Chiến tranh khiến phương Tây ngày càng phụ thuộc nhiên liệu từ châu Á

Dự án nhà máy lọc dầu Al-Zour của Tập đoàn dầu mỏ quốc gia Kuwait (KPC), có tổng vốn đầu tư 16 tỉ đô la Mỹ, ở Ahmadi, Kuwait. Ảnh: Getty

Khi châu Âu và Mỹ sốt sắng cắt đứt sự phụ thuộc vào các sản phẩm dầu mỏ của Nga, khu vực này đang đối mặt với tình trạng thiếu nguồn cung trong nước. Điều này mở ra cơ hội để các nhà máy lọc dầu lớn ở những nơi như Trung Quốc và Kuwait tăng nguồn cung ra thị trường nhiên liệu toàn cầu.

“Bằng cách quay lưng lại với các sản phẩm dầu mỏ của Nga, châu Âu và Mỹ đang gia tăng sự phụ thuộc vào các thùng nhiên liệu vận chuyển đường dài từ Trung Đông và châu Á”, Eugene Lindell, Giám đốc bộ phận các sản phẩm chế biến từ dầu mỏ tại hãng tư vấn năng lượng FGE, có trụ sở tại London nhận định.

Chiến sự ở Ukraine đang thúc đẩy xu hướng này sau khi các nước phương Tây cắt giảm đáng kể công suất lọc dầu trong những năm gần đây trong khi châu Á lại mở rộng.

Theo FGE, các thị trường phương Tây bao gồm châu Mỹ và châu Âu đã giảm ròng công suất lọc dầu 2,4 triệu thùng/ngày trong 3 năm qua. Trái lại, Trung Đông và châu Á lại tăng công suất thêm 2,5 triệu thùng/ngày. Khoảng cách đó dự kiến sẽ mở rộng. Theo ước tính của hãng tư vấn năng lượng Rystad Energy, công suất lọc dầu toàn cầu sẽ tăng thêm 8 triệu thùng mỗi ngày trong ba năm tới, trong đó châu Á bổ sung nhiều nhất và châu Âu ít nhất.

“Chúng ta sẽ chứng kiến châu Á và Trung Đông ngày càng trở thành những nhà cung cấp nhiên liệu chủ chốt cho thế giới”, Mukesh Sahdev, người đứng đầu bộ phận lọc hóa dầu của Rystad Energy nói.

Ngành công nghiệp lọc dầu toàn cầu đã trải qua cơn biến động mạnh trong thời kỳ đại dịch với các nhà máy cũ bị đóng cửa do các lệnh phong tỏa khắp nơi trên thế giới làm giảm nhu cầu dầu. Kể từ đó, Trung Quốc đã xây dựng các nhà máy lọc dầu lớn hơn, hiện đại hơn để đáp ứng nhu cầu dầu ngày càng tăng của các nước. Trong khi đó, Mỹ và châu Âu tập trung vào các nỗ lực thoát dần ra khỏi các nhiên liệu hóa thạch.

Theo Victor Shum, Phó chủ tịch tư vấn năng lượng của S&P Global Commodity Insights, mức tiêu thụ nhiên liệu như xăng và dầu diesel ở Mỹ và châu Âu sẽ bão hòa trước châu Á. Nhiều dự án lọc dầu mới ở châu Á cũng đã được xây dựng do nhu cầu hóa dầu ngày càng tăng của khu vực.

Cuộc xung đột Nga – Ukraine và các biện pháp trừng phạt sau đó của các phương Tây nhằm vào nguồn cung nhiên liệu của Moscow đã gây bất ngờ cho thị trường năng lượng toàn cầu. Cuộc chiến này đã làm dấy lên lo ngại về an ninh nhiên liệu ở các nước không có đủ năng lực lọc dầu.

Trong môi trường như vậy, bất kỳ sự cố ngừng hoạt động nào của các nhà máy lọc dầu do công nhân đình công hoặc vì những lý do bất ngờ cũng sẽ gây những tác động thậm chí mạnh hơn trên khắp các thị trường.

Eugene Lindell cho rằng, giữa lúc hóa đơn năng lượng và lạm phát tăng vọt, các chính phủ châu Âu và người dân hiện tập trung cho những ưu tiên giảm chi phí trong những năm tới.

Phương Tây đang căng thẳng vì công suất lọc dầu suy giảm. Theo dự báo của hãng tư vấn năng lượng Wood Mackenzie, dự trữ dầu diesel của khu vực tây bắc châu Âu sẽ giảm dần và đạt mức thấp kỷ lục vào đầu mùa xuân tới, khi Liên minh châu Âu (EU) chính thức cấm vận nhiên liệu của Nga bằng đường biển vào đầu tháng 12 này.

Trong khi đó, tình trạng thiếu dầu diesel và xăng ngày càng gia tăng ở khu vực bờ Đông của Mỹ đang thúc đẩy Tổng thống Joe Biden xem xét yêu cầu các công ty dầu mỏ phải dự trữ nhiều nhiên liệu hơn cho nhu cầu trong nước.

Mukesh Sahdev cảnh báo, tình trạng khan hiếm xăng ở Mỹ có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn vào mùa lái xe cao điểm trong mùa hè năm tới.

Theo John Auers, Giám đốc điều hành của RBN Energy, khu vực Mỹ Latin đang phụ thuộc nhiều hơn vào nhiên liệu nhập khẩu khi một số nhà máy lọc dầu ở vùng Caribê đóng cửa, và các cơ sở lọc dầu ở Venezuela và Mexico tiếp tục gặp các sự cố gián đoạn, khiến công suất chỉ duy trì ở mức thấp.

Mexico đang mua xăng từ Trung Quốc, nơi các nhà máy lọc dầu đang tận dụng hạn ngạch xuất khẩu cao hơn bằng cách tăng công suất để bán được nhiều hơn ra thị trường quốc tế.

Việc vận chuyển các sản phẩm dầu mỏ về phía tây, qua những quãng đường dài hơn đang làm tăng mạnh chi phí vận chuyển và thúc đẩy lợi nhuận của các công ty vận hành tàu chở dầu. Theo dữ liệu của Vortexa, công ty theo dõi dòng chảy dầu thô và chế phẩm dầu mỏ theo thời gian thực, khối lượng nhiên liệu được vận chuyển bằng đường biển trên toàn cầu đang cao hơn 3% so với mức trung bình trong 5 năm qua.

Serena Huang, nhà phân tích phụ trách khu vực châu Á của Vortexa cho biết, chiếm phần lớn mức tăng này là dầu diesel vận chuyển từ châu Á và Trung Đông đến châu Âu. Huang dự báo, khối lượng nhiên liệu vận chuyển từ Á sang Âu có thể tăng lên khi EU cấm vận nhiên liệu của Nga.

Mỹ vẫn là nhà xuất khẩu dầu diesel lớn và những nỗ lực tăng cường an ninh năng lượng có thể giúp giảm bớt tình trạng thiếu hụt nhưng các nhà phân tích không nhận thấy khoảng cách công suất lọc dầu giữa phương Tây và châu Á sớm thu hẹp.

“Chúng ta sẽ thấy một chính sách năng lượng thực tế hơn trong tương lai nhưng kế hoạch loại bỏ nhiên liệu hóa thạch của phương Tây vẫn còn đó. Hiện tại, mối quan tâm của thị trường chỉ ngắn hạn và trung hạn, thay vì dài hạn”, Lindell nói.

Theo Bloomberg

Lê Linh