Có dám dũng cảm xin lỗi về sai phạm điểm thi?

“Trông người lại ngẫm đến ta”

Khi được hỏi trách nhiệm của Bộ GD&ĐT trong việc để xảy ra những sai phạm trong kỳ thi THPT quốc gia năm 2018 ở một số địa phương, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đã có câu trả lời được đánh giá là “không trực diện”.

Họp báo sai phạm điểm thi tại Sơn La.

Ông nói chung chung rằng: “Trên phương diện quản lý ngành, tất cả vấn đề xảy ra trong lĩnh vực giáo dục đào tạo thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ GD&ĐT, Bộ phải có trách nhiệm xem xét, chỉ đạo giải quyết và xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân để xảy ra sai phạm.

Với trường hợp Hà Giang và Sơn La, khi phát hiện những dấu hiệu bất thường trong kết quả thi THPT quốc gia, tôi cùng lãnh đạo Bộ đã chỉ đạo kiểm tra, xác minh, đồng thời thành lập ngay tổ công tác về địa phương để làm rõ các dấu hiệu sai phạm”.

Biểu dương thành viên trong tổ công tác đã làm việc ngày đêm để đưa ra được kết luận nhanh chóng và chính xác nhất, Bộ trưởng Nhạ nhấn mạnh “trả lại công bằng cho học sinh, niềm tin cho xã hội” là việc mà Bộ GD&ĐT phải làm và thực tế những ngày qua đã khẳng định rằng Bộ GD&ĐT đã làm bằng quyết tâm cao nhất.

“Khi phát hiện những sai phạm tại Hà Giang và Sơn La, quan điểm của lãnh đạo Bộ là kiên quyết xử lý nghiêm theo đúng quy chế thi và quy định của pháp luật.

Tại Hà Giang, cơ quan công an đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Còn về phía ngành Giáo dục, tôi đã đề nghị các địa phương kiên quyết đưa ra khỏi ngành những cán bộ sai phạm” – ông Nhạ dẫn chứng.

Bày tỏ quan điểm về ý kiến của vị “tư lệnh ngành”, nhiều nguyên lãnh đạo ngành Giáo dục cũng như dư luận cho rằng, ông đã không thẳng thắn “nhìn thẳng vào sự thật” và dũng cảm nhận trách nhiệm. Thế giới từng có nhiều trường hợp bộ trưởng từ chức vì sơ suất.

Năm 2012, Bộ trưởng Giao thông của Ai Cập đã đệ đơn từ chức sau khi xảy ra tai nạn thảm khốc. Ngày 25/9/2015, Bộ trưởng Thể thao Nhật Bản Hakubun Shimomura đã nộp đơn từ chức do liên quan đến thất bại của kế hoạch xây dựng sân vận động chính - nơi đăng cai Olympic và Paralympic mùa Hè 2020 - với tổng kinh phí lên tới 2 tỷ USD.

Cũng tại Nhật Bản, tháng 7/2017, nữ Bộ trưởng Quốc phòng Tomomi Inada, theo đường lối cứng rắn của Nhật Bản, đã từ chức sau hàng loạt bê bối, trong đó có cáo buộc che giấu báo cáo của lực lượng gìn giữ hòa bình Nhật Bản ở Nam Sudan về tình hình an ninh.

Thủ tướng Shinzo Abe thì ngay lập tức lên tiếng xin lỗi công chúng. “Từ tận đáy lòng, tôi xin lỗi người dân vì để xảy ra việc bộ trưởng từ chức như thế này” - ông Abe phát biểu trước báo giới – “Tất cả trách nhiệm thuộc về tôi, Thủ tướng, trong việc chỉ định thành viên nội các" và “nghiêm túc chấp nhận những chỉ trích gay gắt từ phía người dân”.

Mới đây nhất, ngày 24/5/2018, Bộ trưởng Giao thông New Zealand Phil Twyford đã lên tiếng xin lỗi và đệ đơn từ chức lên thủ tướng sau khi gọi điện thoại trên máy bay. “Đây là điều không ai nên làm, đặc biệt là tôi, với tư cách Bộ trưởng Giao thông. Tôi thực lòng xin lỗi”, ông Twyford nói sau khi thừa nhận vi phạm quy định an toàn hàng không.

Thủ tướng Ardern đã từ chối đề nghị từ chức của ông Phil Twyford nhưng nói rằng, với vi phạm này, ông Twyford không còn đủ tư cách để tiếp tục quản lý Cục Quản lý hàng không dân dụng New Zealand.

Không được xử lý nội bộ

Theo PGS.TS Trần Xuân Nhĩ - nguyên Thứ trưởng GD&ĐT, Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam, để xảy ra tiêu cực trong thi cử, Bộ trưởng GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ nên có phát ngôn, động thái nhận trách nhiệm, để lấy lại niềm tin của người dân.

“Để xảy ra kỳ thi có gian lận lớn như vậy là cái sai của ngành Giáo dục, Bộ trưởng phải xin lỗi, nhận trách nhiệm trước nhân dân. Có như thế học sinh, phụ huynh mới lấy lại được niềm tin.

Lời xin lỗi nói ra đôi khi là văn hóa rất cần thiết, bộ trưởng không thể nói theo cách khuyết điểm không phải của mình” - ông Nhĩ quả quyết.

