Chia sẻ cơ sở dữ liệu để dự báo sớm các hiện tượng thời tiết cực đoan

Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV, Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Thái trình bày về công tác dự báo KTTV. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Đây là kiến nghị của Tổng Cục trưởng Tổng cục KTTV, Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Thái tại Hội nghị trực tuyến công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2020 do Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì, chiều 15/5.

Cảnh báo chi tiết cho các khu vực đặc thù

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV Trần Hồng Thái, năm 2019, diễn biến thiên tai KTTV có nhiều đặc điểm phức tạp và xuất hiện nhiều trị số cực trị, nhiều giá trị kỷ lục về mưa lớn, nắng nóng đã được ghi nhận.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chỉ đạo ngành KTTV theo dõi và dự báo có độ tin cậy cao, sát diễn biến, kịp thời gửi đến Ban chỉ đạo Trung ương Phòng chống thiên tai. Đặc biệt, hệ thống các đơn vị trực thuộc đã tăng cường công tác dự báo phục vụ, bổ sung các bản tin cảnh báo sớm, dài hạn về hạn mặn khu vực ĐBSCL, miền Trung, Tây Nguyên. Qua đó đã góp phần giảm thiểu được thiệt hại do hạn mặn, hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch sản xuất nông nghiệp.

"Từ cuối tháng 3/2020, Tổng cục KTTV đã chủ động có Công văn số 391 gửi các bộ, ngành, địa phương đề nghị sẵn sàng cung cấp bổ sung thông tin dự báo, cảnh báo chi tiết cho các khu vực đặc thù, nhất là các dự báo sớm, chi tiết cho địa bàn cụ thể cùng các yếu tố KTTV cần dự báo, phục vụ chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế-xã hội, phòng chống thiên tai, phòng chống dịch bệnh", ông Trần Hồng Thái cho biết.

Bên cạnh đó, triển khai thi hành Nghị định số 48/2020 sửa đổi, bổ sung quy định chi tiết một số điều của Luật KTTV và các văn bản quan trọng do Thủ tướng Chính phủ mới ban hành liên quan tới công tác dự báo KTTV phục vụ Phòng chống thiên tai. Tổng cục KTTV cũng đã khẩn trương phối hợp với các cơ quan, đơn vị của các ngành, lĩnh vực liên quan rà soát, xây dựng kế hoạch xác định các phân vùng rủi ro thiên tai tại các khu vực có tuyến đường cao tốc đi qua; đánh giá, xác định và hoàn thiện hệ thống trạm thủy văn theo cấp báo động lũ và mực nước tương ứng với các cấp báo động lũ; tổ chức tiếp nhận thông tin phản hồi từ bộ, ngành, địa phương, tổ chức, cá nhân về chế độ phát tin, chất lượng và độ tin cậy của bản tin dự báo, cảnh báo; tăng cường việc thu nhận thông tin về các khu vực, các lĩnh vực hoạt động nhạy cảm, dễ bị tác động bởi thiên tai để tổ chức dự báo, cảnh báo và truyền tin thiên tai có hiệu quả…

Thiên tai năm 2020 khốc liệt, khó lường

Thông tin về dự báo thiên tai ở quy mô toàn cầu, Tổng Cục trưởng Trần Hồng Thái cho biết, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, năm 2020 được nhận định sẽ là một trong những năm nóng hơn trung bình, kéo dài số năm nóng nhất liên tiếp thêm ít nhất 1 năm nữa. Nhiệt độ tăng cao sẽ kéo theo tính bất ổn định cao của khí quyển trên quy mô toàn cầu, khu vực. Đây là dấu hiệu cho thấy khả năng thiên tai KTTV năm 2020 sẽ khốc liệt, phức tạp, khó lường.

Tại Việt Nam, nhận định chung cho thấy, năm 2020 sẽ diễn biến theo hướng khô hạn, thiếu nước vào nửa đầu năm trên phạm vi cả nước và mưa nhiều, bão, lũ tập trung vào nửa cuối năm, nhất là khu vực Trung Bộ. Dự báo khả năng có khoảng 11-13 cơn bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông, trong đó có khoảng 5-6 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền. Bão mạnh có khả năng xuất hiện nhiều hơn so với năm 2019.

Dự báo nền nhiệt độ cao hơn TBNN khoảng 0,5 đến 1,5 độ C ở khu vực phía bắc; 0,1 đến 1,0 độ C ở phần lãnh thổ phía nam. Số ngày nắng nóng, nắng nóng gay gắt và đặc biệt gay gắt dự báo không nhiều như năm 2019. Hiện tượng thời tiết nguy hiểm như dông, sét, lốc, mưa đá thường xuất hiện vào thời kỳ giao mùa trên phạm vi toàn quốc. Mùa mưa ở khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ có khả năng sẽ đến muộn vào khoảng cuối tháng 5.

Mùa đông 2020/2021 có khả năng bắt đầu sớm, các đợt không khí lạnh sẽ hoạt động mạnh dần từ tháng 10/2020 và gia tăng tần suất hoạt động trong những tháng cuối năm 2020 và đầu năm 2021.

Cần chia sẻ dữ liệu để phục vụ công tác dự báo

Thực tế hiện nay cho thấy, nhiều vấn đề mang tính toàn cầu như biến đổi khí hậu, xu thế hợp tác quốc tế hội nhập, quy mô tăng trưởng, phát triển kinh tế của quốc gia đã và đang đặt ra những yêu cầu mới đối với công tác KTTV; vì vậy để tăng cường công tác KTTV phục vụ hiệu quả phát triển KT-XH, đặc biệt là trong công tác PCTT, Tổng cục KTTV đã kiến nghị và đề xuất một số vấn đề lớn.

Tổng Cục trưởng Trần Hồng Thái kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tăng cường phối hợp, chia sẻ thông tin số liệu về cơ sở hạ tầng, hoạt động phát triển kinh tế-xã hội để phục vụ công tác dự báo, cảnh báo tác động của thiên tai, đặc biệt lũ quét, sạt lở đất. "Khoa học cũng như thực tiễn cho thấy, muốn dự báo được, ngoài những thông tin KTTV thì cần thiết phải có nhiều thông tin về địa chất, quy hoạch giao thông vận tải, xây dựng, dân cư, các chương trình, dự án phát triển KT-XH có liên quan, tác động tới điều kiện KTTV", ông Trần Hồng Thái khẳng định.

Tổng cục KTTV cũng đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cho phép mở rộng quy mô, phương thức và loại hình xã hội hóa hoạt động KTTV, từ đầu tư trạm quan trắc, thu hút tư nhân tham gia dự báo KTTV phục vụ phát triển KT-XH, mạnh dạn cho phép thí điểm hợp tác công-tư để khai thác hiệu quả cơ sở vật chất hiện ngành KTTV đang được quản lý, sử dụng.

Bên cạnh đó, các bộ, ngành, địa phương trong quá trình hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ cần lưu ý xem xét có đầu mối kiêm nhiệm, bố trí cán bộ có hiểu biết, kinh nghiệm về KTTV của đơn vị để theo dõi, đánh giá và tích hợp các vấn đề về thông tin, dữ liệu KTTV trong quá trình xây dựng, điều hành chính sách, chiến lược, quy hoạch đối với ngành, lĩnh vực. Bởi lẽ, dữ liệu KTTV cần phải được xác định đúng với tính chất thực tế là nguồn tài nguyên số, một trong những dữ liệu “đầu vào” quan trọng để xây dựng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển KT-XH của các ngành, địa phương.

Thu Cúc