Chân dung người phụ nữ duy nhất đoạt giải Nobel năm 2021

Nhà báo Maria Ressa người Philippines đã chia sẻ giải Nobel Hòa bình với đồng nghiệp Dmitry Muratov của Nga, và trở thành người phụ nữ duy nhất trong số 13 người nhận giải Nobel năm nay. Dù con số này vẫn khả quan hơn năm 2016 và 2017 khi không có phụ nữ trong danh sách đoạt giải, nhưng vẫn thấp hơn mức trung bình trong thập kỷ qua. Giải Nobel Kinh tế được công bố chiều nay (theo giờ Việt Nam) đã đánh dấu kết thúc mùa giải năm nay.

Từ năm 1901 đến năm 2021, giải Nobel đã được trao cho 58 phụ nữ, trong đó Marie Curie đã giành được hai giải thưởng cho vật lý năm 1903 và hóa học năm 1911. Con số này ở mức khá thấp khi so với 885 nam giới đoạt giải.

Nhà báo Maria Ressa. Ảnh: The Guardian

Bà Marie Ressa đã có hai thập kỷ công tác trong lĩnh vực báo chí với tư cách là phóng viên điều tra, phóng viên nước ngoài và giám đốc văn phòng CNN, trước khi lãnh đạo bộ phận tin tức của Rappler – kênh tin tức lớn thứ 4 tại Philippines.

Công việc đưa đẩy bà tới những vùng chiến sự và tòa soạn khắp khu vực Đông Nam Á. Nữ nhà báo từng thực hiện các cuộc điều tra, báo cáo về sự lan rộng của chủ nghĩa khủng bố ở châu Á, các vụ giết người có liên quan tới ma túy ở Philippines, và xu hướng vũ khí hóa các phương tiện truyền thông xã hội.

Từ “Rappler” là sự kết hợp của từ “rap” (thảo luận) và “ripple” (tạo sóng). Cựu giám đốc văn phòng CNN quyết định thành lập trang web tin tức Rappler vào năm 2012, quy tụ các báo cáo đa phương tiện và phương tiện truyền thông xã hội để cung cấp thông tin đậm nét về tình hình thời sự ở Philippines và các hoạt động của chính quyền Tổng thống Rodrigo Duterte. Kể từ khi thành lập, Rappler đã thực hiện nghiêm túc sứ mệnh của báo chí là “nói sự thật”, bất chấp những rủi ro liên quan.

Sau khi ông Duterte lên nắm quyền và triển khai "cuộc chiến chống ma túy" đẫm máu khiến nhiều người thiệt mạng, bà Ressa và Rappler đã phải đối mặt với 11 cáo buộc, hai vụ bắt giữ và điều tra hình sự, cũng như những đe dọa trên không gian mạng. Theo nữ nhà báo, ước tính có tới 90 tin nhắn quấy rối vào email và tài khoản mạng xã hội cá nhân mỗi giờ vào cuối năm 2016.

Năm 2020, bà Maria Ressa bị giới chức Philippines kết án vì tội danh vi phạm luật chống tội phạm mạng. Động thái này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của các nhóm nhân quyền và các nhà báo toàn cầu.

Trang tin Rappler đã phải đấu tranh để tồn tại khi chính quyền Tổng thống Duterte tuyên bố hãng tin vi phạm lệnh cấm của hiến pháp đối với quyền sở hữu nước ngoài trong việc đảm bảo nguồn tài chính, cùng với cáo buộc về bôi nhọ, lan truyền tin tức sai sự thật và trốn thuế. Ressa đã bị giam một ngày vào ngày 13/2/2019 do khiếu nại về tội phỉ báng trên mạng của một doanh nghiệp đối với một bài báo trên Rappler xuất bản vào năm 2012. Bài báo bị cáo buộc bôi nhọ được xuất bản khi dự luật hình sự hóa tội phỉ báng trên mạng chưa được ký thành luật. Hơn nữa, Ressa đã không viết bài báo, nhưng được chỉ định là Giám đốc điều hành và biên tập viên điều hành của Rappler.

Ressa đã bị tòa án Manila tuyên có tội vào tháng 6/2020, một phán quyết đã thúc đẩy sự thành lập của một liên minh lớn các tổ chức xã hội dân sự và tự do báo chí trong nước và quốc tế để bảo vệ bà. Ressa kể từ đó đã kháng cáo bản án của mình và tiếp tục phải đối mặt với các vụ án đang chờ xử lý khác khiến bà không thể rời khỏi đất nước mà không có bảo lãnh.

Những cống hiến của Maria Ressa cho tự do báo chí, kết hợp với những cáo buộc, bắt giữ, càng làm tăng danh tiếng và thu hút nhiều công nhận, chú ý từ quốc tế hơn với bà.

Bất chấp các rủi ro, Ressa vẫn quyết tâm ở lại Philippines và tiếp tục lên tiếng vì sự thật.

Bà Ressa đã chia sẻ những kinh nghiệm với vai trò một phóng viên chiến trường trong hai cuốn sách: “Seeds of Terror: An Eyewitness Account of al-Qaeda’s Newest Center of Operations in Southeast Asia” (Hạt giống của khủng bố: Nhân chứng về những hoạt động mới nhất của al-Qaeda ở Đông Nam Á) (2003) và “From Bin Laden to Facebook: 10 Days of Abduction, 10 Years of Terrorism (Từ Bin Laden đến Facebook":10 ngày Bắt cóc, 10 năm khủng bố) (2013).

“Tôi không nghĩ người đoạt giải thưởng này (Nobel Hòa Bình 2021) là tôi, mà đó là Rappler. Tôi - chúng tôi - đã tuyên bố điều này kể từ năm 2016, rằng chúng tôi đang đấu tranh cho sự thật. Khi chúng ta sống trong một thế giới mà sự thật là điều dễ gây tranh cãi, khi các hãng thông tấn lớn nhất thế giới ưu tiên lan truyền những câu chuyện chứa đựng sự giận dữ và thù hận, lan truyền nó nhanh hơn và xa hơn sự thật, thì báo chí sẽ trở thành hoạt động xã hội.

Vì vậy, trong cuộc chiến giành sự thật, tôi cho rằng Ủy ban Giải thưởng Nobel Hòa bình đã nhận ra rằng một thế giới không có sự thật là một thế giới không lòng tin.” - Maria Ressa -

Cẩm Anh