Chính trị 'hài kịch' lên ngôi, bầu cử Ukraine kịch tính như gameshow

Sau vòng 1 của cuộc bầu cử Ukraine, mọi sự chú ý giờ đây đổ dồn về hai ứng viên là nam diễn viên Vladimir Zelensky, hiện dẫn đầu với 30,24% số phiếu, và Tổng thống đương nhiệm Ukraine Petro Poroshenko với 15,95% phiếu bầu.

Zelensky, 41 tuổi, là diễn viên hài, nhà biên kịch, nhà sản xuất, đạo diễn, đồng thời là người sáng lập và chỉ đạo nghệ thuật của hãng phim Ukraine Kvartal 95. Chính trị gia không chuyên đang tiến rất gần vị trí lãnh đạo Ukraine.

Tổng thống trên phim thành tổng thống thật?

Ông Zelensky tuyên bố ra tranh cử trong một chương trình truyền hình vào đêm giao thừa, nhưng chiến dịch tranh cử được lên kế hoạch từ cuối năm 2016. Đó là thời điểm phát sóng loạt phim hài dậy sóng Servant of the People (Kẻ đầy tớ của Nhân dân).

Trong bộ phim đó, ông Zelensky từng vào vai một thầy giáo cấp 2, người vô tình bị quay lại với bài diễn văn về tình trạng tham nhũng và lãng phí của chính quyền, sau đó trở nên nổi tiếng và... thành tổng thống Ukraine.

Ông Zelensky trong một sự kiện tranh cử. Ảnh: Reuters.

Zelensky, người đã rất ít nói trong chiến dịch tranh cử và thích giao tiếp với mọi người trên mạng xã hội hơn, đã mời tổng thống đương nhiệm tham gia cùng ông trong cuộc tranh luận ở sân vận động. Ông thậm chí mời ứng viên về thứ 3 trong vòng 1 cuộc bầu cử làm người điều phối buổi tranh luận. Trái với nhiều dự đoán, Tổng thống Poroshenko đã nhận lời.

Với số phiếu vòng đầu chỉ bằng một nửa đối thủ, nhiều người cho rằng tổng thống nhận lời chỉ bởi nếu không tái đắc cử thì chí ít cũng cải thiện được kết quả vòng 1. Hơn nữa, ông có thể thành lập một đảng của mình, làm bàn đạp cho cuộc bầu cử quốc hội vào mùa thu tới.

Một cuộc tranh luận của các ứng cử viên tổng thống trên sân vận động là điều chưa từng diễn ra trong nền chính trị thế giới, nó cũng gợi nhớ đến màn tranh luận "sát phạt" giữa ông Donald Trump, vị tổng thống Mỹ sau này, với bà Hillary Clinton trước cuộc bầu cử Mỹ năm 2016.

Ông Zelensky sẽ có cơ hội phô diễn năng lực hài hước của mình dù có thể ông sẽ không thành thạo các vấn đề chính trị. Trong khi đó, Tổng thống Poroshenko được coi là một trong những diễn giả giỏi nhất trong số các chính trị gia Ukraine.

Trong kỷ nguyên Instagram, Facebook, Twitter chi phối chính trường, Zelensky đã thành công khai thác tuyệt đối thế mạnh của mình. Ông cẩn thận thể hiện bản thân và thường xuyên chia sẻ chương trình nghị sự trên mạng xã hội. Một phần nhờ các nhận định và quan điểm chính trị ngây thơ, Zelensky càng có khả năng tác động tới tâm lý và thu hút đám đông. Sự hài hước mang tới hiệu ứng tích cực cho xã hội hơn những mỹ từ của các chính trị gia lão luyện.

Để bù đắp sự non nớt về chính trị, ông Zelensky miệt mài xây dựng cho mình hình ảnh của một chính trị gia nghiêm túc trước thềm bầu cử. Trả lời truyền thông, ông nhiệt tình trình bày về những chủ đề nóng nhất như cuộc chiến ở Donbass, ảnh hưởng của giới đầu sỏ đối với chính trường Ukraine, tham nhũng, hay cải cách kinh tế.

Trong khi đó, người dân Ukraine đã nhiều lần thất vọng bởi những lời hứa của nhà cầm quyền giữa lúc xung đột leo thang và nền kinh tế ngày càng u ám.

