Đào tạo chuyên gia tham vấn học đường: Hứa hẹn 'bình cũ rượu mới'?

Công tác tham vấn học đường cần được thực hiện bài bản, tránh hình thức, qua loa. Ảnh: HUYÊN NGUYỄN

Công tác tham vấn học đường cần được thực hiện bài bản, tránh hình thức, qua loa. Ảnh: HUYÊN NGUYỄN

Tại hội thảo “Đào tạo chuyên gia tham vấn học đường trong bối cảnh cách mạng 4.0” do ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội tổ chức ngày 23.4, đại diện Bộ GDĐT hứa hẹn sẽ có những cán bộ tư vấn tâm lý theo hướng “bình cũ rượu mới”.

Tham vấn học đường vốn là chuyện mới mà cũ, thế nhưng trước đây, việc áp dụng triệt để vai trò của tham vấn trong học đường lại chưa được xem trọng đúng mức. Sau khi xảy ra nhiều sự việc lệch lạc quy chuẩn đạo đức trong nhà trường, Bộ GDĐT đã có những động thái mạnh mẽ hơn. Trong đó có việc đẩy mạnh thực hiện Thông tư 31/2017/TT-BGDĐT của Bộ GDĐT về việc hướng dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho HS trong trường phổ thông.

Chưa có nhân sự chuyên nghiệp

Theo kết quả cuộc khảo sát mà Bộ GDĐT từng công bố sau khi tiến hành ở một số trường phổ thông và ĐH tại Hà Nội, Hải Dương, có đến 93,57% HS, sinh viên được hỏi gặp phải những khó khăn, vướng mắc cần phải chia sẻ trong học tập và đời sống hằng ngày. Tỉ lệ này ở bậc phổ thông là 95,33% và đại học là 85,92%. Đặc biệt, ở lứa tuổi HS phổ thông, mức độ thường xuyên có những vướng mắc và cần chia sẻ là 80,17%, cao hơn bậc ĐH.

Từ những thực tế trên, Bộ GDĐT ban hành Thông tư 31 quy định từ ngày 2.2, các trường phổ thông phải thành lập tổ tư vấn để hỗ trợ, tư vấn tâm lý cho HS. Tuy nhiên một hạn chế lớn trong thực tiễn triển khai chính là nguồn nhân lực có đủ trình độ và kỹ năng. Cho tới hiện tại, hầu hết các nhà trường chưa có cán bộ chuyên trách làm công tác tham vấn tâm lý. Đội ngũ làm công tác này chủ yếu là GV một số chuyên ngành như Luật, Tâm lý, Ngữ văn, Giáo dục công dân, Lịch sử, Địa lý hay cán bộ chuyên trách tạo các phòng ban như phòng Công tác học sinh sinh viên, Đoàn thanh niên, Hội sinh viên.

Ông Bùi Văn Linh - Phó Vụ trưởng phụ trách Vụ Công tác học sinh, sinh viên bày tỏ quan ngại: “Thời gian vừa qua những vụ việc mang tính chất “con sâu làm rầu nồi canh” gây sự lo lắng, bất an rất lớn trong xã hội, nguyên nhân dẫn đến do mâu thuẫn giữa người học, mâu thuẫn trong gia đình, mâu thuẫn nội tại không được giải quyết. Từ suy nghĩ nội tâm, ức chế biến thành hành vi đáng buồn”.

Điều này cũng cho thấy, kết quả đạt được trong công tác tham vấn học đường vẫn còn khiêm tốn, công tác này phát triển chưa đồng đều. Việc chuyên nghiệp hóa công tác này chưa thực hiện một cách toàn diện, dứt điểm dẫn đến hệ quả đáng lo ngại. Hằng năm đội ngũ cán bộ kiêm nhiệm công tác tham vấn đều được tập huấn nâng cao trình độ nhưng nội dung tài liệu tập huấn còn chưa chuẩn hóa, cán bộ tập huấn không phải là chuyên gia tham vấn học đường có nhiều kinh nghiệm thực tế làm hạn chế năng lực tham vấn, tư vấn của đội ngũ này. Để công tác tư vấn học đường được nâng cao cả về chất lẫn lượng, vẫn còn rất nhiều khó khăn cần được tháo gỡ kịp thời.

