'Chìa khóa vạn năng' giúp con người 'chống lại tử thần'

Vaccine và thuốc đặc trị đã cho phép con người chống trả các vi khuẩn, ký sinh trùng và virus vốn đe dọa giết chết chúng ta. Bên cạnh đó, quá trình tẩy rửa máu trong cơ thể cũng góp phần giúp con người “chống lại tử thần”.

Tuổi già có thể ngăn ngừa?

Xuyên suốt lịch sử, mỗi người đều phải trải qua một tình trạng lão hóa mà chúng ta không bao giờ có thể thoát ra được. Khi già đi, các tế bào trong cơ thể sẽ ngưng làm việc và có thể hư hỏng, gây ra các căn bệnh như ung thư, bệnh tim mạch, hen suyễn và bệnh mất trí nhớ (Alzheimer).

Nhìn chung, các chứng bệnh liên quan đến tuổi già gây ra khoảng 100.000 ca tử vong mỗi ngày. Nhiều trăm tỷ USD đang được đổ vào trên khắp thế giới trong nỗ lực làm chậm lại quá trình lão hóa của cơ thể. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu tin rằng chúng ta có thể đã sai lầm trong cách nghiên cứu về tình trạng lão hóa. Họ cho rằng chúng ta nên coi chứng lão hóa như một căn bệnh - tức là có thể được phòng ngừa và chữa khỏi.

Người bệnh tập thể dục dưới nước để chống lão hóa (Ảnh: Getty)

Ý tưởng này dựa trên những khám phá mới đây, theo đó cho thấy quá trình lão hóa sinh học có thể hoàn toàn phòng ngừa và chữa trị được. Từ góc độ sinh học, cơ thể chúng ta lão hóa tốc độ khác nhau tùy theo các yếu tố di truyền và môi trường sống.

Các khiếm khuyết nhỏ trong bộ ADN và trong tế bào của chúng ta bắt đầu gây ra các lỗi; các lỗi này dần tích tụ đến mức độ nào đó thì mô bị phá hủy. Mức độ của những thay đổi này theo thời gian có thể trở thành khác biệt giữa một tuổi già khỏe mạnh và một người ngồi một chỗ vì mắc các chứng bệnh kinh niên.

Các khoa học gia đang hy vọng tạo ra đột phá trong vấn đề nghiên cứu lão hóa, là chủ đề hiện vẫn đang ở bên rìa của y khoa chính thống. Giờ đây, đã có một số trung tâm nghiên cứu trên khắp thế giới đang ưu tiên tìm kiếm các cách ngăn chặn lão hóa sinh học.

Nghiên cứu trên động vật cho thấy, thật ra con người có thể kéo dài vòng đời của một số loài, và điều đó mở ra hy vọng rằng việc này cũng có thể diễn ra ở người. Metformin - một loại thuốc trị tiểu đường thông dụng có khả năng kéo dài tuổi thọ của các loài gặm nhấm.

Vào đầu thập niên 1990, Cynthia Kenyon - hiện là Phó chủ tịch về nghiên cứu lão hóa tại Phòng thí nghiệm Calico (công ty nghiên cứu chống lão hóa do Google hỗ trợ), đã chứng minh được rằng giun đũa có thể sống đến sáu tuần thay vì chỉ ba tuần như lâu nay nếu nhà khoa học thay đổi một ký tự duy nhất trên mã di truyền của chúng.

Bảy nhân tố sinh học

Aubrey De Grey - một trong những nhân vật hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu tuổi thọ con người, cho biết bằng cách nào con người có thể được tăng tuổi thọ theo cách tương tự.

De Grey là khoa học gia chính tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Các kỹ thuật về sự già yếu không đáng kể - một cơ quan nghiên cứu về thuốc tái tạo, có trụ sở ở California (Mỹ) tập trung vào việc kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh ở người. Ông giải thích rằng mục tiêu của họ là xây dựng một bộ các liệu pháp cho người trung niên và già để giúp họ giống như người trong độ tuổi dưới 30 cả về mặt thể chất lẫn tinh thần, và việc này không hề làm mất ký ức của họ.

