Con người không nên sợ hãi về sự trỗi dậy của robot trong tương lai

Trong những năm đầu của thế kỷ 19, cuộc cách mạng công nghiệp đã mang đến phát minh vĩ đại là máy dệt. Vì những ưu thế vượt trội, chúng được sử dụng ngày càng rộng rãi và góp phần tự động hóa quá trình sản xuất vải vóc. Điều này là một sự đe dọa lớn đến nghề nghiệp của những thợ dệt truyền thống.

Họ đã phá hủy máy móc, đốt nhà máy và giết chết những ông chủ dưới bóng tối của sự lo sợ thất nghiệp. Đó là những kẻ chống lại bước tiến công nghệ đầu tiên trong lịch sử.

Quang cảnh máy dệt và công nhân ở thế kỷ 19 tại Mỹ. Ảnh: Science News.

Tuy nhiên, sự thất nghiệp đã không xảy ra mà ngược lại, số lượng công việc liên quan đến ngành dệt vải lại tăng vọt giữa những năm 1830-1900. Nguyên nhân của nghịch lý này đến từ nền kinh tế.

Máy móc giúp giảm chi phí sản xuất và từ đó giá cả hàng hóa cũng rẻ hơn. Giá cả thấp hơn thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng vải vóc tăng mạnh. Từ những hệ quả này, ngành công nghiệp dệt đã tạo ra hàng triệu việc làm mới như thợ máy, kỹ thuật viên sửa chữa hay người giám sát. Những kẻ chống phá công nghệ trước kia đều dần tham gia vào những công việc mới này.

Hiện tượng máy móc tạo ra công ăn việc làm mới không còn quá lạ lẫm trong suốt chiều dài lịch sử. Ôtô thay thế cho ngựa kéo. Những thợ đóng móng ngựa hay chế tạo xe kéo thất nghiệp chuyển sang làm công nhân lắp ráp ô tô hoặc nhân viên bán xăng dầu. Máy tính làm giảm sự phụ thuộc vào thư ký hay văn thư nhưng lại tạo ra nhu cầu cao về kỹ sư lập trình.

Tuy nhiên, khi nói về trí thông minh nhân tạo (AI), những người theo chủ nghĩa tiêu cực ngày nay xem đây là một mối đe dọa hơn là khả năng tạo ra nhiều việc làm hơn. Các quan điểm này chứng minh những công nghệ trước đó như máy dệt hay động cơ hơi nước chỉ có thể thay thế cơ bắp con người. Thế nhưng, AI còn làm tốt hơn thế vì nó có thể thay thế cả trí óc con người và do đó, nó là mối đe dọa lớn nhất.

Các lập luận trên đều có cơ sở và đã đặt ra câu hỏi lớn về những công việc còn sót lại cho loài người trong thời đại máy móc nắm quyền. Khi phân tích kỹ hơn, các nhà kinh tế đã chỉ ra 3 luận điểm chính chứng minh tương lai việc làm của con người sẽ không quá ảm đạm.

Thứ nhất, công nghệ AI hiện nay mới chỉ phát triển từ những thuật toán nhận biết cơ bản. Chúng vẫn chưa theo kịp những nhiệm vụ phức tạp liên quan tới cảm giác, trực giác hay sự thích ứng. Ví dụ điển hình nhất chính là xe tự lái. Dù được quảng cáo với công nghệ tự lái tiên tiến nhất nhưng xe Tesla vẫn chưa thể chuyển làn an toàn trong tất cả trường hợp. Ngoài ra, tự lái trong đô thị đông đúc hay trong các bãi đỗ xe chật chội vẫn chưa thành hiện thực. Tương tự những công nghệ khác, xe tự lái không thể phát triển nhanh chóng trong một đêm mà vẫn cần nhiều thập kỷ nghiên cứu chậm chạp trong tương lai.

Dù được quảng cáo rất nhiều nhưng xe tự lái vẫn chưa hoàn thành sứ mệnh của nó. Ảnh: Auto News.

Do giới hạn về tầm nhìn nên mọi người thường suy nghĩ nghiêng về những mặt tiêu cực, kể cả đối với những người làm công việc dự báo việc làm. Trước đây, có lẽ không ông bà nào sẽ tưởng tượng được rằng cháu mình sẽ là một lập trình viên hay nhà quản lý phương tiện xã hội vì những công việc này khi đó chưa xuất hiện. Tương tự vậy, những hạn hẹp trong suy đoán hiện nay không thể là cơ sở để kết luận con người sẽ thất nghiệp khi máy móc phát triển trong tương lai.

Con người sẽ thích ứng với công nghệ. Trước đây, nhân viên ngân hàng dành phần lớn thời gian để giao dịch tiền mặt trực tiếp với khách hàng. Nhưng kể từ khi máy ATM ra đời, họ chuyển sang làm các công việc yêu cầu kỹ năng con người như tư vấn dịch vụ khách hàng. Họ buộc phải thích nghi với tình hình mới nhưng không hề thất nghiệp. Đây cũng sẽ là xu hướng trong những ngành nghề khác. Các công việc mang tính cấu trúc, lặp lại sẽ dành cho máy móc. Con người sẽ đảm nhận các công việc cần đến trí sáng tạo hay sự thấu cảm như việc chữa bệnh.

Nguy cơ những công việc đơn giản sẽ biến mất và nhiều người thất nghiệp vẫn tồn tại khi máy móc ngày một phát triển. Tuy nhiên, các chính phủ hiện đã xúc tiến chương trình hỗ trợ cho người lao động trong thời đại công nghệ mới. Chương trình sẽ hỗ trợ tài chính, tái đào tạo và cung cấp việc làm mới cho những người thất nghiệp vì không theo kịp công nghệ. Đây là một trong nhiều nỗ lực khắc phục giai đoạn chuyển đổi công nghệ khó khăn trước khi con người bước chân hoàn toàn vào thế giới tự động hóa với nhiều tiện nghi về mọi mặt.

Gia Minh