Nguyên Thứ trưởng GD&ĐT quan niệm: “Nhận trách nhiệm, xin lỗi không có nghĩa là thể hiện sự thấp kém, thậm chí đó là cách ứng xử cao thượng. Sai đến đâu, bộ trưởng nên nhận đến mức độ đó”.

TS Lê Viết Khuyến - nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ GD&ĐT cho rằng, với cơ chế phân cấp, phân quyền giao tự chủ cho địa phương, việc thi cử được tổ chức ở các tỉnh, thành vẫn còn xảy ra sai phạm.

Vì vậy, khi xảy ra gian lận, ngoài Bộ GD&ĐT, người đứng đầu địa phương phải chịu trách nhiệm trước Nhà nước, giải trình trước dư luận, không được xử lý nội bộ. TS Khuyến cho rằng gian lận thi cử năm nay còn nhiều câu hỏi bỏ ngỏ về kết quả ở Lạng Sơn, Sơn La, thậm chí, nhiều tỉnh, thành khác nếu rà soát đúng sẽ còn sai phạm.

Tuy nhiên, “công văn của Bộ GD&ĐT yêu cầu 63 tỉnh, thành tự rà soát thực ra là chỉ thị sáo mòn, khó tìm ra kết quả. Công văn đó chỉ giao địa phương quyền lực rà soát mà không yêu cầu họ chịu trách nhiệm, có thể khiến hệ thống công quyền địa phương ỉm đi sai phạm” - TS Khuyến nêu vấn đề.

Đồng quan điểm Bộ trưởng GD&ĐT nợ lời xin lỗi học sinh, dư luận, TS Vũ Thu Hương - nguyên giảng viên Đại học Sư phạm Hà Nội - bày tỏ sự thất vọng về phần trả lời của Bộ trưởng Bộ Giáo dục.

Là người công tác lâu năm trong ngành Giáo dục và phụ huynh có con thi THPT quốc gia năm nay, bà Hương cho rằng một kỳ thi khi được tổ chức phải đặt sự công bằng và nghiêm minh lên hàng đầu. Số lượng kết quả sai lệch bài thi ở tỉnh Hà Giang, Sơn La đã khẳng định kỳ thi năm nay không thành công.

Bà Hương đưa ra hàng loạt băn khoăn “tại sao Bộ GD&ĐT lại không nhận trách nhiệm, không xin lỗi người dân? Tại sao Bộ vẫn khẳng định kỳ thi hoàn toàn tốt đẹp, trong khi từ năm 1945 đến nay, lần này được cho là một trong những bê bối thi cử nghiêm trọng nhất?”.

Để lấy lại niềm tin cho người dân, bà Hương kiến nghị Bộ trưởng GD&ĐT trước hết phải chịu trách nhiệm, xin lỗi thí sinh đã tham gia kỳ thi năm nay.

Đồng thời, Bộ GD&ĐT cần thiết lập các chương trình nghiên cứu lớn để tạo ra một kỳ thi công khai, minh bạch, tìm ra phương thức khắc phục các kẽ hở.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng nhìn nhận vụ việc trên có mức độ nghiêm trọng. Thủ tướng giao Bộ Công an điều tra làm rõ, xử lý nghiêm sai phạm về điểm thi ở Hà Giang là rất đúng và kịp thời.

Cách đây hơn 2 năm, trong chuyến thăm TP Hội An, lúc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng đoàn tùy tùng đi bộ phía trước thì đằng sau, một đoàn xe lũ lượt đi theo trên con đường cấm ô tô. Khi clip này chia sẻ trên mạng xã hội, đã nhận được những phản ứng từ người dân.

Ngay sau đó, Thủ tướng đã nhận trách nhiệm và công khai xin lỗi. “Ở đây phải thấy rằng trách nhiệm của Thủ tướng trong việc quán xuyến đoàn công tác chưa tốt và Thủ tướng phải xin lỗi người dân, mong người dân thông cảm”.

Thủ tướng nói. Không dừng ở đó, mấy ngày sau trên cơ sở ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, trong hướng dẫn về việc bố trí sử dụng phương tiện tham gia đoàn công tác của lãnh đạo Chính phủ làm việc tại các địa phương, theo hướng đơn giản và tinh gọn hơn.

Nhớ lại cách đây 6 năm (2012), tại phiên bế mạc Hội nghị Trung ương 6 (ngày 15/10/2012), trước những khuyết điểm, yếu kém của Đảng, thay mặt Ban Chấp hành Trung ương, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng đã thẳng thắn nhận lỗi:

“Ban Chấp hành Trung ương cũng tự kiểm điểm và nhận phần trách nhiệm của mình trong việc để xảy ra và chưa ngăn chặn được những khuyết điểm, yếu kém trong thời gian qua. Ban Chấp hành Trung ương xin nghiêm túc tự phê bình và thành thật nhận lỗi trước toàn Đảng, toàn dân và sẽ cố gắng làm hết sức mình để từng bước khắc phục”.

Suốt 6 năm qua, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và cá nhân Tổng Bí thư đã không ngừng đẩy mạnh chỉnh đốn Đảng và đặc biệt là chống tham nhũng, tiêu cực. Đến nay, hai việc này đã và đang trở thành phong trào rộng lớn.

Hoàng Thư