Có nên để người dân và doanh nghiệp 'tự thỏa thuận' thu hồi đất làm khu đô thị?

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định). Ảnh QH

Làm rõ các điều kiện, tiêu chí cụ thể

Sáng 14/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Liên quan đến việc thu hồi đất, phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) cho rằng, để tránh những trường hợp tùy tiện, cần quy định ngay trong Luật Đất đai sửa đổi lần này những tiêu chí cụ thể để xác định thế nào là “thật cần thiết”, theo đúng yêu cầu của Điều 54 Hiến pháp năm 2013.

Về quyền của tổ chức, cá nhân trong trường hợp bị Nhà nước thu hồi đất, đại biểu dẫn chứng Điều 54, Hiến pháp năm 2013 quy định: “Tổ chức, cá nhân được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất. Quyền sử dụng đất được pháp luật bảo hộ.”

“Tôi cho rằng theo tinh thần của Hiến pháp 2013 thì quyền sử dụng đất của cá nhân, tổ chức cũng phải được bảo hộ kể cả trong trường hợp bị thu hồi đất thông qua việc công khai, minh bạch và được bồi thường theo quy định của pháp luật”, bà Hoa nêu.

Theo đại biểu, trong việc này, Nhà nước phải bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của 3 bên: Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Trong đó cần quan tâm hơn đến người dân bị thu hồi đất vì họ ở vào thế bị động, có khả năng mất chỗ ở cũ hoặc mảnh đất vẫn đang trồng cấy để mưu sinh.

“Hơn nữa, đối với người dân thì việc bị thu hồi đất đã là thiệt thòi, mà thu hồi còn không được đền bù theo giá thị trường thì càng thiệt thòi hơn. Do đó, các chính sách về giá đền bù, việc hỗ trợ tái định cư cần được quan tâm hơn nữa để người dân đỡ thiệt thòi”, bà Hoa lưu ý.

Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum). Ảnh Như Ý

Quan tâm đến vấn đề thu hồi, đền bù, theo đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An), đây là một trong lĩnh vực có nhiều khiếu nại, do các quy định liên quan còn bất cập, chưa giải quyết được mối quan hệ hài hòa giữa nhà nước, chủ đầu tư và người sử dụng đất. Do vậy, lần sửa đổi này cần khắc phục những bất cập đang có trong luật hiện hành, đảm bảo thống nhất trong hệ thống pháp luật, đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất.

Liên quan đến thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, theo đại biểu, so với luật hiện hành, quy định có phạm vi mở rộng hơn, nhưng chưa rõ ràng về mục đích, chưa nổi bật tiêu chí trường hợp thật cần thiết phải thu hồi, cần tiếp tục nghiên cứu, xem xét thêm về nội dung này. Đồng thời cần làm rõ các điều kiện, tiêu chí cụ thể của các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng so với các dự án vì lợi ích kinh tế thuần túy.

Không chấp nhận thu hồi đất phục vụ "nhóm lợi ích"

Cùng mối quan tâm, đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) dẫn báo cáo thường niên của Chính phủ về khiếu nại, tố cáo cho thấy khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai, việc thu hồi đất để phát triển kinh tế- xã hội, chiếm gần 70% trong tổng số khiếu nại, tố cáo.

Theo ông, người dân có thể chấp nhận hy sinh quyền lợi hoặc chịu thiệt thòi, nếu việc thu hồi đất đó cho mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế cho lợi ích của cộng đồng… Tuy nhiên, người dân sẽ không chấp nhận việc thu hồi đất chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân hoặc nhóm người nhưng lại áp giá đền bù thấp mang tính áp đặt hay tạo kẽ hở trục lợi lợi ích nhóm.

Đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam). Ảnh QH

Khắc phục tình trạng trên, đại biểu đề nghị tiếp cận theo hướng những dự án vì mục đích quốc phòng, an ninh, những dự án phát triển kinh tế - xã hội mang tính chiến lược, quy định sự phát triển một vùng, một khu vực, một tỉnh hoặc của cả nước hoặc các công trình công cộng thì thu hồi. Còn các dự án phát triển kinh tế đơn thuần, thương mại theo quy hoạch mang lại lợi ích chủ yếu cho nhà đầu tư thì thương lượng với người dân để mua lại hoặc thỏa thuận cho họ góp vốn bằng quyền sử dụng đất.

Trong khi đó, đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam) đề nghị xem xét thấu đáo cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại. Theo ông, cần phải nhận thức rõ vấn đề tự thỏa thuận giữa doanh nghiệp và người dân giới hạn ở mức độ nào, thỏa thuận về những vấn đề gì…

Luân Dũng