Chiếc bồn tiểu thành tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng như thế nào?

Vòi phun của Marcel Duchamp, bản gốc xuất hiện năm 1917, bản sao làm năm 1964, chất liệu bằng s, kích thước 36 X 48 X 61 cm.

Tác phẩm Vòi phun. Ảnh: Theartpost.

Ban đầu chịu ảnh hưởng bởi Matisse và trường phái Dã thú, Marcel Duchamp (1887-1968) đã sáng tạo nên phiên bản trường phái Lập thể của riêng mình vào năm 1911, nhưng đến năm 1913 ông đã bắt đầu cải biến các đồ vật bình thường và trưng bày chúng với tên gọi chung là “vật có sẵn” (readymade).

Tác phẩm từ đồ vật có sẵn nổi tiếng nhất của Duchamp là một cái bồn tiểu bằng sứ mà ông đã lật lại, đặt tên là Vòi phun (Fountain) và kí lên đó tên “R. Mutt”, sau đó gửi đến triển lãm đầu tiên của Hội Nghệ sĩ Độc lập ở New York vào năm 1917.

Mặc dù bị hội đồng triển lãm từ chối bởi sự khiếm nhã và không phải do người nghệ sĩ làm ra, và cũng bởi đã công kích khái niệm như thế nào là một tác phẩm nghệ thuật, Vòi phun đã làm thay đổi hướng đi của nghệ thuật hiện đại.

Mục đích của Duchamp là để nhạo báng sự khoác lác của phong trào nghệ thuật tiên phong ở Mỹ. Cái tên giả “R. Mutt” đã được lựa chọn một cách cẩn trọng. R là viết tắt cho Richard, là tên tiếng lóng của “những kẻ hám tiền”, và Mutt ám chỉ đến JL Mott Ironworks, là công ty đã sản xuất ra chiếc bồn tiểu.

Tuy nhiên, sau khi bị hội đồng xét duyệt từ chối, những người khác đã phản bác lại rằng một khi được một nghệ sĩ mang ra để trưng bày, đồ vật đó đã khoác lên mình một ý nghĩa hoàn toàn mới.

Duchamp đã thách thức những quan điểm truyền thống cho rằng tác phẩm nghệ thuật phải được tạo ra bởi người nghệ sĩ, thay vào đó ông nhấn mạnh rằng những ý tưởng của người nghệ sĩ đóng vai trò quan trọng hơn việc chế tác ra nghệ phẩm.

Ông cũng phát biểu rằng việc sử dụng những đồ vật đã được làm sẵn đã giải thoát ông ra khỏi “cạm bẫy” phải tuân theo một phong cách nhất định. Những ý tưởng của Duchamp đã trở thành nền tảng cho sự phát triển theo hướng Ý niệm của nền nghệ thuật thế kỉ XX sau đó.

Marcel Duchamp. Ảnh: Martin Lazarus/ADACP.

Duchamp đã đơn thương độc mã làm nên một cuộc cách mạng vĩ đại trong nghệ thuật mà hầu như không ai có thể sánh kịp.

Trước kia là một họa sĩ Lập thể, ông đã khiến cho thế giới nghệ thuật sôi sục bởi đã trưng bày rất nhiều vật dụng bình thường được sản xuất hàng loạt và xem chúng là những tác phẩm nghệ thuật, đặt ra muôn vàn câu hỏi về việc nghệ thuật là gì hoặc nên trở thành điều gì.

Mặc dù không có mối liên hệ trực tiếp với bất cứ nhóm Dada nào, nhưng tên tuổi của ông lại gắn liền với sự bất kính của phái Dada. Ông có thể được xem là nghệ sĩ Ý niệm đầu tiên, vĩ đại nhất và độc đáo nhất.

Các tác phẩm khác của Duchamp: Người khỏa thân đi xuống cầu thang 1912, Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia, Pennsylvania, Mỹ; Bánh xe đạp 1913, Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại, New York, Mỹ; Cô dâu dần bị lột trần bởi những gã độc thân hay Tấm gương lớn 1915-1923, Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia, Pennsylvania, Mỹ.

Trích sách "Câu chuyện nghệ thuật"