Chuyến đi tiền trạm cho cuộc gặp thượng đỉnh?

Duy trì các kênh liên lạc mở để quản lý tốt rủi ro

Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hôm đầu tuần thông báo, trong chuyến thăm, Nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc Vương Nghị dự kiến gặp Ngoại trưởng Antony Blinken và cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan. Hai bên “sẽ thảo luận về một số vấn đề song phương, khu vực và toàn cầu như một phần trong nỗ lực không ngừng nhằm quản lý một cách có trách nhiệm mối quan hệ Mỹ - Trung và duy trì các kênh liên lạc mở”. Cụ thể sẽ có một loạt vấn đề được đề cập, bao gồm xung đột Israel - Hamas, cuộc chiến ở Ukraine và vụ va chạm tàu gần đây ở Biển Đông.

Ngoại trưởng Antony Blinken và Ngoại trưởng Vương Nghị tại cuộc gặp năm 2022. Nguồn: AP

“Mỹ sẽ tiếp tục sử dụng biện pháp ngoại giao để thúc đẩy các lợi ích và giá trị của Mỹ, giải quyết các lĩnh vực khác biệt và đạt được tiến bộ trong việc giải quyết các thách thức xuyên quốc gia chung”, một quan chức cao cấp của Chính quyền Mỹ cho biết.

Quan hệ Mỹ - Trung đã xấu đi nhanh chóng kể từ năm 2018 vì các vấn đề như mất cân bằng thương mại, nhân quyền ở khu vực Tân Cương, tình hình Biển Đông, vấn đề Đài Loan…

Lần mới đây nhất Tổng thống Biden gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là vào tháng 11.2022 bên lề Hội nghị Thượng đỉnh các nhà lãnh đạo G20 ở Bali, Indonesia. Cuộc gặp đã báo hiệu sự ấm dần lên của mối quan hệ Mỹ - Trung khi hai bên nhất trí nối lại đàm phán, thành lập các nhóm làm việc về các vấn đề cụ thể và mở rộng trao đổi công dân giữa hai nước. Tuy nhiên, mối quan hệ sau đó lại nhanh chóng rơi vào băng giá khi Washington cáo buộc Bắc Kinh thả khinh khí cầu do thám trên lãnh thổ Mỹ vào tháng 2, khiến Bắc Kinh phản đối gay gắt và đẩy quan hệ song phương xuống mức thấp hơn.

Chuyến thăm của Ngoại trưởng Vương Nghị diễn ra sau các chuyến đi của Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào tới Detroit và Washington vào tháng 5 và Phó Chủ tịch nước Trung Quốc Hàn Chính tới New York vào tháng 9 để dự cuộc họp thường niên Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.

Cùng lúc đó, các quan chức hàng đầu của Mỹ đã thực hiện nhiều chuyến đi tới Bắc Kinh trong năm nay trong nỗ lực phối hợp nhằm xoa dịu mối quan hệ, bao gồm Ngoại trưởng Antony Blinken, Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen và đặc phái viên về khí hậu John Kerry.

Trong cuộc gặp mặt trực tiếp gần đây nhất, Ngoại trưởng Mỹ Blinken đã có cuộc nói chuyện với ông Vương Nghị, khi đó đang giữ chức vụ Trưởng ban Đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản cầm quyền Trung Quốc - một chức vụ cao hơn ngoại trưởng - tại Jakarta vào tháng 7. Tại đó, hai nhà ngoại giao cho biết họ đã có “những cuộc trò chuyện thẳng thắn và mang tính xây dựng”.

Ngoại trưởng Blinken cũng đã gọi điện cho ông Vương Nghị từ Riyadh hồi đầu tháng này. Hai bên thảo luận về tầm quan trọng của việc duy trì sự ổn định trong khu vực Trung Đông và không khuyến khích các bên khác tham gia vào cuộc xung đột. Ông Blinken đã kêu gọi Bắc Kinh sử dụng ảnh hưởng của mình ở khu vực để ngăn chặn các chủ thể nhà nước hoặc phi nhà nước khác tấn công Israel và mở rộng cuộc chiến với Hamas.

