yếu về thiếu liên kết chuỗi nguyên liệu. Có như vậy, mới tận dụng được tối đa lợi thế từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung cũng như các Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam đã và đang ký kết./.

Hứa Chung/TTXVN