Chuyến thăm châu Á của Ngoại trưởng Mỹ hướng tới Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và thịnh vượng

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Mark Esper chụp ảnh với Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar và Bộ trưởng Quốc phòng nước chủ nhà Rajnath Singh tại Thủ đô New Delhi, ngày 27-10

Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong tương lai

Ngày 27-10, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã đến Thủ đô New Delhi cùng Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Mark Esper để tham dự cuộc đối thoại chiến lược thường niên giữa Mỹ - Ấn Độ với 2 đồng cấp Ấn Độ là ông S. Jaishankar và ông Rajnath Singh. Sau cuộc hội đàm, hai bên ký thỏa thuận quân sự cho phép Ấn Độ truy cập dữ liệu bản đồ và vệ tinh tiên tiến của Mỹ giúp tên lửa và máy bay không người lái của nước này đạt độ chính xác cao hơn.

Trong một tuyên bố chung tại hội nghị, Mỹ - Ấn Độ tái khẳng định cam kết duy trì một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cởi mở và tự do. “Các Bộ trưởng tái khẳng định cam kết về việc duy trì một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cởi mở, tự do và thịnh vượng dành cho mọi quốc gia dựa trên trật tự các quy tắc quốc tế, được củng cố bởi lập trường trung lập của ASEAN, quy tắc pháp luật, đầu tư cơ sở hạ tầng bền vững và minh bạch, tự do hàng hải và hàng không, sự tôn trọng chủ quyền lãnh thổ và nỗ lực giải quyết tranh chấp bằng giải pháp hòa bình” - tuyên bố nêu rõ.

Tầm nhìn chiến lược của Mỹ đối với Ấn Độ

- Thứ nhất, Ấn Độ - một thị trường gần 1,4 tỷ dân - là quốc gia phát triển nhanh trong những năm qua, đặc biệt mới đây đã vượt Anh và Pháp, trở thành nền kinh tế lớn thứ năm trên thế giới; do vậy, đầu tư tại Ấn Độ là xu hướng của nhiều nhà đầu tư nước ngoài hiện nay, trong đó có Mỹ.

- Thứ hai, Mỹ coi trọng Ấn Độ vì Ấn Độ là khách hàng quan trọng, đồng thời là nước nhập khẩu vũ khí lớn thứ hai trên thế giới. Quan trọng hơn, quan hệ trên lĩnh vực quốc phòng - an ninh chính là thước đo chân thực đối với quan hệ giữa hai quốc gia, là nền tảng xây dựng lòng tin chiến lược song phương.

- Thứ ba, Mỹ coi trọng vai trò quốc tế của Ấn Độ. Mặc dù Ấn Độ không phải là một nước Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhưng là một quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn không chỉ ở Nam Á mà còn cả khu vực châu Á - Thái Bình Dương thông qua sự đa dạng sắc tộc, tôn giáo và nhiều giá trị văn hóa riêng biệt. Ấn Độ cũng giữ vai trò then chốt trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở rộng của Mỹ.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo lợi ích kinh tế và an ninh cho mọi quốc gia có lợi ích hợp pháp trong khu vực, hai bên hoan nghênh sự quan tâm gia tăng của các nước có cùng chí hướng đối với Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đồng thời tái khẳng định rằng sự hợp tác sâu rộng hơn giữa Mỹ và Ấn Độ sẽ hỗ trợ những lợi ích chung trong việc thúc đẩy an ninh, thịnh vượng cho không chỉ riêng Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Mark Esper phát biểu: “Trọng tâm của bây giờ phải là thể chế hóa và chính quy hóa hợp tác của chúng tôi để đáp ứng những thách thức trước mắt và duy trì các nguyên tắc về một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở trong tương lai”.

Sau Ấn Độ, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đến thăm Sri Lanka, Maldives. Indonesia sẽ là chặng cuối trong chuyến công du châu Á lần này của ông. Phát biểu về chuyến thăm dự kiến đến Indonesia, ông David Stilwell - Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương cho biết, Indonesia đóng vai trò là trụ cột quan trọng của một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở trong tương lai.

Trung Quốc phản ứng

Trước khi bước vào hội đàm chính thức với Ấn Độ, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu: “Chắc chắn sẽ có nhiều việc cần phải làm. Hợp tác xử lý đại dịch có nguồn gốc từ Vũ Hán, ngăn chặn các nguy cơ Trung Quốc tạo ra đối với an ninh và tự do thúc đẩy hòa bình và ổn định tại khu vực..”. Ngay sau đó, phát biểu trong cuộc họp báo tại Thủ đô Bắc Kinh ngày 28-10, Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân kêu gọi Mỹ hãy từ bỏ tư duy “kiểu Chiến tranh lạnh” và ngừng việc gọi Trung Quốc là “mối đe dọa”.

