Còn ai muốn sáng tạo nếu người Việt vẫn thích nghe nhạc 'chùa', xem phim 'chùa'?

Với các ý kiến trình bày tại diễn đàn, có thể thấy, vấn nạn ăn cắp bản quyền trong môi trường số không chỉ ở Việt Nam mà ở tất cả các quốc gia trên thế giới đều gặp phải. Nhưng so với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam đang xếp ở thứ bậc thấp (40/50) trong chỉ số Sở hữu trí tuệ gồm bằng sáng chế, bản quyền, thực thi, hiệu quả hệ thống, tham gia vào các hiệp định quốc tế, thương mại hóa tài sản trí tuệ, bí mật thương mại. Một trong những lý do khiến cho chỉ số của Việt Nam thấp là do việc thực thi bản quyền của người dân còn hạn chế. Các hình thức vi phạm chủ yếu rơi vào quảng cáo bất hợp pháp và sử dụng nội dung số không có sự cho phép như nhạc số, nhạc chuông, nhạc chờ, phim, game, phần mền, nội dung số.

Theo một khảo sát gần đây cho biết, nhiều người cảm thấy hài lòng khi xem một trận bóng đá, một bộ phim từ các website vi phạm bản quyền. Chỉ số này cao hơn nhiều lần so với những người bỏ tiền ra để xem một bộ phim hay một trận bóng đá từ các kênh chính thống như qua tivi trả tiền hàng tháng hay xem tại rạp. Nghe có vẻ nghịch lý, nhưng theo các chuyên gia, trong môi trường số, nhu cầu giải trí đang chuyển dịch dần từ ti vi truyền thống sang chiếc điện thoại thông minh. Hơn nữa, các trang web vi phạm lại phát các chương trình có chất lượng hình ảnh tốt nên hầu hết người xem đều không cảm thấy khó chịu.

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông, Hội truyền thông số Việt Nam trả lời báo chí tại Diễn đàn Bản quyền Việt Nam-Hàn Quốc 2018.

Tuy nhiên, cũng theo bản khảo sát này, nguồn để nuôi sống các website vi phạm bản quyền đến từ các công ty cung cấp dịch vụ quảng cáo. Nội dung của các quảng cáo này lại phần lớn độc hại như văn hóa phẩm đồi trụy, đánh bạc, sản phẩm không được kiểm duyệt, phần mềm độc hại. Dẫu vậy, phần lớn người dân Việt vẫn rất vui vẻ với thói quen sử dụng “chùa” đã dẫn tới thu nhập của những người làm công việc sáng tạo nhưu nhạc sỹ, ca sỹ, các đơn vị sản xuất và phát hành bị ảnh hưởng nghiêm trọng về thu nhập cũng như doanh thu. VTV dù là một kênh truyền hình quốc gia nhưng cũng là nạn nhân thường xuyên của nạn ăn cắp bản quyền.

Theo ông Nguyễn Thanh Vân, Trưởng bộ phận sở hữu trí tuệ, Ban Kiểm tra VTV cho biết, Đài Truyền hình Việt Nam từng bị đối tác cắt sóng khi đang phát giải Champions League và Europa League (2017) vì vi phạm hợp đồng bản quyền. Nhưng lỗi không phải do VTV mà là do các đài địa phương đã tự ý tiếp sóng các trận bóng mà không xin phép. Không những thế, các hình thức vi phạm bản quyền của VTV còn diễn ra ở nhiều hình thức như tự ý cắt hoặc chèn quảng cáo, các chương trình truyền hình đặc sắc như Gặp nhau cuối năm, Đồ Rê Mí, Theo Voice… có chi phí bản quyền và sản xuất cực kỳ tốn kém nhưng bị sao chép và phát tràn lan trên internet, in thành băng đĩa bán trên thị trường…

Trước thực trạng này, đại diện Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông bày tỏ, các website vi phạm phổ biến thường có tên miền ở nước ngoài, máy chủ đặt tại các nước có hệ thống thực thi pháp luật khác biệt với Việt Nam. Hơn thế, khâu xử lý thường có sự chồng chéo giữa hai cơ quan chủ quản là Bộ VHTTDL và Bộ Thông tin Truyền thông. Do vậy, một vụ việc được giải quyết rất phức tạp và kéo dài trong khoảng thời gian quá lâu. “Nhưng nếu các vi phạm này diễn ra với những website vi phạm có tên miền Việt Nam, Thanh tra Bộ TTTT sẽ giải quyết triệt để trong vài ngày” - đại diện Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông khẳng định.

Nạn nghe nhạc "chùa", xem bóng đá "chùa" đang ảnh hưởng trực tiếp tới đội ngũ sáng tạo và các chủ sở hữu tác quyền

Ông Nguyễn Thanh Vân, Trưởng bộ phận sở hữu trí tuệ - Ban Kiểm tra VTV chia sẻ, một vụ việc được phát hiện đã khó khăn bởi VTV có tới vài nghìn phóng viên, biên tập viên. Mỗi ngày có không biết bao nhiêu chương trình đã bị vi phạm bản quyền. Nhưng để giải quyết được vụ việc lại càng khó khăn hơn nhiều lần. Đó là sự phối hợp giữa thanh tra các bộ, đơn vị vi phạm và người của VTV theo vụ việc. Đôi khi, cái lý cái tình khiến cho những người thực thi nhiệm vụ như ông chỉ biết dùng tới biện pháp động viên, thuyết phục chứ ít khi sử dụng tới biện pháp xử pháp hành chình hoặc lôi nhau ra tòa như với các đài địa phương.

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông, Hội truyền thông số Việt Nam đánh giá, hệ thống pháp luật về thực thi bản quyền trí tuệ của Việt Nam hiện nay đã đầy đủ và không thua kém các nước trên thế giới. Nhưng việc thực thi pháp luật của người dân Việt Nam lại rất đáng báo động. Đa phần các vụ việc chỉ dừng lại ở xử phạt hành chính chứ không có mấy vụ được đưa ra tòa án phân xử. Chính thái độ không dứt khoát, nể nang của các đơn vị chủ quản về bản quyền đã dung dưỡng cho thói quen dùng “của chùa” của người Việt. Vì thế, về lâu dài, ông Nguyễn Quang Đồng ủng hộ việc đưa các vụ việc ra phân xử trước pháp luật để mang tính răn đe cho nhiều người. Còn các biện pháp ngắn hạn nên đẩy mạnh áp dụng như các biện pháp về kỹ thuật (chặn và gỡ từ ISP), chặn nguồn vốn đổ về các trang web vi phạm….

Các đại biểu tham dự Diễn đàn bản quyền Việt Nam-Hàn Quốc, do Cục Bản quyền Việt Nam tổ chức đều nhất trí cao về biện pháp dài hơi trong cuộc chiến không khoan nhượng với nạn ăn cắp bản quyền hiện nay là nâng cao nhận thức cho người dân về việc thực thi bản quyền tác giả, cấm mọi hình thức sao chép và tự ý sử dụng mà không xin phép tác giả hoặc chủ sở hữu tác quyền. Chỉ khi người dân ý thức được hành động xem “chùa”, thưởng thức “chùa” ảnh hưởng trực tiếp tới hoài bão sáng tạo của đội ngũ sáng tác, tới chỉ số cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế.

Thanh Xuân