Đằng sau rắc rối của World Cup 2022: 'Sói già' Sepp Blatter vẫn còn giận dữ

Quyền lực tạo ra tham nhũng

FIFA mà Sepp Blatter đứng đầu bị cáo buộc đã nhận hối lộ để trao quyền đăng cai World Cup, sự kiện bóng đá lớn nhất hành tinh, “con gà đẻ trứng vàng” của FIFA nhưng đồng thời cũng là công cụ quyền lực của những nhân vật như Sepp Blatter. Năm 2015, một cuộc bắt bớ lớn nhất trong lịch sử FIFA đã được các cơ quan ở Thụy Sĩ và Mỹ tiến hành. Có tổng cộng 14 quan chức bóng đá, trong đó có các quan chức và cựu quan chức FIFA đã bị bắt dưới tội danh tham nhũng.

Trách nhiệm của Sepp Baltter thì vẫn đang trong thời hạn điều tra nhưng cựu Chủ tịch FIFA này cùng “đồng minh” Platini lại bị Ủy ban đạo đức của FIFA cấm tham gia các hoạt động bóng đá trong 8 năm do liên quan đến vụ Blatter chuyển 1,8 triệu EUR cho Platini thông qua ngân quỹ của FIFA. Như vậy, xét về bề mặt, họ cùng chiến tuyến, nhưng ở góc độ khác, họ khởi đầu mối quan hệ “kẻ thù” với nhau ngay khi vừa… kết bạn.

Sepp Blatter từng là đồng minh của Michel Platini

Để hiểu rõ hơn, hãy nhìn lại một quá trình lịch sử mà những tổ chức như FIFA và UEFA được vận hành theo mô hình của “đại gia đình” nằm ngoài quyền kiểm soát của các cơ quan nhà nước. Trước khi lên làm Chủ tịch FIFA năm 1998, luật sư Sepp Blatter đã có đến 17 năm làm phó cho “bố già” Joao Havelange. Sepp Blatter đã đánh bại ứng cử viên số 1 về độ uy tín, một “bố già” khác là Chủ tịch UEFA đương nhiệm người Thụy Điển, Lennart Johansson. Ngay từ thời điểm ấy đã rộ lên thông tin về việc Sepp Blatter “mua phiếu”, nhưng cuối cùng không có một cuộc điều tra nghiêm túc nào và mọi việc chìm xuồng.

Sepp Blatter không hẳn là mua phiếu bầu, mà vì ông nắm quá rõ cách thức vận hành của FIFA. Với cơ chế mỗi liên đoàn thành viên có 1 lá phiếu, tiếng nói của 1 liên đoàn bé nhỏ ở các khu vực kém phát triển nhất cũng có trọng lượng ngang những “đại gia” Tây Âu như Đức hay Anh. Nếu thời của Joao Havelange kéo dài đến 24 năm vì chiến lược thương mại hóa World Cup, đem đến những khoản tiền khổng lồ cho các quốc gia đăng cai, thì khi Blatter lên nắm quyền, những dự án tài trợ phát triển bóng đá nhắm đến các khu vực còn yếu kém liên tiếp được hình thành như nấm mọc sau mưa.

Các khoản tiền kiếm được từ World Cup sẽ chảy vào những GOAL, Futute…, đồng thời những toan tính mở rộng World Cup cũng được tiến hành song song. Một khi đã kiểm soát được một số lượng lớn liên đoàn thành viên, thì quyền lực sẽ được củng cố, đồng thời khả năng tham nhũng cũng từ đó mà lớn lên. Vụ Qatar là điển hình tồi tệ nhất của cách vận hành theo cơ chế của FIFA hiện tại.

Không có bạn bè, chỉ có lợi ích

Nhưng nói gì thì nói, FIFA vẫn là một tổ chức nghề nghiệp, với các hội đồng chuyên môn có tiếng nói quyết định trong các vấn đề quan trọng mang yếu tố kỹ thuật. Ví dụ như việc tăng số đội dự World Cup hay thỏa hiệp với lợi ích các CLB. Về điều này, thì các thành viên cao cấp đến từ châu Âu đóng vai trò quyết định.

