Đền thờ Tư Mã Hai Đào ở xã biên giới phía Tây Thanh Hóa

Vào khoảng thế kỷ thứ XV, có một người trai ở làng Đào thuộc Mường Khô xưa (nay là xã Điền Quang, huyện Bá Thước) thuở nhỏ mồ côi cha mẹ, giỏi chơi đu, chơi cù, luyện kiếm, khi lớn lên tinh thông võ nghệ. Nghe tin triều đình chiêu mộ anh tài, phò vua diệt giặc ngoại xâm, chàng trai được nhà vua ưng thuận và trở thành phò mã Hai Đào.

Thuở ấy, tại vùng biên giới phía Tây Thanh Hóa, giặc giã cướp phá triền miên, làng bản xơ xác, khiến triều đình lo lắng. Phò mã Hai Đào vô cùng căm hận, xin phép vua cha cho cầm quân đi dẹp giặc. Sau nhiều trận chiến đấu cam go, dưới sự chỉ huy tài tình, mưu lược của Tướng quân Hai Đào, đã giữ được bình yên trên toàn tuyến biên giới từ Tén Tằn đến Mường Xia

.

Thấy đất Mường Xia là một thung lũng rộng lớn, có hệ thống núi Pha Dùa bao quanh, là nơi gặp gỡ của sông Luồng suối Xia tạo thành bãi bồi màu mỡ, địa thế thuận lợi, đồng thời cũng thuận tiện cho ông về thăm quê cũ Mường Đào, Quan Tư mã xin phép nhà vua cho xây dựng thủ phủ để cai quản các Mường (Mường Xia, Mường Mìn, Mường Chu Gia, Mường Chu Sang). Sau khi ông mất, người dân Mường Xia an táng ông vào một trong những hang động trên núi Pha Dùa, rồi lập đền thờ.

Năm 2022-2023, đền thờ Tư Mã Hai Đào được tôn tạo cảnh quan khuôn viên. Hiện, đền thờ tọa lạc trên nền đất cao ráo, thoáng đãng, tựa lưng vào dãy núi Pha Dùa, ngoảnh mặt ra ngã ba sông Luồng, suối Xia. Bên cạnh di tích có đường liên xã đi Cửa khẩu Quốc tế Na Mèo nên rất thuận lợi cho du khách viếng thăm.

Ao vua đang được phụng dựng tạo nên vẻ đẹp hài hòa trong khuôn viên di tích.

Hàng năm, vào các ngày 15, 16 tháng 3 âm lịch, bà con Mường Xia tổ chức lễ hội Cầu Mường tri ân, mong cầu Tư Mã Hai Đào phù hộ cho bản làng no ấm, cuộc sống an lành, nhân khang, vật thịnh, mùa màng tươi tốt, con người và vạn vật sinh sôi, nẩy nở.

TRUNG LÊ