Bệnh nhân sau khi truyền máu để chống lão hóa (Ảnh: Getty)

De Grey nói rằng họ muốn "sửa đổi những điều mà chúng ta không thích về những thay đổi xảy ra giữa độ tuổi 30 và 70". Có bảy nhân tố sinh học mà De Grey cho rằng chịu trách nhiệm phần lớn cho sự hư tổn tế bào, gây ra sự lão hóa và kéo theo các chứng bệnh tuổi già mà ông và nhóm nghiên cứu cho biết đã tìm ra cách để xử lý từng nguyên nhân với các liệu pháp mà họ đang xây dựng:

Các tế bào ở một bộ phận không được tái tạo đủ nhanh; tình trạng các tế bào tự phân bào không kiểm soát được như xảy ra ở trường hợp ung thư; tình trạng các tế bào lẽ ra đã đến lúc chết thì lại không chết vốn là một nguyên nhân khác gây ra ung thư; sự tổn hại mã ADN của cơ quan sản xuất năng lượng nhỏ trong các tế bào được gọi là ti thể; sự tích tụ các vật chất thải ra bên trong tế bào; các chất thải tích tụ bên ngoài tế bào; và sự xơ cứng cấu trúc hàng rào lưới bên ngoài tế bào được gọi là ma trận ngoại bào vốn cho phép các mô có độ co giãn, linh hoạt.

Cách chữa trị

De Grey giải thích: "Cách chữa trị vấn đề đầu tiên về vấn đề có quá ít tế bào là liệu pháp tế bào gốc. Cách làm này cung cấp cho các mô một lượng tế bào trẻ để thay thế các tế bào chết đi trong quá trình lão hóa. Các vấn đề khác, chẳng hạn khi các tế bào đã đến kỳ chết nhưng không chết, có thể cần giải pháp phức tạp hơn”.

"Về nguyên tắc, chúng ta có thể sử dụng cách chọn gene thích hợp để áp dụng biện pháp 'gene tự sát' - tức là các tế bào chứa biểu hiện gene sẽ sản xuất ra các protein có khả năng giết chết tế bào. Mẹo ở đây là việc chỉnh sửa gene sao cho chúng chỉ có thể tạo ra loại protein chết chóc đó nếu sự phát triển của tế bào gây hại nhiều hơn lợi”.

De Grey không cho rằng tất cả các cách làm này sẽ có thể chặn đứng hoàn toàn quá trình lão hóa nhưng chúng có thể giúp con người sống thêm chừng 30 năm nữa. Ông hình dung ra một tương lai khi mà các "công nghệ trẻ hóa" có thể được ứng dụng trên người già để đưa tế bào của họ trở lại tình trạng khi mà họ còn trẻ, nhờ đó có thể kéo dài tuổi thọ của họ.

Nguyên tắc của cách làm này là nếu ai đó được điều trị khi 60 tuổi, sẽ trở về tuổi 30 về mặt sinh học. Tuy nhiên, do những liệu pháp này không giúp điều trị vĩnh viễn được, các tế bào của họ sẽ trở thành 60 tuổi một lần nữa trong 30 năm kế tiếp.

Cho đến lúc đó, De Grey hy vọng rằng các liệu pháp này sẽ được áp dụng một lần nữa dưới dạng “phiên bản 2.0” để đưa chính con người đó một lần nữa có các tế bào trẻ trở lại. Nhờ đó mà tế bào của người đó sẽ không đạt đến độ tuổi 60 cho đến khi họ 150 tuổi.

Liệu pháp truyền máu

Tuy nhiên, cần phải thận trọng với những tuyên bố kiểu này. Không có bằng chứng thí nghiệm cho thấy cơ thể của chúng ta sẽ đáp ứng lại kiểu “cập nhật phần mềm” như thế này. Cũng giống như máy tính, khi được cập nhật quá nhiều lần, cơ thể của chúng ta có thể dừng hoạt động.