Đừng để là tổ “thi đua” hay bệnh “hình thức”

Trao đổi về vấn đề này, Chủ tịch Hội Tâm lý Giáo dục Hà Nội Nguyễn Tùng Lâm cho rằng hoạt động tư vấn rất cần thiết và phải thường xuyên thực hiện. Theo TS Lâm, tư vấn tâm lý học đường mang tính chất chuyên môn cao như kiểu muốn khám chữa bệnh phải có chuyên môn y, dược chứ không phải bất cứ ai cũng làm được. Nhưng với thực tế hiện tại về tinh giản biên chế, sắp xếp bộ máy nhân sự thì để có một biên chế cho công việc này là rất khó khăn.

Ông Lâm cũng thẳng thắn chỉ ra rằng: Với cơ cấu như trong Thông tư của Bộ GDĐT e ngại sẽ giống như một tổ “thi đua”; tổ để dạy dỗ học sinh về tâm lý chứ không phải như một người biết lắng nghe, chia sẻ, hỗ trợ và đồng hành cùng các em. Vì thế, để tránh hình thức cần nâng cao vai trò, nhận thức của các hiệu trưởng nhà trường phải có ý thức vận dụng khoa học tâm lý giáo dục và phải xây dựng dần hệ thống để làm một cách bài bản, hiệu quả, tránh hình thức, đối phó cho xong chuyện.

TS tâm lý Trần Thành Nam - Giảng viên ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội - cho rằng: Người GV làm công tác này phải được đào tạo bài bản, phải nắm thật chắc kiến thức và gần như là phải học lại từ đầu. Nhiều người cho rằng GV nào cũng đã học tâm lý học giáo dục nhưng điều này không có nghĩa là có thể tham vấn học đường. Tâm lý học giáo dục chủ yếu hướng dẫn về quy luật, cách thức dạy và truyền thụ kiến thức thôi.

Còn tư vấn tâm lý sẽ có cấu phần mới, các kiến thức mới. Nội dung đào tạo phải bao gồm các khối kiến thức kỹ năng sàng lọc chẩn đoán các vấn đề tâm lý xã hội; tư vấn các vấn đề phát triển lứa tuổi; các mô hình hỗ trợ tâm lý dự phòng trong trường học; sơ cứu tâm lý và hỗ trợ can thiệp khủng hoảng; các hoạt động tư vấn cho GV, phụ huynh, HS; cách điều phối hoạt động trong trường học và chuyển tuyến với các trường hợp nặng…

Đề xuất về phương án nâng cao tầm quan trọng của tham vấn học đường, PGS-TS Đặng Hoàng Minh - Giám đốc Trung tâm thông tin hướng nghiệp và Nghiên cứu, Ứng dụng tâm lý cho rằng: Bộ GDĐT cần khẩn trương thành lập một ban chỉ đạo và sớm đưa ra một chiến lược đào tạo nhân lực tham vấn học đường trong đó lấy trọng tâm là tổ chức hệ thống tham vấn học đường chuyên nghiệp; sớm có kế hoạch phát triển nhân lực tham vấn học đường cho từng giai đoạn; kiến nghị các trường ĐH, học viện mở ra các chương trình đào tạo cử nhân, thạc sĩ các lĩnh vực tham vấn học đường với quy mô đào tạo hợp lý, tăng dần từ năm học 2018-2019.

Bên cạnh đó, Bộ cũng cần tổ chức nghiên cứu mô hình Văn phòng tham vấn học đường đa nhiệm theo cụm trường để sớm quyết định triển khai thay thế mô hình “Giáo viên kiêm nhiệm”. Trước mắt giai đoạn 2018-2020 kết hợp bồi dưỡng, cấp chứng chỉ quốc gia tham vấn học đường cho giáo viên kiêm nhiệm với đào tạo chính quy.

THẢO ANH - HUYÊN NGUYỄN