Chặn đứng tham vọng của Trung Quốc ở biển Đông

Phát biểu hôm 13-12 tại TP New York, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper cảnh báo trật tự dựa trên luật pháp mà Mỹ cùng đồng minh và đối tác nỗ lực thiết lập đang bị thách thức nghiêm trọng.

“Trung Quốc (TQ) đứng đầu tiên và Nga đứng thứ hai trong số những ưu tiên hàng đầu của Bộ Quốc phòng Mỹ”, tờ South China Morning Post dẫn lời ông Esper cho biết.

Ở biển Đông, người đứng đầu Lầu Năm Góc chỉ trích Bắc Kinh không tuân thủ bất kỳ quy tắc quốc tế hiện hành nào, qua đó đã đe dọa an ninh chung khu vực. “Cách tiếp cận của chúng tôi tiếp tục cho thấy sự vượt trội hơn cách tiếp cận của TQ. Các quan hệ đối tác ngày càng mở rộng của chúng tôi trên khắp khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã cho thấy điều đó” - ông Esper tuyên bố.

tham vọng của TQ nhất quán và lâu dài

Theo TS Lynn Kuok thuộc ĐH Cambridge (Anh), tham vọng chủ quyền biển Đông là một chiến lược nhất quán và lâu dài của TQ. Việc dùng vũ lực để chiếm đóng quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam vào năm 1974 có thể xem là bước đi đầu tiên trên thực tế của nước này trong việc hiện thực hóa tham vọng chủ quyền ở biển Đông. TQ sau đó tiếp tục dùng vũ lực chiếm bảy thực thể thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Tham vọng chủ quyền của TQ ở biển Đông được đẩy lên cao độ sau khi quốc gia này chính thức đơn phương công bố yêu sách đường chín đoạn năm 2009, đòi chủ quyền đối với khoảng 80% diện tích vùng biển chiến lược này. Tham vọng của TQ tiếp tục gia tăng khi nước này đưa ra cái gọi là học thuyết “Tứ Sa” (gồm ba quần đảo Pratas, Hoàng Sa, Trường Sa và bãi ngầm Macclesfield mà TQ vô lý gọi lần lượt là Đông Sa, Tây Sa, Nam Sa và Trung Sa) hồi năm 2013 với diện tích bao phủ còn lớn hơn đường chín đoạn.

Từ năm 2014 tới nay, Bắc Kinh đã đẩy nhanh việc bồi đắp trái phép bảy thực thể chiếm đóng trái phép ở quần đảo Trường Sa thành các đảo nổi nhân tạo quy mô lớn. Đặc biệt, TQ đã bồi đắp đá Subi, Vành Khăn và Chữ Thập thành ba đảo nhân tạo quy mô lớn, có đường băng và cảng biển cho tàu chiến và máy bay quân sự.

Tổ chức Sáng kiến ninh bạch hàng hải châu Á (AMTI) đầu tháng 12 cũng cho biết TQ đến nay đã triển khai lên ba đá trên các hệ thống tên lửa hành trình chống hạm YJ-12B có tầm bắn tới 550 km.

Tàu chiến Trung Quốc tập trận gần quần đảo Trường Sa của Việt Nam năm 2018. Ảnh: CNN

Hồi tháng 11-2019, hình ảnh vệ tinh cho thấy một vật thể có hình dạng khí cầu bay trên đá Vành Khăn. Theo tạp chí quân sự Kanwa Asian Defence, TQ bắt đầu xây dựng hệ thống cảnh báo sớm dùng khí cầu kể từ năm 2017. Các khí cầu lớn gắn radar có thể phát hiện máy bay bay thấp đang đến gần.

Việc triển khai các trang thiết bị vũ khí hiện đại trên tới các đảo nhân tạo chiếm đóng trái phép ở biển Đông, theo các chuyên gia quân sự, bên cạnh việc nhằm giám sát tàu, thuyền qua lại còn phục vụ cho toan tính tuyên bố thiết lập một vùng nhận dạng phòng không (ADIZ). Một khi TQ tuyên bố ADIZ trên biển Đông, mọi máy bay bay qua vùng này phải nhận dạng, minh định vị trí và chịu sự kiểm soát của TQ.

Hệ lụy từ tham vọng của TQ

Việc TQ chiếm đóng các đảo cũng như các thực thể ở hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa được nhiều chuyên gia chỉ ra là để Bắc Kinh dựa vào đây đòi chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán ở biển Đông. TQ, vốn là một thành viên của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS), toan tính viện dẫn công ước này theo cách hiểu sai trái và vô lý để đòi chủ quyền với vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa cho các đảo và thực thể chiếm đóng và bồi đắp trái phép.

“Vậy điều gì sẽ xảy ra nếu TQ dựa vào các đảo và đảo đá chiếm đóng để đòi chủ quyền với 80% diện tích biển Đông? Bất chấp yêu sách đòi chủ quyền đã bị bác bỏ, TQ vẫn cố tình áp đặt thì chắc chắn sẽ gây tình hình rất căng thẳng, không loại trừ dẫn tới bùng nổ xung đột. Không phải nước nào cũng chấp nhận để TQ xâm phạm chủ quyền” - bà Kuok cảnh báo.

Theo tờ Asia Times, bất cứ căng thẳng hay xung đột nào trên biển Đông đều là mối đe dọa nghiêm trọng đối với tự do hàng hải trong khu vực. Tự do hàng hải, hàng không và hòa bình, an ninh ở biển Đông sẽ còn tiếp tục bị đe dọa chừng nào TQ vẫn tiếp tục quân sự hóa các thực thể chiếm đóng trái phép ở đây. Nhiều chuyên gia quân sự cho rằng ý đồ quân sự hóa để phục vụ ý định kiểm soát toàn bộ biển Đông của Bắc Kinh đã quá rõ ràng.

Đoàn kết là chìa khóa

Dù có chung quan điểm rằng TQ sẽ có thêm những động thái khác nhằm củng cố yêu sách chủ quyền phi lý, nhiều chuyên gia vẫn nhận định không phải là không có cách để ngăn chặn sức ảnh hưởng của TQ ở biển Đông, theo tạp chí The National interest.

“Điều quan trọng nhất hiện nay chính là các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là những nước chịu tác động trực tiếp từ những hành động phi pháp của TQ cần lên tiếng một cách công khai và mạnh mẽ hơn nữa. Hành động đoàn kết sẽ nhân lên sức mạnh ngăn chặn tham vọng chủ quyền của Bắc Kinh”- cựu tư lệnh Lực lượng Phòng vệ biển Nhật Bản Yoji Koda nói.

Ông Koda nhận định Bắc Kinh luôn lo ngại cộng đồng quốc tế có thể sẽ có những phản ứng quyết liệt hơn nếu như các nước trong khu vực cùng lên tiếng chỉ trích những hành động sai trái của nước này. “Sẽ rất khó để mỗi quốc gia riêng lẻ có thể thực hiện được điều này. Cộng đồng quốc tế cần lên tiếng mạnh mẽ và từng bước thuyết phục TQ rằng họ đang mất nhiều hơn được khi cố áp đặt tham vọng biển Đông” - chuyên gia này cho biết.

VĨ CƯỜNG