Đại tướng Ngô Xuân Lịch giải trình, làm rõ thêm một số nội dung về dự án Luật Dân quân tự vệ (sửa đổi)

Trước hết, thay mặt Bộ Quốc phòng, Đại tướng Ngô Xuân Lịch trân trọng cảm ơn những ý kiến tâm huyết, đầy trách nhiệm của đại biểu Quốc hội thảo luận ở tổ và ở hội trường về dự án luật.

Giải trình về tên gọi dân quân tự vệ, Đại tướng Ngô Xuân Lịch nhấn mạnh: Dự thảo luật quy định tên gọi dân quân tự vệ là phù hợp vì đúng với Điều 66 Hiến pháp năm 2013, thống nhất với Điều 23 Luật Quốc phòng năm 2018, kế thừa tên gọi của Pháp lệnh về dân quân tự vệ năm 1996, Pháp lệnh dân quân tự vệ năm 2004 và Luật Dân quân tự vệ năm 2009. Thực tế có tổ chức đơn vị dân quân, đơn vị tự vệ, nhưng vị trí, chức năng, nhiệm vụ của dân quân tự vệ là thống nhất.

"Lực lượng dân quân tự vệ là một chỉnh thể không tách rời, trong quá trình thực hiện không vướng mắc tên gọi. Mặt khác, tên gọi dân quân tự vệ đã quen thuộc, đi vào tiềm thức của người dân Việt Nam qua các thời kỳ. Do đó, đề nghị Quốc hội cho giữ nguyên như dự thảo", Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch nêu rõ.

Đại tướng Ngô Xuân Lịch giải trình, làm rõ thêm một số nội dung về dự án Luật Dân quân tự vệ (sửa đổi).

Thứ hai, về độ tuổi tham gia dân quân tự vệ ở Điều 8, Đại tướng Ngô Xuân Lịch cho biết: Quá trình xây dựng luật đã có những ý kiến đề nghị tăng tuổi tham gia tự vệ ở cơ quan, tổ chức vì số lượng cán bộ, công nhân, viên chức được tuyển vào cơ quan, tổ chức hằng năm rất ít.

Về vấn đề này, Bộ Quốc phòng báo cáo như sau: Trên thực tế, không phải tất cả cán bộ, công nhân, viên chức, người lao động trong độ tuổi đều được tuyển chọn tham gia tự vệ. Bên cạnh đó, các cơ quan, tổ chức có chuyển ra nên vẫn bảo đảm được nguồn bổ sung cho tự vệ nhằm khắc phục trường hợp thiếu người để tổ chức tự vệ ở một số cơ quan, tổ chức. Điều 8 dự thảo luật quy định theo hướng kéo dài thời gian tham gia tự vệ đến hết độ tuổi thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ.

Thứ ba, về điều kiện thành lập tự vệ trong doanh nghiệp tại Điều 17 của dự thảo luật. Về nội dung này, Đại tướng Ngô Xuân Lịch cho biết: Khoản 2 Điều 17 dự thảo luật quy định điều kiện tổ chức tự vệ là luật hóa Điều 4 Nghị định số 03 của Chính phủ năm 2016 quy định chi tiết và biện pháp thi hành một số điều của Luật Dân quân tự vệ. Theo đó doanh nghiệp có đủ 4 điều kiện sau đây thì được thành lập tự vệ:

Một là, bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự quản lý của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện và sự chỉ huy của cơ quan quân sự địa phương các cấp. Đây là điều kiện tiên quyết có tính nguyên tắc vì dân quân tự vệ là một thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân nên phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự chỉ huy cao nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Nếu không đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng thì không tổ chức dân quân tự vệ;

Hai là, doanh nghiệp đã hoạt động từ đủ 12 tháng trở lên, trong thời gian 12 tháng doanh nghiệp đã ổn định và có đủ điều kiện để tổ chức tự vệ. Quy định này được thực hiện trong thời gian qua và phù hợp với thực tế. Tuy nhiên, tại hội trường, nhiều ý kiến đại biểu đề nghị cân nhắc thời gian doanh nghiệp hoạt động đủ 24 tháng. Ban soạn thảo xin tiếp thu và tiếp tục nghiên cứu.

