Dấu ấn Việt Nam trong chiến lược bồi dưỡng nhân tài

Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ tặng hoa thành viên đội tuyển Olympic Toán học quốc tế.

Chia sẻ kết quả ấn tượng của học sinh Việt Nam trong các “sân chơi” trí tuệ quốc tế năm 2022, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Hữu Độ đồng thời khẳng định, Bộ tiếp tục quan tâm đến nhiệm vụ bồi dưỡng nhân tài.

Những thành tích ấn tượng

- Thứ trưởng đánh giá như thế nào về thành tích của học sinh Việt Nam tham gia các kỳ Olympic khu vực và quốc tế năm nay?

- Năm học 2021 - 2022 rất đặc biệt với ngành Giáo dục. Dịch Covid-19 bùng phát mạnh, lan rộng ra nhiều tỉnh/thành phố và diễn biến phức tạp đã ảnh hưởng nặng nề đến các hoạt động của ngành. Gần 20 triệu học sinh, sinh viên (HSSV) phải tạm dừng đến trường; toàn ngành chuyển trạng thái từ dạy học trực tiếp sang trực tuyến, học qua truyền hình trong nhiều tháng liên tiếp. Với nhiều nỗ lực, ngành Giáo dục đã kiên trì mục tiêu chất lượng và hoàn thành nhiệm vụ năm học theo đúng kế hoạch.

Riêng giáo dục mũi nhọn, trong bối cảnh trên, được sự quan tâm của các cấp, hoạt động đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi vẫn được duy trì ổn định. Kỳ thi chọn học sinh giỏi cấp quốc gia tiếp tục đổi mới, đạt được kết quả tốt. Với thi Olympic, do dịch bệnh nên Ban tổ chức các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế quyết định tổ chức theo hình thức trực tiếp và trực tuyến. Đội tuyển Việt Nam đã đăng ký tham gia chủ yếu theo hình thức trực tuyến (ngoại trừ kỳ thi Olympic Toán học và Sinh học quốc tế). Đây cũng là năm thứ ba liên tiếp, đội tuyển Việt Nam tham dự kỳ thi Olympic quốc tế theo hình thức này và kết quả đạt được rất đáng ghi nhận.

Một số thành tích ấn tượng có thể nói đến như: Đội tuyển tham dự kỳ thi Olympic Toán học quốc tế, cả 6/6 thí sinh Việt Nam dự thi đều đoạt giải với 2 Huy chương Vàng, 2 Huy chương Bạc, 2 Huy chương Đồng. Với kết quả đạt được, đội tuyển quốc gia Việt Nam xếp thứ 4/104 quốc gia. Trong đó, em Ngô Quý Đăng, Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội đạt điểm tuyệt đối 42/42. Kể từ lần đầu tham dự vào năm 1974, đến nay đoàn học sinh Việt Nam chỉ có 10 người đạt điểm tuyệt đối tại kỳ thi Olympic Toán học quốc tế và đã 19 năm kể từ lần cuối cùng (năm 2003), Việt Nam mới có học sinh giành điểm tối đa.

Hoặc đội tuyển học sinh Việt Nam dự thi Olympic Hóa học quốc tế năm nay, cả 4 học sinh đều đoạt Huy chương Vàng. Đội tuyển quốc gia Việt Nam xếp thứ 2 sau Trung Quốc và được Ban tổ chức đánh giá rất cao. Đây là lần thứ 2, tất cả học sinh dự thi trong đội tuyển đều đoạt Huy chương Vàng (sau năm 2020).

Đội tuyển quốc gia Việt Nam tại Olympic Vật lý quốc tế 2022 cũng có 5/5 học sinh đều đoạt giải, gồm: 3 Huy chương Vàng, 1 Huy chương Bạc, 1 Huy chương Đồng, Việt Nam đứng thứ 5/75 quốc gia, vùng lãnh thổ tham dự. Điều đặc biệt, trong số học sinh giành Huy chương Vàng, có em mới chỉ lớp 10, đó là Võ Hoàng Hải (Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội). Đây là năm đầu tiên Việt Nam có học sinh lớp 10 tham dự và đoạt Huy chương Vàng.

Võ Hoàng Hải (Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội) trở thành học sinh đầu tiên của Việt Nam giành được Huy chương Vàng Olympic Vật lý quốc tế khi mới chỉ học lớp 10.

