Đề xuất phương án kiểm định và thu phí khí thải xe máy

Ô nhiễm không khí tại nhiều địa phương trên cả nước có chiều hướng gia tăng về quy mô, mức độ, nhất là tại các thành phố lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế-xã hội cũng như sức khỏe cộng đồng.

Đáng chú ý, xe cũ đang là một trong những nguồn phát thải khí độc hại ra ngoài môi trường, gây ô nhiễm không khí đòi hỏi ngành chức năng cần sớm thu hồi, không cho tham gia giao thông.

Mới đây, Sở TN&MT TP Hà Nội vừa có báo cáo kết quả chương trình đo kiểm khí thải mô tô, xe máy cũ và đề xuất lộ trình kiểm định khí thải đang lưu hành trên địa bàn TP Hà Nội và thí điểm các giải pháp giao thông gắn kết với môi trường. Qua đó, Sở TN&MT TP Hà Nội đã đề xuất lộ trình kiểm định khí thải đối với xe máy có tuổi đời năm năm trở lên để hạn chế nguồn phát thải ra môi trường.

Sở Giao thông Vận tải Hà Nội đề xuất phương án kiểm định khí thải xe máy. Nguồn: Internet

Cụ thể, số liệu thống kê của Sở Giao thông Vận tải cho thấy, đến tháng 7/2022, Hà Nội có hơn 7,6 triệu phương tiện; trong đó có hơn 1 triệu ô tô (chưa kể nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn), gần 6,5 triệu xe máy các loại (khoảng 1/2 là xe máy cũ, sản xuất trước năm 2000) và khoảng 180.000 xe máy điện.

Theo các chuyên gia phân tích, một chiếc xe máy hoạt động sẽ thải ra 80 - 90% khí CO và khí NO, 50% lượng NOx trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới. Đáng lo ngại, trong quá trình hoạt động, xe cũ thải ra môi trường lượng khí độc cao gấp nhiều lần so với các loại xe được bảo dưỡng định kỳ. Các chất ô nhiễm này gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng môi trường không khí đô thị và là một trong những nguyên nhân gây hại trực tiếp tới sức khỏe nhân dân.

Tháng 11/2021, Sở TN&MT TP Hà Nội triển khai Chương trình "Thí điểm đo kiểm khí thải xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn Thủ đô" nhằm đánh giá hiện trạng phát thải của xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành, thực thi giải pháp cải thiện chất lượng không khí và quản lý giao thông hiệu quả. Chương trình khảo sát trên 3.800 chủ xe máy thì có tới 86% người ủng hộ chính sách kiểm soát khí thải, khoảng 29% người cho biết sẽ đưa xe máy cũ, thải bỏ tới điểm thu hồi theo quy định. Đa số người dân đồng thuận với mức phí kiểm tra 30.000 - 50.000 đồng/lần (tần suất mỗi năm một lần).

Ngoài ra, kiểm tra ngẫu nhiên khí thải hơn 5.200 xe có tuổi đời trên 5 năm cho thấy, các phương tiện này có xu hướng phát thải vượt giới hạn cho phép. Tỷ lệ xe không đạt tiêu chuẩn Việt Nam mức 1 là hơn 54% và mức 2 là trên 60% (theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6438:2018 về phương tiện giao thông đường bộ giới hạn lớn nhất cho phép của khí thải, nồng độ CO và HC trong khí thải của phương tiện lắp động cơ cháy cưỡng bức được xác định ở mức 1 là 4,5 CO (% thể tích), mức 2 là 3,5 CO (% thể tích).

Trước thực trạng này, Sở Giao thông Vận tải Hà Nội đề xuất, năm 2023, thành phố sẽ xây dựng khung pháp lý và ban hành kế hoạch kiểm soát khí thải xe máy, đồng thời, nghiên cứu phân vùng bảo vệ môi trường không khí, hạn chế xe máy. Hà Nội xây dựng, ban hành tiêu chuẩn khí thải xe máy đang lưu hành và các tiêu chuẩn, quy định liên quan đến quản lý khí thải xe máy, bao gồm cả đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị phục vụ kiểm định khí thải xe máy.