Ba là, doanh nghiệp có số lượng người thực hiện hợp đồng lao động từ đủ 12 tháng trở lên để tổ chức ít nhất một tiểu đội tự vệ. Điều kiện này quy định về số lượng tối thiểu cho người lao động và doanh nghiệp có đủ tiêu chuẩn để tổ chức đơn vị tự vệ;

Bốn là, theo yêu cầu nhiệm vụ quân sự quốc phòng, Đề án kế hoạch tổ chức dân quân tự vệ của địa phương. Điều kiện này nhằm quy định việc tổ chức tự vệ trong doanh nghiệp được chặt chẽ, tránh tràn lan, bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự quản lý của Ủy ban nhân dân và sự chỉ huy của cơ quan quân sự địa phương các cấp. Như vậy, dự thảo luật quy định chung đối với các loại hình doanh nghiệp nếu có đủ 4 điều kiện trên thì được xem xét thành lập tự vệ, đúng với nguyên tắc tổ chức và hoạt động của dân quân tự vệ.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: TTXVN.

Thứ tư, về chỉ huy Ban chỉ huy quân sự cấp xã, Điều 20, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ngô Xuân Lịch cho biết: Quá trình xây dựng luật, Bộ Quốc phòng trình Chính phủ 2 phương án. Phương án 1 quy định trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh, Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã do sĩ quan chính quy của quân đội đảm nhiệm. Phương án 2 quy định Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã do sĩ quan chính quy của quân đội đảm nhiệm ngay từ thời bình.

Bộ trưởng Ngô Xuân Lịch cho biết, Chính phủ lựa chọn phương án 1 vì:

Thứ nhất, để thể chế Nghị quyết số 28 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng tỉnh, thành phố thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới. Hoạt động của khu vực phòng thủ trong tình huống khẩn cấp về quốc phòng và chiến tranh đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp của cấp ủy đảng, sự chỉ đạo thống nhất của Ủy ban nhân dân do chỉ huy trưởng cơ quan quân sự địa phương chủ trì tham mưu và chỉ huy thống nhất lực lượng vũ trang của khu vực phòng thủ, phối hợp với các lực lượng khác sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu. Thống nhất với Điều 16 Luật Quốc phòng năm 2018 là "địa phương có cơ quan thường trực công tác quốc phòng là cơ quan quân sự địa phương cùng cấp."

Thứ hai, thực hiện phương án này không làm tăng biên chế, vì hiện nay cơ bản Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự xã đã được đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở và được phong quân hàm sĩ quan dự bị, được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật. Trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh, Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã sẽ được gọi vào quân ngũ và trở thành sĩ quan chính quy, khi hết tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, hết tình trạng chiến tranh thì được giải ngũ theo Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam. Nếu quy định sĩ quan chính quy đảm nhiệm Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã ngay từ thời bình sẽ làm tăng 11.162 đồng chí và tăng ngân sách nhà nước hằng năm, bảo đảm chế độ chính sách cho sĩ quan, làm dôi dư và phát sinh giải quyết chế độ chính sách cho một số công chức đang đảm nhiệm chức vụ Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã.

Thứ ba, việc bố trí sĩ quan chính quy đảm nhiệm Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã ngay từ thời bình sẽ không phù hợp với tính chất dân quân tự vệ là lực lượng vũ trang quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác, làm chính quy hóa lực lượng này. Thực tế thời gian vừa qua thực hiện các quy định hiện hành, Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp xã vẫn đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ quân sự quốc phòng và các nhiệm vụ khác ở địa phương. Vì vậy, theo quy định dự thảo luật là để thể chế hóa Nghị quyết số 28 Bộ Chính trị, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XII về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp lại tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, thống nhất với khoản 3 Điều 16 Luật Quốc phòng năm 2018 và phù hợp với tình hình thực tiễn đã và đang thực hiện.

