Chiến tranh thương mại leo thang: Doanh nghiệp Việt cần chú ý những gì?

Đó là nhận định TS. Phạm Sỹ Thành, Giám đốc chương trình Nghiên cứu Kinh tế Trung Quốc (VCES) thuộc Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách đưa ra tại Hội thảo “Chiến tranh thương mại leo thang: Mừng, lo của doanh nghiệp Việt?” do Thời báo Kinh tế Sài Gòn phối hợp cùng Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam tổ chức ngày 6/9, tại TP HCM.

Các chuyên gia chia sẻ tại Hội thảo

Xung đột thương mại Hoa Kỳ - Trung Quốc đang tiếp tục leo thang căng thẳng trong thời gian gần đây và chưa cho thấy các dấu hiệu nhượng bộ của các bên.

Cuối tuần trước, Mỹ đã áp mức thế 15% lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, tăng từ con số 10% trước đó. Đây là đòn thuế mới nhằm vào khoảng 300 tỷ USD hàng Trung Quốc. Nếu hai bên không đạt được một thỏa thuận thì theo tuyên bố Mỹ sẽ đánh thuế tiếp vào ngày 15/12.

Bắc Kinh cũng đã đáp trả bằng thuế quan từ 5 – 10% nhằm vào 75 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Mỹ, chủ yếu ảnh hưởng đến các sản phẩm nhạy cảm với ngành nông nghiệp. Bắc Kinh cũng đâm đơn kiện lên Tổ chức Thương mại Thế giới về vòng thuế mới nhất của Mỹ, cho rằng nó vi phạm sự đồng thuận mà lãnh đạo hai nước đạt được ở Osaka, Nhật Bản vào đầu năm nay. Mặt khác, để giảm thiểu tác động của việc Mỹ tăng thuế nhập khẩu, Trung Quốc đã giảm bớt dự trữ bắt buộc và bơm tiền ra cho thị trường nhằm hạ giá đồng Nhân dân tệ.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Trương Đình Tuyển, Nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Việt Nam cho rằng, trong tương lai gần nếu chiến tranh thương mại leo thang, phạm vi thuế quan mở rộng ra toàn bộ kim ngạch song phương giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ thì sẽ tác động tới kinh tế Việt Nam khá lớn. Doanh nghiệp Việt có thể hưởng lợi vì có thể thay thế một phần lưu lượng thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Ngoài ra, các dòng vốn đầu tư rút khỏi Trung Quốc có thể tìm đến Việt Nam như một điểm đến tiềm năng, nếu chúng ta đẩy mạnh cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Tuy vậy, ông Tuyển cho rằng, điều quan ngại là đồng Nhân dân tệ giảm giá làm hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc rẻ hơn và Việt Nam sẽ là thị trường nhập khẩu các mặt hàng và công nghệ không cao đang dư thừa ở Trung Quốc. Điều này sẽ gây khó khăn cho sản xuất trong nước, làm tăng nhập siêu từ Trung Quốc, gây sức ép lên tỷ giá tiền đồng và USD. Nếu Việt Nam xử lý không tốt sẽ làm lạm phát tăng, làm giảm giá trị đồng nội tệ, đe dọa ổn định vĩ mô.

Ngoài ra, doanh nghiệp Trung Quốc có thể thông đồng với một số doanh nghiệp Việt Nam đưa hàng từ Trung Quốc vào Việt Nam rồi tìm cách xuất khẩu sang Mỹ. Đây là điều rất nguy hiểm, mà các doanh nghiệp cần thận trọng để tránh tạo cơ cho Mỹ đánh thuế bổ sung đổi với hàng hóa của Việt Nam.

Riêng phía Mỹ, theo ông Tuyển, tại thời điểm này, Việt Nam chưa phải là đối tượng mà Mỹ hướng đến nhưng Mỹ đã cảnh báo Việt nam trên các nội dung như: Việt Nam xuất siêu lớn, từ vị trí thứ 6 đầu năm 2018 hiện nay Việt Nam đã lên thứ 4 trong 16 nước xuất siêu vào Mỹ. Ngoài ra, Mỹ cho rằng, Việt Nam cũng đang tác động đến thị trường ngoại tệ theo cách phi thị trường, đã mua vào lượng ngoại tệ lớn (hơn 2% GDP)…

Trong bối cảnh chiến tranh thương mại đang ngày càng có nhiều diễn biến mới, ông Trương Đình Tuyển cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam cần tích cực điều chỉnh cơ cấu thị trường theo hướng cân bằng hơn. Theo đó, Việt Nam nên giảm nhập khẩu từ thị trường Trung Quốc, nhất là các sản phẩm công nghệ cao để tăng nhập khẩu các sản phẩm này từ Mỹ. Song song đó, phải kiên quyết chống gian lận thương mại, bao gồm gian lận xuất xứ, để tránh bị Mỹ và các đối tác thương mại trừng phạt.

Dệt may là một trong những ngành được dự báo sẽ có nhiều cơ hội tăng xuất khẩu trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung

Cùng với đó, theo TS. Phạm Sỹ Thành, Giám đốc chương trình Nghiên cứu Kinh tế Trung Quốc (VCES) thuộc Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, việc Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc sẽ là cơ hội lớn với các nước thứ ba để tăng thị phần xuất khẩu sang Mỹ thay thế cho hàng Trung Quốc. Đặc biệt, với quần áo và giày dép thì 84% sản phẩm quần áo sẽ chịu thuế ngay từ ngày 1-9 trong khi 50% giày dép chịu điều tương tự. Đây vừa là cơ hội đối với các nước xuất khẩu thứ ba, vừa là rủi ro khi hàng Trung Quốc sẽ tìm cách “đội lốt” bằng cả con đường hợp pháp và bất hợp pháp.

Nếu nhìn tình hình xuất nhập khẩu Việt Nam 6 tháng đầu năm 2019, có thể thấy doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là nhóm hưởng lợi lớn nhất từ thương chiến Mỹ - Trung. Trong nhiều nhóm hàng mà hàng Việt Nam có ưu thế (như quần áo, đồ gỗ), doanh nghiệp FDI đang lấn sân và giành nhiều đơn hàng xuất khẩu trong vòng một năm qua.

Còn với doanh nghiệp trong nước, kiểm nghiệm với các nhóm hàng nông sản, thực phẩm chế biến, hóa chất và nhựa, gỗ giấy, dệt may, da giày, sản phẩm điện tử cho thấy hàng xuất khẩu Việt Nam bị hạn chế bởi thị phần quá nhỏ và không có thế mạnh ở các sản phẩm mà Trung Quốc bị áp thuế. Vì thế, doanh nghiệp trong nước của Việt Nam hầu như chỉ tận dụng lợi thế rất hạn chế của các mức thuế quan áp bổ sung lên hàng xuất khẩu từ Trung Quốc.

Vì vậy, theo TS. Phạm Sỹ Thành, cái được của Việt Nam từ thương chiến là cơ hội để hoàn thiện thể chế và lấp các khoảng trống về mặt pháp lý. Trước hết, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này đề hoàn thiện việc quản lý, cung cấp và kiểm tra xuất xứ hàng hóa, qua đó tranh thủ nâng cao tỷ lệ tận dụng ưu đãi FTA cho doanh nghiệp bản địa. Tiếp theo, Việt Nam nên nâng cao việc theo dõi và quản lý các dự án có vốn đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng ở khu vực là cơ hội vàng để Việt Nam chào đón các chuỗi cung ứng phù hợp với mục tiêu phát triển dài hạn của mình.

Mai Phương