Để chiến thắng Johansson, Sepp Blatter cần một đồng minh giá trị ở UEFA và ông nhận thấy tham vọng của Platini. Một huyền thoại sân cỏ, một bộ não nhanh nhạy về chính trị và kinh doanh do được trải nghiệm rất lâu ở Juventus. Cái bắt tay ấy như đã biết, giúp Blatter chiến thắng vào năm 1998, thời điểm Platini đang là đồng Trưởng ban Tổ chức World Cup ở Pháp, tăm tiếng nổi như cồn. Công sức của Platini được đền đáp, ngay khi lên làm chủ tịch, Blatter giao Platini phụ trách phân chia khoản tiền khổng lồ của dự án GOAL cho 207 liên đoàn thành viên.

“Sói già” Sepp Blatter nắm giữ nhiều bí ẩn trong ngôi nhà FIFA

Thế là Platini nhanh chóng thăng hoa. Năm 2007, bằng những bài học rút tỉa được từ quá trình làm việc ở FIFA, Platini “tiễn” ông già Lennart Johansson về hưu để đứng đầu UEFA. Cũng kể từ đó, bóng đá châu Âu bắt đầu thay đổi với hàng loạt dự án chủ yếu đem lại thêm quyền lợi cho các nền bóng đá nhỏ.

Tất nhiên là Blatter hiểu Platini không dừng tham vọng ở đó. Vị thế của UEFA rất lớn trong FIFA và Platini thì lại quá thông minh, lại nổi tiếng. Philippe Piat, Chủ tịch FIFPro (Liên đoàn Cầu thủ chuyên nghiệp), từng nhận định: “Blatter đã rất sai lầm khi giúp Platini hạ cánh xuống UEFA bởi Platini mạnh hơn Johansson rất nhiều”.

Mới ngồi có 3 nhiệm kỳ, cách thức vận hành của Sepp Blatter đã lộ ra những vấn đề lớn khi những cáo buộc liên quan tới hối lộ, sai phạm quản lý tài chính và mua quyền đăng cai World Cup xuất hiện với mật độ dày đặc. Việc cho lựa chọn quốc gia đăng cai cho 2 kỳ World Cup (2018 và 2022) cùng lúc bị cho là không hợp lý. Vì nó sẽ tạo môi trường cho các hành vi mua và đổi chác phiếu bầu và thực tế diễn ra như lo ngại. Nhiều quan chức điều hành FIFA bị cáo buộc công khai vòi tiền các quốc gia đăng cai. Cái ngày Blatter rời ghế quyền lực ở FIFA là rất rõ và người thay thế không ai khác chính là Platini.

Đấy có thể là lý do mà Blatter chuẩn bị kịch bản “Trạng chết, Chúa cũng băng hà”. Khoản tiền được ghi chú “trả công cho thời gian làm việc của Platini 1999 - 2002” được chuẩn bị sẵn và nó đã đóng sập cánh cửa tham vọng của Platini. Năm 2015, khi khủng hoảng FIFA lên đỉnh điểm, 2 con người quyền lực của bóng đá thế giới ở thời điểm đó cũng dừng sự nghiệp của mình lại. Thế nhưng, Platini đã kháng án lên Tòa án Liên bang Thụy Sĩ để đòi lại sự trong sạch vào năm 2018 và sau đó, ông được tuyên trắng án. Đây là một quyết định giúp Platini có thể trở lại với các hoạt động bóng đá ở tuổi 63.

Nhưng “sói già” Blatter đâu có đơn giản, khi Platini bị cảnh sát Pháp tạm giữ để thẩm tra về vụ Qatar 2022, Blatter chủ động điện thoại xác nhận với hãng tin AFP về các thông tin trong cuốn tự truyện xuất bản cách đây không lâu, nói về việc Platini đã đồng ý dùng lá phiếu của mình tại UEFA để giúp Qatar vượt qua Mỹ ra sao. Thông tin đó chưa đủ để khiến Platini bị kết tội nhưng một lần nữa nó cho thấy Sepp Blatter còn giữ trong mình biết bao bí mật của FIFA.

CHU NGỌC