'Cha đẻ' của ST 25 và hành trình hơn 25 năm đưa gạo Việt Nam lên hạng ngon nhất thế giới

Gặp gỡ kỹ sư Hồ Quang Cua – “cha đẻ” của giống gạo ST25 vừa được vinh danh là gạo ngon nhất thế giới những ngày cuối năm 2019, ông không giấu được niềm vui nhưng cũng bộc bạch nhiều trăn trở.

Kỹ sư Hồ Quang Cua chia sẻ: “Tôi và nhóm nghiên cứu đang trải qua những ngày rất vui và phấn khởi. Đây là công việc khởi đầu cách đây hơn 20 năm. Trong hành trình này, ba năm liên tiếp 2017, 2018, 2019 giống gạo ST vào top 3 gạo ngon nhất thế giới, nhưng chỉ năm 2019 chúng tôi mới đạt mục tiêu đặt ra là gạo ngon nhất thế giới”.

ông Cua chia sẻ tâm trạng sau khi giành giải gạo ngon nhất thế giới

Ông cũng bất ngờ khi người tiêu dùng Việt Nam trong những ngày qua lại có sự chú ý sự kiện này đến mức không thể “lường” nổi.

Lâu nay không ít người tiêu dùng Việt Nam có tâm lý vọng ngoại, chuộng hàng nước ngoài, đi tìm gạo Campuchia, gạo Thái Lan để ăn. Tuy nhiên, sau khi gạo Việt đoạt giải gạo ngon nhất thế giới, mọi người tìm kiếm hạt gạo ST25 để mua.

“Điều đó thấy rằng người Việt Nam rất có lòng tự hào dân tộc, rất có ý niệm người Việt Nam phải dùng hàng Việt Nam, chứ không phải họ chỉ thích tìm mua gạo của Campuchia, Thái Lan để ăn. Chẳng qua trước đây các nhà khoa học, các doanh nghiệp làm chưa đến nơi đến chốn, chưa được chứng nhận nên lòng tin người tiêu dùng chưa có”, kỹ sư Hồ Quang Cua nhấn mạnh.

Kể lại hành trình đến với hạt gạo ST25, kỹ sư Hồ Quang Cua cho biết, năm 1991, là một nhà khoa học nông dân, ban đầu ông nhìn công việc tìm giống lúa ngon rất đơn giản, mà theo ông là “làm chơi” lúc rảnh, xong dần dần thì thành thật.

Theo kỹ sư Hồ Quang Cua, từ năm 1914, Việt Nam đã có loại gạo ngon, xuất khẩu đi châu Âu và gây được tiếng vang, nhưng do ảnh hưởng của chiến tranh nên loại gạo đó bị mai một.

Đến năm 1997, đọc được thông tin Thái Lan đã lai tạo thành công giống lúa thơm, gọi là hạt vàng, lúc đó kỹ sư Hồ Quang Cua mới đặt vấn đề tại sao họ làm được còn mình thì không.

Từ suy nghĩ đó, nhóm nghiên cứu của kỹ sư Hồ Quang Cua và hai người đồng sự bắt đầu học tập, tìm vật liệu di truyền, đến năm 2002 bắt đầu lai tạo và 6 năm sau có thành quả đầu tiên.

“Từ thành quả đó, chúng tôi cải tiến phương thức lai và định hướng mục tiêu tạo ra giống gạo ngon, đến năm 2009 bắt đầu có phóng thích. Năm 2014 là năm đầu tiên đưa ra được những giống lúa nổi tiếng dòng ST”, kỹ sư Hồ Quang Cua cho hay.

Năm 2017, nhóm nghiên cứu của kỹ sư Hồ Quang Cua mang gạo đi thi quốc tế và lần đầu lọt top 3 gạo ngon nhất thế giới ở Macau. Năm 2018 cũng vào top 3. Đến năm 2019 thì được bình chọn hạng nhất.

ông Cua chia sẻ về giải gạo ngon nhất ST25

Đáng chú ý, đây là lần đầu tiên Đông Nam Á có giống lúa cải tiến ngắn ngày, năng suất cao, lọt vào top ngon nhất thế giới. Trước đó những giống lúa đoạt giải đều là giống lúa mùa, cảm quan, dài ngày, năng suất thấp và không đem lại hiệu quả kinh tế cho nông dân và nhiều sản lượng cung ứng ra thị trường.

Gạo ST25 là loại gạo thon, dài, trắng trong rất đẹp, ngửi thơm hương dứa, ăn thấy ngon, mềm, có vị ngọt. Ngoài ra, lượng hấp thu nước vào hạt gạo rất thấp so với hạt gạo bình thường.

