Đảm bảo an ninh lương thực quốc gia

Lúa ở ĐBSCL có thể thu hoạch gần như quanh năm

Diện tích giảm, sản lượng tăng

Vụ đông xuân 2019-2020, An Giang thực hiện chuyển đổi 2.339,68ha từ đất trồng lúa sang rau, màu và cây ăn trái (đạt 38,7% diện tích chuyển đổi của cả năm 2020 theo Kế hoạch số 3410/KH-UBND của UBND tỉnh). Diện tích chuyển đổi tăng (vụ đông xuân 2018-2019 chuyển đổi 1.760ha) cộng với chủ động ngưng sản xuất một số tiểu vùng thu hoạch lúa thu đông 2019 trễ (nhằm đảm bảo lịch thời vụ chung) nên vụ đông xuân 2019-2020, diện tích xuống giống toàn tỉnh chỉ đạt 229.392ha, giảm 4.281ha so cùng kỳ.

Tuy nhiên, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Nguyễn Sĩ Lâm cho biết, năng suất lúa bình quân quý I-2020 ước đạt gần 7,27 tấn/ha, tăng 0,228 tấn/ha so cùng kỳ. Nhờ vậy, sản lượng lúa đông xuân ước đạt 1,682 triệu tấn, tăng 22.600 tấn so vụ đông xuân 2018-2019. Nếu cộng với 20.300 tấn của vụ mùa, sản lượng lúa quý I-2020 trên địa bàn An Giang ước đạt hơn 1,702 triệu tấn.

Diện tích giảm nhưng sản lượng tăng cũng là tình hình chung của vùng ĐBSCL đối với vụ lúa đông xuân 2019-2020. “Bộ NN&PTNT sớm đánh giá được mùa khô 2019-2020, tình hình hạn hán, xâm nhập mặn diễn ra sớm và khốc liệt hơn cả mùa khô 2015-2016 (năm được xem là hạn, mặn lịch sử của ĐBSCL kể từ khi có hệ thống quan trắc).

Do vậy, các đoàn công tác của Bộ NN&PTNT đã bám sát cùng với các địa phương ĐBSCL chủ động thống nhất phương án xuống giống sớm vụ đông xuân 2019-2020, sử dụng cơ cấu giống ngắn ngày để “né” hạn, mặn. Trên thực tế, khô hạn, xâm nhập mặn năm nay diễn ra sớm và sâu hơn năm 2016 nhưng hầu hết diện tích lúa ở ĐBSCL đã thu hoạch an toàn.

Nếu như vụ đông xuân 2015-2016, có hơn 150.000ha lúa mất trắng do hạn, mặn thì vụ đông xuân 2019-2020, chỉ có khoảng 33.800ha bị thiệt hại 70%. Đây là hiệu quả từ cách điều hành chặt chẽ, linh hoạt, thích ứng với biến đổi khí hậu” - Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh khẳng định.

Mặc dù chủ động giảm diện tích để cơ cấu lại mùa vụ sớm và chuyển đổi sang một số cây trồng ít sử dụng nước hơn nhưng nhờ năng suất tăng, hơn 1,7 triệu ha lúa đông xuân 2019-2020 ở ĐBSCL dự kiến đạt sản lượng 10,8 triệu tấn, cao hơn vụ đông xuân 2018-2019. Đây là vụ lúa thắng lợi khi nông dân cùng lúc “trúng mùa, trúng giá”, thắng cả thời tiết khắc nghiệt.

Không lo thiếu gạo

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh cho rằng, dù đã “né” thành công hạn, mặn vụ đông xuân 2019-2020 nhưng không được chủ quan bởi khô hạn, xâm nhập mặn vẫn còn ảnh hưởng đến vụ hè thu 2020. Đây là vụ lúa rất quan trọng để cung ứng lương thực trong bối cảnh Việt Nam và thế giới đang căng sức đối phó với đại dịch Covid-19.

Ông Danh cho biết, Bộ NN&PTNT đã hướng dẫn sơ đồ xuống giống vụ hè thu ĐBSCL phù hợp với điều kiện nguồn nước, diễn biến thời tiết của từng khu vực. Đối với các vùng chịu ảnh hưởng lớn của hạn hán, không xuống giống lúa mà chuyển đổi sang các loại cây trồng ít sử dụng nước hơn. Đối với các vùng bị nước mặn xâm nhập sâu, nghiên cứu xuống giống lúa chịu mặn và các mô hình thích nghi mặn.