Dự kiến giai đoạn 2024-2025, Hà Nội sẽ thí điểm kiểm định khí thải xe máy sử dụng từ 5 năm trở lên, với tần suất một lần/năm, có thể nghiên cứu dán tem để phân biệt. Phạm vi kiểm soát là địa bàn toàn thành phố và bắt đầu áp dụng phân vùng các khu vực theo tiêu chuẩn khí thải.

Từ năm 2026, Hà Nội sẽ chính thức thực thi kiểm định khí thải đối với xe máy sử dụng 3-5 năm trở lên. Sau đó sẽ nâng dần tiêu chuẩn khí thải cho xe đang lưu hành. Đồng thời, Hà Nội cũng tiến hành phân vùng tiêu chuẩn khí thải để hạn chế phương tiện không đạt tiêu chuẩn đối với từng khu vực đã phân vùng và nghiên cứu áp dụng thu phí khí thải cho các khu vực khác nhau theo phân vùng bảo vệ.

Theo Sở TN&MT TP Hà Nội, tùy từng giai đoạn, thành phố có thể điều chỉnh nội dung của kịch bản. Ví dụ như, trong giai đoạn đầu, người dân chưa làm quen với kiểm định khí thải xe máy định kỳ, có thể chỉ kiểm soát theo đối tượng. Sau thời gian áp dụng sẽ kết hợp kiểm soát theo cả đối tượng và khu vực, khi các điều kiện về hạ tầng, giao thông công cộng đảm bảo sẽ nghiên cứu kết hợp cả thu phí khí thải xe máy. Trường hợp xe không đạt tiêu chuẩn khí thải, đã cũ nát... thành phố có chính sách hỗ trợ để thu hồi từ các nguồn ngân sách, xã hội hóa, hỗ trợ của doanh nghiệp...

Năm 2009, Bộ GTVT đã ban hành quy chuẩn về kiểm soát khí thải QCVN 04:2000/BGTVT - quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải môtô, xe máy sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới, chưa có quy chuẩn khí thải đối với xe đang tham gia giao thông.

Ngoài ra, căn cứ Điều 3 quyết định số 49/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ về việc quy định lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô, xe mô tô hai bánh sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới và mục 2 điều 4 của quyết định này, các loại xe mô tô hai bánh sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 3 từ ngày 01 tháng 01 năm 2017.

Tức từ năm 2017, tất cả các dòng xe máy bán ra thị trường đều phải đạt tiêu chuẩn về khí thải tương ứng mức Euro 3.

Tiêu chuẩn khí thải Euro 3 (EC2000) đã sửa đổi quy trình thử nghiệm để có thể loại bỏ thời gian khởi động của động cơ xe, đồng thời làm giảm các giới hạn hạt carbon monoxide và dầu được phép. Tiêu chuẩn này cũng đã bổ sung một giới hạn NOx riêng cho động cơ diesel và giới thiệu các giới hạn HC và NOx riêng biệt dành cho xe chạy động cơ xăng.

Giới hạn của tiêu chuẩn Euro 3 đối với các khí thải của xe xăng và diesel:

Giới hạn khí thải Euro 3 đối với xe xăng:

CO - 2,3g/km
HC – 0,20 g/km
NOx – 0,15
PM – không giới hạn

Giới hạn khí thải Euro 3 đối với động cơ diesel:

CO – 0,64 g/km
HC + NOx – 0,56g/km
NOx – 0,50g/km
PM – 0,05g/km

Chú thích:

CO = Carbon Monoxide
NOx = Oxit của Nitơ
HC = Hidrocacbon
PM = Vật chất hạt

Bảo Linh