Tuy rất tự hào và phấn khởi khi gạo ST25 của Việt Nam được vinh danh gạo ngon nhất thế giới, nhưng kỹ sư Hồ Quang Cua cũng chia sẻ trăn trở khi Việt Nam hiện vẫn chưa thể là “đối thủ” của Thái Lan trong ngành sản xuất, chế biến gạo thơm cao cấp.

“Chúng ta có thể so với gạo Thái nhưng đừng hy vọng là đối thủ của họ ở thời điểm này. Vì năm nay chúng ta hơn họ nhưng xét về yếu tố lịch sử, yếu tố quá trình, yếu tố liên hệ khách hàng… của Thái Lan đã có 60 năm rồi. Họ là một đế chế trong ngành gạo thơm cao cấp”, kỹ sư Hồ Quang Cua nhận xét.

Theo kỹ sư Hồ Quang Cua, yếu tố quan trọng nhất mà Việt Nam đang thua gạo thơm Thái Lan là ngành gạo thơm của Thái Lan vẫn nổi tiếng là gạo an toàn, còn gạo Việt Nam lại thâm canh là chủ yếu.

“Gạo thâm canh nếu dùng lượng phân bón không đúng dẫn tới dư thừa lượng hóa chất, gây mất an toàn thực phẩm thì không thể so sánh với Thái Lan”, ông Hồ Quang Cua nói.

Về mặt giá thành, kỹ sư Hồ Quang Cua cho rằng đó là chuỗi quá trình dần dần. Việt Nam đã có kinh nghiệm về con cá tra, sau 15 năm, giá cá tra chỉ còn chưa đầy 50% của 15 năm trước. Gạo thơm ST cũng đã có kinh nghiệm đó.

“Cách đây 10 năm đã có doanh nghiệp xuất khẩu gạo ST với giá trên 900 USD/tấn, nhưng giờ giá đã xuống ngưỡng dưới 700 USD/tấn. Còn thời gian rất dài nữa chúng ta mới có thể chia sẻ thị phần gạo cao cấp với Thái Lan”, kỹ sư Hồ Quang Cua nhận định.

Tuy nhiên, có thể coi việc đoạt giải gạo ngon nhất thế giới là điểm khởi đầu để Việt Nam bắt đầu lại ngành gạo Việt Nam theo hướng gạo thơm cao cấp, gia tăng giá trị, chất lượng.

Chia sẻ kế hoạch sắp tới với giống gạo ST25, nhà khoa học nông dân chất phác Hồ Quang Cua cho hay, việc phát triển thành tựu này cần có chính sách phát triển của Nhà nước, có bộ quy chuẩn, tiêu chuẩn; xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam; chế độ kiểm soát, cấp chứng chỉ... và sự tham gia mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp.

“Các doanh nghiệp muốn quan tâm đầu tư cần tạo mối liên kết bốn nhà với nông dân để có sản phẩm đạt chuẩn. Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tuyên bố công nhận đặc cách giống ST25, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng “xung phong” đăng ký tác quyền trên thế giới. Bên cạnh đó có một Việt kiều Mỹ vừa liên hệ và cho biết sẽ giúp phân tích bộ gen để công bố trên thế giới bảo vệ loại gạo này”, ông Cua cho biết.

“Còn riêng chúng tôi, sắp tới phải nghiên cứu thêm những cách bảo quản chỉ tiêu đã đạt được lúc ra giống. Vì đây là giống lúa ngắn ngày, nếu không có giải pháp tốt thì hạt giống không thể duy trì được quá ba năm và bị thoái hóa giống”, kỹ sư Hồ Quang Cua nói.

Bên cạnh đó, tập trung làm lại bao bì mới theo tiêu chuẩn, sản xuất ra sản phẩm bảo đảm chất lượng uy tín, giá cả phù hợp… Đó là cách xây dựng thương hiệu nội tại của hạt gạo Việt, doanh nghiệp Việt.

Theo ông Hồ Quang Cua, một điều đáng lo nữa là sau khi đoạt giải gạo ngon nhất thế giới, trên thị trường xuất hiện gạo ST25 giả, kể cả ở Mỹ cũng đã xuất hiện những túi gạo ST25 giả. “Chúng tôi thấy rất đau lòng”, ông Cua bày tỏ.

Kết thúc cuộc trao đổi, nhà khoa học nông dân Hồ Quang Cua nở nụ cười hiền lành và gửi lời xin lỗi đến mọi người vì ngay từ khi đoạt giải ông đã phải khóa máy điện thoại, bởi nếu nghe thì không thể làm được việc gì cả, trong khi công việc còn rất nhiều…

Tác giả: Vân Anh | Kỹ thuật: Tuấn Linh