Kết quả từ chính sách đúng đắn, niềm đam mê khoa học và sáng tạo

- Chúng ta đạt được những thành tích ấn tượng như trên nhờ vào những yếu tố nào, thưa Thứ trưởng?

- Kết quả đạt được là sự kế thừa truyền thống từ những năm trước, hội tụ nhiều nguyên nhân. Song điều đầu tiên cần khẳng định, đây là thành quả của chính sách đúng đắn, chiến lược phù hợp; sự quan tâm, vào cuộc chỉ đạo, tạo điều kiện trong nhiều năm qua của Chính phủ, Bộ GD&ĐT và các địa phương với công tác phát triển, bồi dưỡng đội ngũ học sinh giỏi các cấp. Trong đó đặc biệt phải nói đến là kết quả triển khai Đề án Phát triển hệ thống trường THPT chuyên giai đoạn 2010 - 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 959/QĐ-TTg của các địa phương.

Cùng với đó là kết quả sự nỗ lực, cố gắng vượt qua nhiều khó khăn do ảnh hưởng bởi dịch bệnh, đặc biệt là niềm đam mê khoa học và sự sáng tạo trong học tập, rèn luyện của học sinh trong các đội tuyển quốc gia; công lao của nhà trường THPT, sự tận tụy của thầy, cô giáo ở trường THPT chuyên, thầy, cô giáo, nhà khoa học tham gia tập huấn đội tuyển, đưa đội tuyển tham gia dự thi... Bên cạnh đó, Bộ GD&ĐT cũng có những đổi mới đồng bộ hơn trong công tác tổ chức thi chọn học sinh giỏi quốc gia và tập huấn các đội tuyển quốc gia dự thi Olympic quốc tế.

Theo đó, thực hiện đồng bộ giải pháp trong công tác coi thi, chấm thi các vòng chọn học sinh giỏi đảm bảo khách quan, trung thực, đánh giá đúng trình độ để chọn được những học sinh giỏi nhất tham dự các đoàn học sinh giỏi khu vực, quốc tế. Đồng thời có những điều chỉnh: Tổ chức tốt vòng thi tuyển chọn, tổ chức thi thực hành đối với các môn thực nghiệm Vật lý, Hóa học, Sinh học; tăng thời gian tập huấn các đội tuyển quốc gia dự thi Olympic quốc tế và khu vực; có kế hoạch, chương trình tập huấn cụ thể; tiếp cận dần với hình thức thi của khu vực, quốc tế…

- Với Kỳ thi Khoa học kỹ thuật quốc tế, Thứ trưởng đánh giá thế nào về thành tích của học sinh Việt Nam và những kết quả này có ý nghĩa ra sao với học sinh, nhà trường?

- Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế (ISEF) được phát triển từ Hội thi Khoa học quốc gia của Hoa Kỳ, tổ chức lần đầu tiên tại Philadelphia vào năm 1952. Năm 1958, Hội thi này lần đầu tiên trở thành Hội thi Khoa học, kỹ thuật quốc tế với sự tham gia của Nhật Bản, Canada và Đức. Đến nay, Intel ISEF là hội thi khoa học và kỹ thuật quốc tế hàng năm lớn nhất dành cho học sinh trung học. Với Việt Nam, chúng ta tham gia Kỳ thi này chính thức từ năm 2012 và từ đó đến nay năm nào cũng có giải. Các dự án tham dự Hội thi quốc tế được tuyển chọn từ cấp trường, huyện, tỉnh, quốc gia.

Cuộc thi đặt ra 3 mục tiêu lớn. Thứ nhất: Khuyến khích học sinh trung học nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật, công nghệ và vận dụng kiến thức của các môn học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn.

Thứ hai: Góp phần đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học; đổi mới hình thức và phương pháp đánh giá kết quả học tập; phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh; thúc đẩy giáo viên tự bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ; nâng cao chất lượng dạy học trong các cơ sở giáo dục trung học.

Thứ ba: Khuyến khích các cơ sở giáo dục ĐH, CĐ, cơ sở nghiên cứu khoa học, các tổ chức và cá nhân hỗ trợ hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh trung học. Cuộc thi cũng tạo cơ hội để học sinh trung học giới thiệu kết quả nghiên cứu khoa học kỹ thuật của mình; tăng cường trao đổi, giao lưu văn hóa, giáo dục giữa các địa phương và hội nhập quốc tế. Với mục tiêu nói trên, Bộ GD&ĐT đã tích cực chỉ đạo và nhận được sự tham gia hào hứng của các địa phương.

