Đái tháo đường trẻ nhỏ gây hệ lụy lớn

Bệnh nhi mắc đái tháo đường type 1 đang được điều trị tại bệnh viện

Bất ngờ hôn mê do đái tháo đường type 1

Sau 3 ngày ở nhà tự điều trị cảm, chị C.N.B. (29 tuổi, trú tại TP HCM) được gia đình đưa đi cấp cứu tại cơ sở y tế gần nhà trong tình trạng lừ đừ, lơ mơ, hôn mê. Cả gia đình đều bất ngờ khi bác sĩ chẩn đoán chị B. hôn mê nhiễm ceton acid - đái tháo đường mới phát hiện, buộc phải chuyển lên tuyến trên điều trị. Theo bệnh án tại Bệnh viện Nhân dân 115, khi tiếp nhận bệnh nhân B. lơ mơ, cấu véo da đàn hồi chậm, tim đều rõ, bụng mềm, gan lách không to. Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân hôn mê nhiễm ceton acid - đái tháo đường type 1 (thể tối cấp), cần theo dõi nhiễm trùng đường hô hấp trên, suy thận cấp trước thận và điều nội khoa tích cực bao gồm điều chỉnh nước điện giải, insulin và kháng sinh. May mắn, sau 12 giờ kể từ lúc nhập viện chị B. tỉnh, tiếp xúc được và bắt đầu uống sữa, ăn cháo. Theo người nhà bệnh nhân, vài hôm trước, chị B. thấy người mệt, sốt nhẹ, khó ăn, nghĩ mình bị cảm nên tự điều trị bằng uống thuốc hạ sốt và xông lá. Nhưng sau đó, các dấu hiệu nặng thêm nên gia đình phải chuyển đi cấp cứu. Đồng thời, gia đình và chính bệnh nhân đều không biết mình mắc căn bệnh đái tháo đường type 1.

Tại BV Nội tiết T.Ư, các bác sĩ cũng đã cứu một bệnh nhi thoát cơn nguy kịch. Bệnh nhi N.T.Đ. (9 tuổi, trú tại Hải Hậu, Nam Định) nhập viện trong thể trạng gày gò, nhẹ cân như trẻ lên 6 chỉ 24kg, da khô, môi se, tình trạng nhiễm trùng, bạch cầu cao, huyết áp cao. Sau xét nghiệm, bệnh nhân được chẩn đoán đái tháo đường type 1 nhiễm toan ceton. Mẹ bệnh nhân Đ. cho biết, trước đó khoảng 1 tháng, bé Đ. có dấu hiệu mệt mỏi, khát nước, tiểu nhiều kèm sút 4kg không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, tình trạng tăng nặng, bé Đ. mệt lả, đau bụng vùng quanh rốn nên gia đình đưa đến BV Nhi Nam Định. Tại đây các bác sỹ chẩn đoán trẻ mắc đái tháo đường type 1, theo dõi u tụy và chuyển trẻ lên tuyến T.Ư để xử trí tiếp. Tại BV Nội tiết T.Ư, bệnh nhi đã được xử trí tích cực bằng tiêm insulin kiểm soát đường huyết, truyền dịch và kháng sinh để điều trị nhiễm trùng.

Theo BS. Trần Văn Đồng, Khoa Điều trị tích cực, BV Nội tiết T.Ư, với đái tháo đường type 1 đỉnh khởi phát bệnh thường xảy ra ở độ tuổi 10 - 12. Chính vì vậy, đái tháo đường type 1 còn được gọi là bệnh đái tháo đường vị thành niên hoặc bệnh đái tháo đường trẻ em.

Dấu hiệu nào phát hiện đái tháo đường vị thành niên?

Theo BS. Lê Quang Toàn, Trưởng khoa Đái tháo đường, BV Nội tiết T.Ư, nếu đái tháo đường type 2 thường xảy ra ở người bệnh lớn tuổi với các triệu chứng âm thầm thì đái tháo đường type 1 thường xảy ra ở bệnh nhân trẻ kèm theo các triệu chứng rầm rộ. Ví như các dấu hiệu khát nước, tiểu nhiều và thường xuyên; Đói nhiều, ăn nhiều nhưng vẫn sút cân nhiều; mệt mỏi dễ cáu kỉnh... Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời đái tháo đường type 1 trẻ rơi vào hôn mê nhiễm toan ceton và có thể tử vong. “Để phát hiện sớm đái tháo đường type 1, tránh nhiễm toan ceton (có thể dẫn đến hôn mê), cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bệnh khi có các triệu chứng khát, uống nhiều, đặc biệt ban đêm, ăn nhiều nhưng sút cân, nước tiểu có kiến bu”, ông Toàn khuyến cáo.

"80% các trường hợp đái tháo đường trẻ em xảy ra mà không có tiền sử gia đình bị mắc bệnh này. Những triệu chứng báo hiệu tình trạng tăng đường huyết bao gồm sụt cân, đái nhiều, khát nhiều, ăn nhiều và nhìn mờ. Nếu tình trạng nhiễm toan ceton xảy ra, bệnh nhân có thể kèm triệu chứng đau bụng, buồn nôn, nôn, đau cơ, thậm chí hôn mê."

BS. Trần Văn Đồng
Khoa Điều trị tích cực
BV Nội tiết T.Ư

Tuy nhiên, theo cảnh báo của BS CKII Chu Thị Thanh Phương, Phụ trách Khoa A Nội tiết BV Nhân dân 115, người trẻ tuổi vẫn có thể bị đái tháo đường khởi phát tối cấp mà hoàn toàn không có bốn triệu chứng kinh điển (tiểu nhiều, khát nhiều, uống nhiều và sụt cân nhiều). Do vậy, cần làm xét nghiệm đường huyết thường quy. Nếu phát hiện rối loạn tri giác thì nên làm ngay xét nghiệm đường huyết mao mạch để xử trí kịp thời.

Hiện, bệnh đái tháo đường nói chung được phân thành 3 type. Đái tháo đường type 1 là một bệnh tự miễn dịch với khoảng 10% người mắc, phần lớn các trường hợp được chẩn đoán là trẻ em và người trưởng thành. Do các tế bào tuyến tụy bị phá hủy không sản xuất được insulin, người mắc bệnh đái tháo đường type 1 sẽ phải chung sống với bệnh suốt đời. Không như đái tháo đường type 1, người mắc đái tháo đường type 2 vẫn sản xuất ra insulin nhưng các tế bào không tiếp nhận insulin. Và đây là dạng thường gặp nhất bởi số người mắc chiếm gần 90% từ 30 tuổi trở lên. Bệnh ít có triệu chứng và thường phát hiện bởi các triệu chứng của biến chứng như tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim hoặc vô tình phát hiện khi đi xét nghiệm. Đái tháo đường type 2 đôi khi được coi là một căn bệnh lối sống bởi vì nó thường có nguy cơ do ít vận động, ăn uống không khoa học, thừa cân... Và đái tháo đường thai kỳ hay còn gọi là đái tháo đường type 3. Bệnh sẽ biến mất sau khi sản phụ sinh con hoặc có khả năng mắc lần thứ 2 trong lần mang thai kế tiếp và có nguy cơ cao phát triển bệnh đái tháo đường type 2 sau này trong đời.

Lan Vũ