Một trong những sự kiện bổ sung cho những nỗ lực quản lý mối quan hệ song phương là cuộc họp từ xa đầu tiên được tiến hành hôm 23.10 của các Nhóm công tác chung về tài chính và kinh tế Mỹ - Trung. Theo Bộ Tài chính Trung Quốc và Bộ Tài chính Hoa Kỳ, cuộc họp kéo dài hai giờ bàn về tình hình và chính sách kinh tế vĩ mô, quan hệ kinh tế song phương và hợp tác ứng phó với các thách thức toàn cầu của Nhóm Công tác chung về tài chính và Nhóm Công tác chung về kinh tế vốn được thành lập vào tháng 9 sau chuyến thăm Bắc Kinh của Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen vào tháng 7.

Tuyên bố của Trung Quốc cho biết, cuộc họp do các quan chức tài chính cấp thứ trưởng chủ trì đã có “sự trao đổi sâu sắc, thẳng thắn và mang tính xây dựng”. Còn tuyên bố của Bộ Tài chính Hoa Kỳ khẳng định: “Các phái đoàn đã gặp nhau trực tuyến trong hai giờ và có một cuộc thảo luận hiệu quả và thực chất". Các nhóm công tác sẽ tiếp tục đóng vai trò là kênh liên tục để thảo luận và tạo điều kiện thuận lợi cho tiến bộ trong các vấn đề chính sách kinh tế song phương.

Nỗ lực hướng tới sự cởi mở trong quan hệ song phương

Chuyến thăm Mỹ của ông Vương Nghị, diễn ra trong ba ngày từ ngày 26 - 28.10, sẽ là chuyến thăm Mỹ của ông kể từ tháng 9.2022. Chuyến công du diễn ra chỉ khoảng ba tuần trước Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương ở San Francisco, một sự kiện mà rất nhiều đồn đoán cho rằng, Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ được sắp xếp một cuộc gặp thượng đỉnh.

Mặc dù cho đến nay quan chức của cả hai nước hiện đều chưa xác nhận cuộc gặp của các nhà lãnh đạo. Họ cũng không nói liệu chuyến thăm của ông Vương Nghị có nhằm “tiến trạm” cho một cuộc gặp như vậy hay không. Thay vào đó, chuyến đi của ông Vương được mô tả là nhằm đáp lại chuyến thăm Bắc Kinh của Ngoại trưởng Mỹ Blinken vào tháng 6. Tuy nhiên, với tư cách là một nhà ngoại giao quyền lực nhất Trung Quốc từ trước đến nay, chuyến thăm của ông Vương vẫn được kỳ vọng nhiều hơn một chuyến đi đáp lễ thông thường.

Sau khi được được bầu vào Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng 10.2022, ông Vương Nghị được bổ nhiệm làm Trưởng ban Đối ngoại Trung ương Đảng, một vị trí được đánh giá là cao nhất về đối ngoại của Trung Quốc, cao hơn cả chức Bộ trưởng Ngoại giao. Ông Vương trước đây từng giữ chức Ngoại trưởng từ năm 2013 đến năm 2022, và vào tháng 7.2023, ông một lần nữa đảm nhận vai trò này thay thế ông Tần Cương, trở thành một trong những Bộ trưởng Ngoại giao quyền lực nhất Trung Quốc trong nhiều thập kỷ.

Mới gần đây, Lãnh đạo đa số Thượng viện Chuck Schumer dẫn đầu phái đoàn gồm sáu Thượng nghị sĩ tới Trung Quốc, trong chuyến thăm đầu tiên của các nhà lập pháp Hoa Kỳ kể từ năm 2019 và có cuộc tiếp kiến Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình - một cuộc gặp mà nhiều nhà quan sát cảm thấy là một tín hiệu tích cực về khả năng nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ có mặt tại San Francisco. Tuần này, Thống đốc bang California Gavin Newsom sẽ có mặt tại Trung Quốc để thảo luận về biến đổi khí hậu.

Tuy vậy, các nhà quan sát cho rằng, dù nhằm chuẩn bị cho cuộc gặp thượng đỉnh hay không, chuyến thăm của ông Vương Nghị có thể sẽ không giúp thu hẹp bất kỳ khác biệt nào nhưng đây là một phần trong nỗ lực ngoại giao hướng tới sự cởi mở nhằm giảm thiểu những nguy cơ có thể khiến mối quan hệ song phương chệch hướng.

Quốc Đạt