Ông Aubrey De Grey có tham vọng chế ngự được tình trạng lão hóa cơ thể người (Ảnh: SENS FOUNDATION/WIKIPEDIA)

Nhưng De Grey tin rằng cách suy nghĩ này sẽ kéo lùi những tiến bộ của công nghệ chống lão hóa. Vấn đề ở chỗ, ông nói, về mặt văn hóa, chúng ta chấp nhận là con người không tránh khỏi bị già nên những nỗ lực nhằm ngăn chặn những tổn hại của quá trình già đi thường bị xem là khoa học lập dị. Và ông không hề đơn độc khi tin rằng các chứng bệnh liên quan đến tuổi già có thể chữa trị được.

George Church - một nhà di truyền học tại Trường Y Đại học Harvard, nói với chúng tôi rằng mặc dù một số đồng nghiệp của ông lập luận có nhiều chứng bệnh tuổi già quá phức tạp nên chúng không thể nào chữa trị được, nhưng ông cho rằng cách nghĩ như vậy là không chính xác.

Church nói: "Nếu bạn có thể kiểm soát cả môi trường lẫn di truyền, bạn có thể giúp cho bệnh nhân sống trẻ trung và khỏe mạnh lâu hơn rất nhiều so với những người khác. Tại những nước công nghiệp hóa, phần lớn các căn bệnh là bệnh tuổi già và tôi cho rằng chúng có thể giải quyết được".

Trong số các cách làm nổi bật để tăng tuổi thọ là một quy trình nghe có vẻ rùng rợn thường được biết đến với tên gọi 'liệu pháp dơi hút máu'. Các bệnh nhân mất trí nhớ được truyền huyết tương từ những người hiến máu trẻ trong độ tuổi từ 18 đến 30 đã có những dấu hiệu cải thiện trong một thử nghiệm gần đây. Các bệnh nhân mới phát bệnh Alzheimer đã lấy lại khả năng tự tắm rửa hay mặc quần áo, hay làm những công việc khác, như việc nhà.

Hồi sinh người chết?

Trong khi thử nghiệm này vẫn còn đang tiếp tục, một công ty khởi nghiệp ở Mỹ tên Ambrosia đã hứa hẹn với các khách hàng lớn tuổi rằng họ sẽ được nhận truyền máu từ những thanh niên trong độ tuổi từ 16 đến 25 với giá 8.000 USD/lần. Theo họ, liệu pháp truyền máu có thể giúp tăng cường hoạt động của những tế bào đã ngủ lịm ở người già, cũng như giúp cải thiện tình trạng của bệnh nhân Alzheimer thời kỳ đầu và giúp chuyển tóc bạc của bệnh nhân 60 tuổi thành đen hơn.

Liệu việc truyền máu có giúp người trẻ trì hoãn được quá trình lão hóa không? (Ảnh: Getty)

Tuy nhiên, nghiên cứu của họ vẫn chưa được công bố trên bất kỳ tạp chí chuyên ngành nào và đã bị chỉ trích là không tính đến hiệu ứng placebo (làm an lòng bệnh nhân hơn là có hiệu quả thực sự).

Vậy còn việc “chữa trị” cái chết thì sao? Lâu nay đã có đề xuất làm việc này bằng cách đông lạnh não hay cơ thể người ngay sau khi chết để có thể hồi sinh họ trong tương lai khi công nghệ đã tiến bộ đủ. Thậm chí một số công ty còn giới thiệu cơ hội cho các khách sộp để gìn giữ thi thể của họ theo cách này. Tuy nhiên, cho đến giờ vẫn chưa có khách hàng nào được hồi sinh trở lại từ phòng trữ lạnh của họ.

Bất kể là làm cách nào, thì việc kéo dài tuổi thọ con người thêm hàng chục, thậm chí hàng trăm năm, sẽ đưa đến cho chúng ta những hiện thực xã hội khó khăn. Có những lo sợ rằng việc sống thọ quá lâu có thể dẫn đến dân số bùng nổ và liệu hành tinh chúng ta có đủ sức chứa một lượng người nhiều như vậy hay không.

Bản thân De Grey cho biết ông thường được hỏi rằng liệu các công nghệ “chống lại tử thần” mà ông đang phát triển có bị những kẻ độc tài lắm tiền của lạm dụng để kéo dài tuổi thọ, trong khi những người khác đặt vấn đề liệu chúng ta có cảm thấy buồn chán với cuộc sống cứ kéo dài ra mãi hay không?

Lê Miên Tường

(Theo BBC News)