Cũng cần nói thêm, mỗi năm, Hội thi Khoa học và kỹ thuật quốc tế có từ 1.500 đến 1.800 dự án dự thi và tỷ lệ đoạt giải chỉ 25%. Điều này cho thấy chất lượng của giải, cũng như kết quả đáng ghi nhận của học sinh Việt Nam.

Năm 2022, Việt Nam tham gia Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế theo hình thức trực tuyến. Dù vậy, trong số 7 dự án tham dự, Việt Nam vẫn có 2 dự án đoạt giải đặc biệt do các tổ chức khoa học - công nghệ và doanh nghiệp của Mỹ trao tặng.

Có thể nói, kết quả kỳ thi Olympic và Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế năm 2022 đã khẳng định nỗ lực, cố gắng của học sinh dưới sự chỉ dẫn của thầy, cô giáo, quan tâm, chăm lo và động viên, khích lệ kịp thời của bậc phụ huynh và các tổ chức, đoàn thể trong suốt quá trình học tập.

Những thành tích xuất sắc này đồng thời cho thấy hướng đi đúng trong chỉ đạo cũng như hiệu quả cao trong tổ chức thực hiện công tác tuyển chọn, bồi dưỡng các đội tuyển quốc gia tham gia các kỳ thi khu vực và quốc tế của ngành Giáo dục theo yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT. Đồng thời, tác động to lớn, lan tỏa rộng rãi, tạo động lực thúc đẩy giáo viên, học sinh và toàn thể xã hội nỗ lực thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.

Cả 4/4 học sinh Việt Nam tham dự Olympic Hóa học quốc tế 2022 đều đoạt Huy chương Vàng. Ảnh: INT

Tiếp tục chú trọng bồi dưỡng nhân tài

- Thứ trưởng có thể chia sẻ về chính sách trong thời gian tới với giáo dục mũi nhọn để những thành quả đã đạt được tiếp tục phát huy hơn nữa?

- Quan điểm chỉ đạo trong Nghị quyết 29 của Trung ương ghi rõ: Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Có thể nói, bồi dưỡng nhân tài là một trong những nhiệm vụ chiến lược được đặt ra trong kế hoạch phát triển giáo dục Việt Nam.

Một trong những giải pháp là tiếp tục phát huy kết quả của Đề án “Phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn 2010 - 2020”. Tiếp tục đổi mới xây dựng và phát triển các trường THPT chuyên thành hệ thống cơ sở giáo dục trung học có chất lượng giáo dục cao, đạt chuẩn quốc gia, có trang thiết bị dạy học đồng bộ, hiện đại bảo đảm thực hiện nhiệm vụ phát hiện những học sinh có tư chất thông minh, đạt kết quả xuất sắc trong học tập.

Trong đó, việc đào tạo mũi nhọn luôn được song hành và phát triển hài hòa với đào tạo đại trà có chất lượng, vừa đảm bảo lựa chọn học sinh giỏi xuất sắc đủ năng lực để tham dự kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế; vừa bảo đảm các hoạt động giáo dục khác trong nhà trường được thực hiện với chất lượng cao.

Các trường chuyên phát triển chương trình trên cơ sở Chương trình GDPT 2018, với chuyên đề dành cho môn chuyên mà Bộ ban hành. Mỗi địa phương xây dựng chính sách riêng của tỉnh để tạo điều kiện thuận lợi giúp hệ thống trường chuyên phát triển, khen thưởng với những học sinh và giáo viên có học sinh đoạt giải quốc gia, quốc tế nhằm khuyến khích động viên các thầy cô và các học sinh nỗ lực hơn nữa trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi.

- Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

Bộ GD&ĐT cử 7 đoàn học sinh giỏi Việt Nam với 38 lượt học sinh tham gia (gồm 1 đoàn Tin học tham dự Olympic khu vực châu Á - Thái Bình Dương, 1 đoàn Vật lý tham dự Olympic khu vực châu Á và 5 đoàn tham dự Olympic quốc tế là Toán, Hóa học, Sinh học, Vật lý, Tin học). Kết quả, tất cả thí sinh dự thi đều đoạt giải, gồm 13 Huy chương Vàng, 12 Huy chương Bạc, 8 Huy chương Đồng và 5 Bằng khen (giải Khuyến khích). Việt Nam tiếp tục nằm trong top 10 quốc gia có kết quả cao nhất với nhiều học sinh đạt điểm số cao nhất.

Hiếu Nguyễn (Thực hiện)