Để kết nối mạnh mẽ với người dân, Zelensky thường xuyên đề nghị họ chia sẻ nhận định ngay trên trang Facebook cá nhân của mình. Với lời lẽ thân thiện và đầy thiện chí, diễn viên hài khéo léo hút mọi người vào những chính sách khô khan.

"Mùa xuân đã đến và chúng ta đã làm điều đó cùng nhau", ông Zelensky viết trên Facebook.

Zelensky chiếm được thiện cảm nhờ thường xuyên chia sẻ định hướng chính sách trên mạng xã hội. Ảnh: Facebook.

"Hài kịch" làm khuynh đảo chính trường

Ngày nay, chế giễu chính phủ hiện hành đang trở thành phương pháp hữu hiệu để giành phiếu bầu của cử tri, tờ Gazeta nhận định. Mọi người không muốn hoặc không thể hiểu chương trình nghị sự của các ứng cử viên, nhưng lại đánh giá thành tích của các chính trị gia qua ví tiền của mình.

Nếu dạ dày đang réo ầm ĩ và thất nghiệp thì họ sẽ muốn thay đổi bằng một chế độ tốt hơn. Đặc biệt, nếu xuất hiện một nhân vật tiềm năng (mà trong trường hợp này là Zelensky), người sẵn sàng hứa hẹn sẽ nhanh chóng thay đổi mọi thứ và trừng phạt thích đáng những "tên trộm" đang nằm trong chính phủ hiện tại, mọi thứ sẽ thuyết phục hơn.

Trước bình luận của nhiều người cho rằng các ứng cử viên đang ra sức “tô vẽ hình ảnh” cho mình, ông Yakup Koreiba, tiến sĩ chính trị học, nhà báo Ba Lan, cho rằng: "Những phương pháp cũ phù hợp với thế giới quan cũ. Cần tạo ra sự mới mẻ hơn là sống với những điều cũ kỹ. Còn điều này có hoang tưởng hay không hãy chờ sau 30 năm nữa", ông nói thêm.

"Đây không phải cuộc thi của những nhà tư tưởng, nhà trí thức mà của những nghệ sĩ", nhà văn người Nga Zakhar Prilepil nói, đồng tình với quan điểm tích cực sử dụng mạng xã hội trong thế kỷ 21.

Tuy nhiên, một số người lo ngại nguy cơ một gã hề tài năng sẽ trở thành một gã hề chính trị, bị điều khiển bởi những nhân vật đằng sau cánh gà, những kẻ đích thực chi phối chính trường Ukraine.

Các nhà phân tích cho rằng những "kẻ ngoại đạo" sẽ lên ngôi lúc người dân chán ngán giới tinh hoa chính trị. Ảnh: Reuters.

Diễn viên hài gây ra "địa chấn chính trị" không phải là điều chưa từng xảy ra trên thế giới. Vào năm 2010, trong cuộc bầu cử thị trưởng thành phố Reykjavik, thủ đô của Iceland, người dân địa phương - vốn có truyền thống ủng hộ đảng Bảo thủ - đã bỏ phiếu cho người theo chủ nghĩa vô chính phủ, diễn viên hài độc thoại Jon Gnarr.

Thế nhưng, những kẻ nghiệp dư đã đưa thủ đô Iceland hồi phục từ cuộc khủng hoảng kinh tế và sau đó họ lại vui vẻ rời khỏi chính trường. Ở Iceland, không phải là vấn đề nếu một ngư dân trở thành thủ tướng, sau đó họ lại trở lại với công việc đánh bắt cá của mình. "Chính trị không cần chính trị gia", đó là thông điệp từ quốc đảo này.

Tại Mỹ, Tổng thống Trump cũng là một "ông trùm" truyền hình thực tế trước khi bước vào chính trường. Cựu tổng thống Mỹ Ronald Reagan và cựu thống đốc bang California Arnold Schwarzenegger cũng từng là những diễn viên với sự nghiệp điện ảnh xuất sắc.

Dù cuộc bầu cử Ukraine có kết thúc thế nào, những vấn đề cần giải quyết trong tương lai sẽ là câu trả lời chính xác cho xu thế "diễn viên hài thống trị thế giới". Và tất nhiên, cuộc tranh luận trên sân vận động Kiev sẽ đi vào lịch sử.

Hà Lan