Ông Uông Văn Bân nêu rõ: “Mỹ liên tục đưa ra những lời cáo buộc vô căn cứ thể hiện tư duy chủ quan ý thức hệ. Bắc Kinh kỳ vọng Washington từ bỏ những hành động làm mất đoàn kết giữa Trung Quốc với các quốc gia xung quanh cũng như gây tổn hại đến hòa bình, ổn định khu vực”.

Trung Quốc còn lên tiếng phản đối chuyến thăm Sri Lanka của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo. “Chúng tôi phản đối việc Mỹ lợi dụng chuyến thăm của Ngoại trưởng nước này để gieo rắc và can thiệp vào quan hệ Trung Quốc - Sri Lanka” - Đại sứ quán Trung Quốc đăng tin. Cơ quan này còn cho rằng chuyến thăm 24 giờ của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tạo gánh nặng cho Sri Lanka vốn đang trong đại dịch Covid-19.

Trước chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, ông Den Thompson, quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ phụ trách khu vực Nam Á và Trung Á, cho rằng Sri Lanka phải chấp nhận lựa chọn khó khăn để bảo đảm độc lập về kinh tế trong dài hạn. Đại sứ quán Trung Quốc lên tiếng phản đối phát biểu của ông Den Thompson và cho rằng đây là vi phạm nghi thức ngoại giao.

Ấn Độ ký kết Hiệp ước quân sự quan trọng với Mỹ

Ngày 27-10, trong chuyến thăm Ấn Độ của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, Mỹ và Ấn Độ đã ký Thỏa thuận Hợp tác và Trao đổi cơ bản (BECA) - một hiệp ước quân sự quan trọng về trao đổi thông tin tình báo không gian địa lý. Cùng với 3 Hiệp ước đã ký trước đó là Hiệp định An ninh chung về Thông tin quân sự, Biên bản thỏa thuận trao đổi Logistics và Thỏa thuận Truyền thông, tương thích và Bảo mật, Ấn Độ và Mỹ đã hoàn thành một “hiệp ước nền tảng” trong lĩnh vực hợp tác quân sự.

Hiệp ước Hợp tác và Trao đổi cơ bản (BECA) sẽ giúp Ấn Độ tiếp cận thời gian thực với thông tin tình báo không gian địa lý của Mỹ, nhằm nâng cao độ chính xác của các hệ thống và vũ khí tự động như tên lửa và máy bay không người lái có vũ trang. Thông qua việc chia sẻ thông tin về bản đồ và hình ảnh vệ tinh, nó sẽ giúp Ấn Độ tiếp cận dữ liệu địa hình và không gian, cũng như các kỹ thuật tiên tiến hỗ trợ điều hướng và tấn công các mục tiêu tiềm năng với độ chính xác cao.

“BECA mang lại cho Ấn Độ một bước nhảy vọt trong việc chia sẻ dữ liệu, thông tin và thông tin tình báo, ở cấp độ tương tự với các đồng minh khác của Mỹ trong khu vực như Nhật Bản và Australia, những quốc gia có quyền truy cập nhất định vào các loại công nghệ quan trọng này” - ông Pankaj Jha, giáo sư nghiên cứu chiến lược và quốc phòng tại trường Đại học OP Jindal Global nói và cho biết thêm BECA sẽ cho phép Ấn Độ khảo sát một quốc gia hoặc khu vực cụ thể thông qua quyền truy cập vào dữ liệu không gian địa lý theo thời gian thực không bị gián đoạn, bao gồm cả về địa hình khó khăn, độ cao.

Hiệp ước BECA được đánh giá có thể là chìa khóa cho sự hợp tác Không quân giữa Ấn Độ và Mỹ. Giống như định vị GPS trong điện thoại thông minh giúp tìm đường nhanh chóng và hiệu quả, BECA sẽ cung cấp cho các hệ thống quân sự của Ấn Độ một GPS chất lượng cao để điều hướng tên lửa thời gian thông minh để nhắm tới mục tiêu một cách chính xác. Ngoài hỗ trợ trong lĩnh vực quân sự, thông tin tình báo không gian địa lý cũng rất quan trọng đối với việc ứng phó với thiên tai.

Việc ký kết BECA xuất phát từ cam kết trong tuyên bố chung trong chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi tháng 2 năm nay, khi hai bên cho biết họ mong đợi một “kết quả sớm” của BECA. “Chúng tôi sát cánh cùng nhau ủng hộ một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở cho tất cả mọi người, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc đang gia tăng các hoạt động gây hấn và gây bất ổn” - Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper nói.

Hải Long (Theo AP, South China Morning Post)