Chống gian lận xuất xứ: Doanh nghiệp có nhiều chiêu chống đối

Lô hàng xe đạp giả mạo xuất xứ do Hải quan Bình Dương phát hiện, tháng 10/2019 Ảnh: Thu Dịu

Nhiều mặt hàng xuất khẩu vào “tầm ngắm”

Trước đây, cơ quan Hải quan chủ yếu tập trung kiểm tra ngăn chặn gian lận xuất xứ đối với hàng hóa nhập khẩu trong thông quan cũng như sau thông quan. Nhưng từ giữa năm 2018 đến nay, cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc xảy ra, trong đó Mỹ áp thuế cao lên nhiều dòng hàng có xuất xứ từ Trung Quốc, cơ quan Hải quan đã tập trung nghiên cứu những phương thức, rủi ro về gian lận giả mạo xuất xứ, lấy xuất xứ của Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa vào thị trường Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Trong đó, Cục Kiểm tra sau thông quan (KTSTQ) là đơn vị chủ công được lãnh đạo Tổng cục Hải quan giao đấu tranh, xử lý liên quan đến việc gian lận xuất xứ hàng xuất khẩu.

Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan (Tổng cục Hải quan) Nguyễn Tiến Lộc cho biết: Qua công tác thu thập, phân tích thông tin, cơ quan Hải quan thấy nổi lên một số doanh nghiệp có kim ngạch xuất khẩu vào thị trương Mỹ tăng đột biến. Thống kê sơ bộ được 19 nhóm mặt hàng có nguy cơ gian lận về xuất xứ. Từ đó, đơn vị lập danh sách các doanh nghiệp có rủi ro về gian lận, giả mạo xuất xứ trong phạm vi toàn quốc để tiến hành kiểm tra.

Trên cơ sở tổng hợp 19 nhóm mặt hàng có rủi ro cao, có kim ngach tăng đột biến vào thị trường Hoa Kỳ và EU, Cục KTSTQ đã thực hiện kiểm tra 9 doanh nghiệp và chỉ đạo 9 cục hải quan địa phương kiểm tra 24 doanh nghiệp.

“Quá trình kiểm tra, Cục đã phát hiện hành vi gian lận để hưởng xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa xuất khẩu đi Mỹ của 4 doanh nghiệp, 3 doanh nghiệp lắp ráp xe đạp, xe đạp điện và 1 doanh nghiệp lắp ráp mặt hàng sản phẩm gỗ (giá, kệ bếp). Qua các biên bản làm việc, doanh nghiệp đã thừa nhận hành vi vi phạm về xuất xứ Việt Nam đối với hàng hóa xuất khẩu. Trong đó, trường hợp Công ty TNHH xe đạp Excel đã bị xử phạt vi phạm hành chính và tịch thu tang vật vi phạm“- lãnh đạo Cục KTSTQ nói.

Ngoài ra, Cục KTSTQ đang tiếp tục mở rộng kiểm tra một số nhóm hàng: Pin năng lượng mặt trời, đèn LED…

Mặt khác, Cục KTSTQ đã chỉ đạo lực lượng KTSTQ toàn quốc tiếp tục tiến hành kiểm tra để kịp thời ngăn chặn hành vi gian lận xuất xứ Việt Nam với hàng hóa xuất khẩu, tập trung vào các địa bàn có dấu hiệu rủi ro cao, doanh nghiệp mới thành lập từ cuối năm 2018 trở lại đây nhập khẩu hàng hóa là linh kiện, nguyện liệu, phụ tùng từ Trung Quốc và xuất khẩu hàng hóa vào thị trường Mỹ và EU…

Xử lý vi phạm gặp khó khăn

Lãnh đạo Cục KTSTQ chia sẻ, việc đấu tranh với các doanh nghiệp có hành vi vi phạm gặp rất nhiều khó khăn.

“Từ kết quả xử lý đối với Công ty TNHH xe đạp Excel, các doanh nghiệp còn lại có biểu hiện co cụm chống đối, lấy nhiều lý do như người phiên dịch dịch chưa rõ nội dung cần dịch lại, giám đốc bận phải đi công tác nước ngoài gấp để cố tình không ký các biên bản làm việc, biên bản vi phạm hoặc có dấu hiệu bỏ trốn, tẩu tán tài sản…”- Phó Cục trưởng Cục KTSTQ Trần Mạnh Cường nói.

Đặc biệt, để đấu tranh hiệu quả, quá trình kiểm tra, Cục KTSTQ còn thực hiện một số hoạt động xác minh, điều tra theo chức năng được quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Tổ chức cơ quan hình sự. Nhưng thực tế, việc thực hiện cũng không hề dễ dàng. “Có trường hợp, cơ quan Hải quan phải làm việc, đấu tranh với doanh nghiệp đến tận 1 giờ sáng. Nhưng lúc đó, bỗng dưng giám đốc doanh nghiệp đập bàn ghế và đột ngột bỏ về”- Cục trưởng Nguyễn Tiến Lộc chia sẻ thêm về khó khăn khi doanh nghiệp tìm mọi cách chống đối.

Ngoài ra, các quy định của pháp luật vẫn còn một số bất cập. Phó Cục trưởng cục Kiểm tra sau thông quan Trần Mạnh Cường cho biết, dù khoản 2, điều 58 Luật xử phạt vi phạm hành chính số 15/2012/QH13 đã có quy định rõ đối với trường hợp này nhưng để xử lý được kết quả kiểm tra thì đây vẫn là một khó khăn.

Cụ thể, Nghị định 31/2018/NĐ-CP quy định chi tiết Luật Quản lý ngoại thương, về xuất xứ hàng hóa, tại Điều 9 “Công đoạn gia công chế biến giản đơn” quy định còn chưa rõ ràng, còn chưa đầy đủ; việc tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa quy định tại điều 25, Nghị định 31/2018/NĐ-CP, chưa được Bộ Công Thương hướng dẫn cụ thể; có sự không thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật về việc công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng việc xử phạt đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính…

Để góp phần đấu tranh hiệu quả với hành vi gian lận xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa, Cục KTSTQ kiến nghị: Bộ Công Thương sớm rà soát và có hướng dẫn cụ thể về việc tự chứng nhận xuất xứ theo quy định tại tại điều 25, Nghị định 31/2018/NĐ-CP; rà soát, sửa đổi và bổ sung các công đoạn gia công chế biến giản đơn quy định tại điều 9 Nghị định 31/2018/NĐ-CP để phù hợp với tình hình hiện nay. Đồng thời, Bộ Công Thương sớm rà soát, sửa đổi để thống nhất giữa Điều 34, Điều 72 Luật xử phạt vi phạm hành chính với Điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP và khoản 26 Nghị định 124/2015/NĐ-CP sửa đổi điều 63 Nghị định 185/2013/NĐ-CP về cải chính thông tin…

Thái Bình