Còn nhiều vướng mắc

Theo Cục Kỹ thuật an toàn và môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương), tổng hợp số liệu từ 23 nhà máy nhiệt điện cho thấy, lượng tro, xỉ hằng năm khoảng 12,2 triệu tấn, tập trung tại khu vực phía Bắc (chiếm 60%), miền Trung (chiếm 21%) và miền Nam (chiếm 19%). Đến nay, lượng tro, xỉ được tiêu thụ hằng năm vẫn còn thấp. Năm 2017, cả nước chỉ tiêu thụ được 4 triệu tấn (khoảng 30%). Nguyên nhân do nhu cầu thị trường chủ yếu là vật liệu xây dựng (VLXD) truyền thống, trong khi đó chính sách hỗ trợ của Nhà nước trong lĩnh vực này vẫn còn nhiều bất cập.

Cụ thể, chính sách thuế chưa thực sự khuyến khích sản xuất VLXD không nung. Đặc biệt, Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường lại đưa tro bay và bụi lò hơi có dầu từ các nhà máy nhiệt điện than vào danh mục chất thải nguy hại.

Gạch không nung làm từ tro xỉ nhiệt điện dùng trong xây dựng

Ông Kiều Văn Mát, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty CP Sông Đà Cao Cường cho biết, quy định đó làm cho các nhà máy mất thêm kinh phí phân tích thành phần tro, xỉ, nhưng kết quả cuối cùng đều thấp hơn ngưỡng chất thải nguy hại theo quy định. Ngoài ra, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho xử lý, sử dụng tro, xỉ trong sản xuất VLXD và sử dụng trong các công trình xây dựng còn thiếu, trong khi nhiều văn bản quy phạm pháp luật về quản lý chưa phù hợp với thực tế trong lĩnh vực cung cấp, vận chuyển, sử dụng tro, xỉ.

Công ty CP Tập đoàn Thanh Tuyền là một trong những doanh nghiệp đầu tiên trên cả nước đầu tư dây chuyền sản xuất gạch không nung tự động. Nhà máy sản xuất gạch ngói không nung Thanh Tuyền chính thức đi vào hoạt động từ tháng 3/2017 với tổng mức đầu tư ban đầu khoảng 250 tỉ đồng, hiện cung cấp cho thị trường gần 40 loại sản phẩm không nung các loại. Nhà máy sử dụng dây chuyền công nghệ nhập khẩu từ Nhật Bản, Italia, Thổ Nhĩ Kỳ, hầu hết các khâu đều được cơ giới hóa, tự động cao. Ngoài gạch không nung, công ty còn đầu tư dây chuyền hiện đại tận dụng xỉ thải để sản xuất các loại sản phẩm không nung khác như: Ngói màu, gạch terrazzo, gạch nội ngoại thất cao cấp… Sản lượng của nhà máy đạt trên 200 triệu viên các loại/năm, trong đó gạch không nung khoảng 120 triệu viên/năm.

Ông Vũ Thanh Tuyền, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty CP Tập đoàn Thanh Tuyền cho biết: Để có nhà máy sản xuất gạch không nung Thanh Tuyền như hôm nay, công ty đã “chia tay” 1 nhà máy gạch nung, đi tiên phong làm gạch không nung từ nguồn tro, xỉ của Nhà máy Nhiệt điện Đông Triều. Công ty phải cất công mang tro, xỉ sang Nhật Bản tìm công nghệ chế biến phù hợp... Tuy nhiên, hoạt động của các doanh nghiệp sản xuất gạch không nung còn nhiều khó khăn. Theo ông Tuyền, muốn thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia sản xuất gạch không nung, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ tổng thể cho doanh nghiệp, từ quản lý, vận chuyển, sử dụng và tiêu thụ tro, xỉ nhiệt điện, cho đến các ưu đãi về thuế, tín dụng...

Cùng chung quan điểm, ông Kiều Văn Mát bổ sung, cần phải làm rõ tro, xỉ nhiệt điện than là chất thải rắn, chất thải thông thường hay chất thải nguy hại. Theo đó, các cơ quan quản lý Nhà nước cần ban hành tiêu chuẩn rõ ràng, xác định tro, xỉ có thể tái sản xuất, tạo ra vật liệu không nung hoặc phụ gia bê tông, xi măng bảo đảm chất lượng và đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường.

Nếu vật liệu không nung được thay thế, mỗi năm nước ta có thể tiêu thụ 15 triệu tấn tro, xỉ nhiệt điện than. Theo PGS.TS Bạch Đình Thiên, Viện Nghiên cứu ứng dụng VLXD nhiệt đới, nếu xử lý tốt tro, xỉ nhiệt điện than, có thể tiết kiệm hàng chục triệu tấn khoáng sản/năm, tiết kiệm hàng trăm hécta đất làm bãi thải và quan trọng hơn là sự phát triển bền vững, thân thiện với môi trường của các nhà máy nhiệt điện…

Vì vậy, các bộ, ngành cần khẩn trương phối hợp thực hiện có hiệu quả Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 12/4/2017 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng”.

Nếu xử lý tốt tro, xỉ nhiệt điện than, có thể tiết kiệm hàng chục triệu tấn khoáng sản/năm, tiết kiệm hàng trăm hécta đất làm bãi thải và quan trọng hơn là sự phát triển bền vững, thân thiện với môi trường của các nhà máy nhiệt điện.

Minh Ngọc