Theo kế hoạch, vụ hè thu 2020, toàn vùng ĐBSCL xuống giống khoảng 1,54 triệu ha lúa, giảm 30.000ha so vụ hè thu 2019. Trong khi đó, đối với vụ thu đông 2020, điều kiện sản xuất phù hợp hơn (nguồn nước ngọt phong phú, đê bao kiểm soát lũ tốt) nên vùng ĐBSCL sẽ xuống giống từ 750.000-800.000ha lúa, tăng 50.000-100.000ha so cùng kỳ.

Như vậy, tính chung cả năm 2020, tổng diện tích xuống giống ở ĐBSCL sẽ đạt hơn 4 triệu ha lúa, giảm khoảng 60.000ha so năm 2019. Tuy nhiên, nhờ năng suất bình quân tăng nên tổng sản lượng dự kiến có thể đạt từ 24,5 - 25 triệu tấn, tăng khoảng 0,5 triệu tấn so năm 2019.

Không riêng ĐBSCL mà sản lượng lúa của cả nước năm 2020 dự kiến cũng tăng. Với tốc độ dân số tăng không đáng kể thì nhu cầu tiêu dùng gạo trong nước năm nay cũng không tăng nhiều so năm trước. Thống kê năm 2019, Việt Nam xuất khẩu 6,37 triệu tấn gạo, tương đương 2,81 tỷ USD, tăng 4,1% về lượng nhưng giảm 8,4% về kim ngạch so với năm 2018.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công thương, Bộ NN&PTNT và Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã đánh giá lại tình hình lương thực năm 2020. Theo đó cho thấy, với sản lượng tăng (dự kiến 43,5 triệu tấn lúa) nên sau khi trừ đi nhu cầu tiêu dùng và dự trữ trong nước (khoảng 29,96 triệu tấn lúa), năm 2020 có thể đáp ứng cho xuất khẩu là 13,54 triệu tấn lúa (tương đương 6,6 triệu tấn gạo, cao hơn năm 2019). Riêng vụ đông xuân 2019-2020, khoảng 6 triệu tấn lúa có thể đáp ứng cho xuất khẩu (tương đương khoảng 3 triệu tấn gạo, chưa kể 200.000 tấn gạo gối đầu của năm 2019 chuyển sang).

Theo VFA, quý I-2020, có 1,7 triệu tấn gạo đã được các doanh nghiệp Việt Nam giao hàng cho đối tác nước ngoài. Tính đến ngày 27-3-2020, có 92 doanh nghiệp hội viên VFA đã ký hợp đồng giao 1,574 triệu tấn gạo (1,385 triệu tấn phải giao trước ngày 31-5, còn lại giao sau ngày 31-5-2020). Đến ngày 27-3, lượng gạo tồn kho của các doanh nghiệp là 1,651 triệu tấn, dư đáp ứng hợp đồng xuất khẩu.

Theo các chuyên gia kinh tế, trong bối cảnh ảnh hưởng dịch bệnh Covid-19, nhu cầu lương thực của thế giới tăng, giá trị gạo cũng tăng theo. Đây là “thời cơ vàng” cho xuất khẩu, vừa mang lại nguồn thu cho đất nước khi mà nhiều mặt hàng xuất khẩu khác gặp khó khăn, vừa tăng thu nhập cho nông dân trồng lúa, vốn chịu nhiều thiệt thòi lâu nay.

“Tại vùng ĐBSCL, lúa canh tác gần như gối vụ quanh năm. Điển hình như vụ đông xuân 2019-2020 thu hoạch chưa xong thì nhiều nơi đã xuống giống vụ hè thu được gần 2 tháng. Như vậy, chỉ hơn 1 tháng nữa lại thu hoạch lúa hè thu. Đối với các vùng xả lũ (không canh tác vụ thu đông 2020), nông dân tranh thủ rút nước để xuống giống sớm vụ đông xuân 2020-2021. Theo đó, vụ thu đông 2020 vừa thu hoạch xong lại đến lúa đông xuân sớm thu hoạch. Lúa thu hoạch quanh năm thì không phải lo thiếu gạo trong nước” - một lãnh đạo ngành nông nghiệp chia sẻ.

NGÔ CHUẨN