Câu chuyện về nhà phát minh ra thuốc giảm đau ibuprofen

Tự thử nghiệm thuốc giảm đau

Khoa học gia nghiên cứu người Anh - ông Stewart Adams phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng của bệnh đau đầu, cảm giác nôn nao khó chịu. Điều này đã thôi thúc ông cần phải làm một cái gì đó để ứng phó với tình trạng bệnh của mình. Ông Stewart đã lấy một thứ thuốc mới (được nghiên cứu để trị viêm khớp dạng thấp) rồi uống một liều tương đương 600mg và thấy mình giảm đau. Con trai của ông Stewart Adams là David Adams sau này vẫn còn rùng mình khi nhớ lại: “Ba tôi uống một nhúm ibuprofen và cảm thấy khỏe, hết cảm giác nôn nao”.

Ông Adams cùng trợ lý John Nicholson đã phát minh ra một loại dược phẩm mới được biết đến dưới cái tên 2-(4-isobutylphenyl) propionic acid mà sau này được đổi tên là ibuprofen. Giờ đây, thuốc này đã trở thành một trong những loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) phổ biến nhất thế giới dưới nhiều thương hiệu. Ước tính rằng cứ mỗi 3 giây lại có 1 gói ibuprofen được bán tại Hoa Kỳ.

Ông Stewart Adams - người phát minh ra thuốc ibuprofen. Ảnh: Jeffrey Greenberg

Cũng là nhà khoa học, ông David Adams nói về cha mình: “Cha tôi làm khoa học theo một cách hết sức tận tụy và đam mê. Ông từng có vài thất bại trong sự nghiệp, nhưng sau mỗi lần như vậy đều tự đứng lên. Tôi luôn ngưỡng mộ sự kiên trì đó”. Một trong những trở ngại đó là ibuprofen. Buổi ban đầu, ông Stewart Adams đặt quyết tâm phải tìm ra thuốc chữa bệnh viêm khớp dạng thấp. Trong khi rõ ràng là rất hài lòng với sự thành công của ibuprofen thì ông Stewart lại thất vọng khi chưa thể phát triển ra một loại thuốc điều trị khỏi hẳn căn bệnh suy nhược ảnh hưởng đến hàng triệu người. Mặc dù ibuprofen trở thành một cách điều trị hiệu quả cho viêm khớp dạng thấp nhưng Stewart chưa hài lòng vì không thể trị dứt điểm được bệnh.

Gian nan hành trình thử nghiệm thuốc mới

Ông Stewart Adams bắt đầu sự nghiệp dược lúc mới 16 tuổi, khi ông học việc tại một hiệu thuốc của hãng Boots UK Limited (sau đó được đổi tên là Boots the Chemist); lấy bằng dược tại Đại học Nottingham và sau đó nhận bằng tiến sĩ dược của Đại học Leeds. Sau đó, ông tái gia nhập Boots, làm việc ở phòng nghiên cứu từ năm 1952 và bắt đầu làm việc để tìm ra thuốc trị viêm khớp dạng thấp. Mục tiêu của ông là phát triển ra thứ gì đó cũng hiệu quả như steroids mà ít hoặc không gây ra tác dụng phụ.

Bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu của mình, ông Stewart đã tìm hiểu cơ chế hoạt động của thuốc aspirin - chưa từng ai tìm hiểu về việc này tại thời điểm đó. Ông cũng quan tâm đến các đặc tính kháng viêm của aspirin và hy vọng tìm ra thứ gì đó nhằm bắt chước các chất này mà không gây ra dị ứng, chảy máu hay kích thích dạ dày như aspirin hiện có.

Ông Stewart đã tuyển dụng nhà hóa học John Nicholson nhằm giúp mình xét nghiệm hơn 600 loại hợp chất khác nhau để tìm ra chất có thể giảm viêm. Họ dần thu hẹp lĩnh vực nghiên cứu xuống còn 5 loại thuốc. 4 loại thuốc đầu tiên đưa vào các thử nghiệm lâm sàng và đều hỏng. Mặc dù vậy, loại thuốc thứ 5 đã được chứng minh thành công. Hai ông cùng nhận bằng phát minh ra thuốc ibuprofen vào năm 1966. 3 năm sau đó, ibuprofen được phê chuẩn là thuốc theo toa ở Anh và nhanh chóng trở nên thông dụng trên toàn thế giới như là thuốc giảm đau không kê đơn.

Hiện nay, thuốc ibuprofen là một trong những loại thuốc kháng viêm không steroid được dùng phổ biến nhất thế giới.

Mặc dù 2 nhà khoa học Stewart và Nicholson (Nicholson đã qua đời vào năm 1983) cùng nhận bằng phát minh, nhưng trên thực tế, họ chưa nhận được bất kỳ đồng tiền bản quyền nào từ sự thành công vĩ đại của mình.

Nhà phát minh khiêm tốn

Khi ibuprofen được dùng rộng rãi, tiếng tăm của Stewart Adams cũng lan rộng. Ông được thừa nhận thành tích bằng vô số danh hiệu bao gồm việc nhận được Huân chương đế quốc Anh (OBE) vào năm 1987. Huân chương này do Nữ hoàng Elizabeth ban tặng cho những người tạo ra tác động ý nghĩa trong lĩnh vực của họ. Hôm nay, thuốc ibuprofen dùng khắp nơi để giảm đau, sốt và viêm một cách an toàn, hiệu quả.

Năm 2019, nhà phát minh Stewart Adams qua đời, hưởng thọ 95 tuổi. Người con trai David Adams chia sẻ: “Cha tôi là người khiêm tốn, vẫn vào các hiệu thuốc để mua thuốc ibuprofen như những bệnh nhân khác. Cha tôi rất cẩn thận khi chơi theo luật và không màng đến sự đãi ngộ thuốc ibuprofen từ Boots. Ông không bao giờ xưng mình là nhà phát minh và luôn ôn tồn trả lời khi người bán thuốc hỏi đã dùng nó trước đó chưa. Ông là một người tuyệt vời!”.

Nguyễn Thanh Hải

((Theo smithsonianmag))