Ngoài những nội dung báo cáo giải trình, tại hội trường, các đại biểu đã tham gia đóng góp ý kiến về chế độ, chính sách về kinh phí của dân quân tự vệ, chức năng nhiệm vụ của dân quân tự vệ, thẩm quyền quyết định thành lập và giải thể tiểu đoàn tự vệ...

“Bộ Quốc phòng xin được phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu tối đa ý kiến các đại biểu Quốc hội để chỉnh lý, bổ sung vào dự thảo luật theo quy định”, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ngô Xuân Lịch nêu rõ.

Phát biểu kết luận, Phó chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho biết, kết thúc phiên họp đã có 20 đại biểu đăng ký phát biểu, 18 đại biểu được phát biểu, còn 2 đại biểu do thời gian có hạn nên chưa được phát biểu, 4 đại biểu phát biểu tranh luận.

Qua thảo luận, các ý kiến đều tán thành với sự cần thiết ban hành luật, tán thành với nhiều nội dung của dự thảo và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Quốc phòng, An ninh. Các đại biểu cho rằng việc sửa đổi Luật Dân quân tự vệ là cần thiết, vừa để thi hành Hiến pháp năm 2013, các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về công tác quân sự quốc phòng, thống nhất với các quy định trong hệ thống pháp luật được ban hành hoặc sửa đổi. Đồng thời, để tiếp tục tạo cơ sở, nền tảng pháp lý cho công tác xây dựng, quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ trong tình hình mới. Trên cơ sở tổng kết việc thi hành dự thảo luật cần phải kế thừa các quy định còn phù hợp, bổ sung những quy định mới nhằm khắc phục tồn tại, bất cập đã được tổng kết, đánh giá.

Cùng với đó, mục tiêu của luật là phải giải quyết hài hòa, hợp lý giữa việc xây dựng lực lượng dân quân tự vệ có bản chất là lực lượng vũ trang quần chúng không thoát ly sản xuất, vững mạnh rộng khắp, chú trọng vùng biên giới hải đảo nhưng phải tinh gọn trong tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả, tránh dàn trải nguồn lực. Việc xây dựng lực lượng dân quân tự vệ phải bám sát tình hình, xu hướng của công tác quân sự quốc phòng - đặc thù trong công tác xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay.

Các đại biểu cũng đề nghị tiếp tục rà soát hoàn chỉnh nội dung của dự thảo để bảo đảm tính thống nhất, cụ thể, khả thi; rà soát chỉnh lý các quy định về vị trí, chức năng, nhiệm vụ của dân quân tự vệ. Việc phân loại thế nào là dân quân, thế nào là tự vệ cũng cần phải quy định rõ. Đề nghị quy định cụ thể về tổ chức biên chế, vũ khí trang bị của lực lượng dân quân tự vệ. Vấn đề mở rộng lực lượng dân quân tự vệ, tổ chức tự vệ trong doanh nghiệp để đảm bảo tính hợp lý, khả thi. Làm rõ hơn các quy định về Ban chỉ huy quân sự cấp xã, tính tương quan giữa 2 vị trí Trưởng Công an xã và Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự xã. Rà lại các quy định về phụ cấp, quy định về chi ngân sách để đảm bảo tính khả thi, tránh mâu thuẫn với các luật khác, phù hợp với chủ trương cải cách tiền lương, chế độ phụ cấp đã được ban hành...

“Sau phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, Ủy ban thẩm tra phối hợp với các cơ quan hữu quan nghiên cứu tiếp thu đầy đủ các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn chỉnh dự án, gửi xin ý kiến các đoàn đại biểu Quốc hội trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 8 theo quy định”, Phó chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

PHƯƠNG HẰNG