Đi tìm đường lây truyền ca nhiễm HIV ở Phú Thọ

Đại diện Cục Phòng, chống HIV/AIDS hỏi thăm người dân xã Kim Thượng

Thầy thuốc tư nhân cũng trong cảnh đứng ngồi không yên. Tuy nhiên, qua khảo sát ban đầu, đại diện Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) nhận định, đường lây truyền HIV ở đây rất… đặc biệt, cần có điều tra dịch tễ mở rộng chứ không đơn thuần là việc dùng chung kim tiêm như mọi lời đồn đoán.

Nhiễm HIV trước khi chữa bệnh

Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, PGS. TS Nguyễn Hoàng Long cho biết: Báo cáo của Sở Y tế tỉnh Phú Thọ và qua làm việc với địa phương cho thấy, trường hợp nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện tại xã Kim Thượng là năm 2012. Trong những năm gần đây, số người nhiễm HIV mới được phát hiện và số người tử vong do AIDS tại địa bàn xã Kim Thượng ngày càng gia tăng.

Trước tình hình đó, ngành Y tế tỉnh Phú Thọ đã triển khai nghiên cứu, làm xét nghiệm HIV và phát hiện được 42 người bị nhiễm HIV tại xã này. Trong số người nhiễm HIV được phát hiện, có những người đã chuyển sang giai đoạn AIDS. Ngoài ra, từ năm 2015 đến nay đã có 5 người tử vong vì AIDS.

Những thông tin này cho thấy tình hình nhiễm HIV tại xã Kim Thượng đã xảy ra từ lâu. Có thể đây là một điểm dịch HIV tích lũy nhiều năm, nay qua triển khai xét nghiệm HIV rộng rãi mới phát hiện được. Như vậy, tình hình dịch HIV ở đây được coi là khá nghiêm trọng, tỷ lệ nhiễm HIV cao hơn khoảng 2,5 lần so với mức trung bình toàn quốc và cần có biện pháp kiểm soát dịch ngay.

Cũng theo PGS. TS Nguyễn Hoàng Long, HIV là bệnh lây nhiễm mãn tính. Một người từ khi nhiễm HIV đến khi chuyển sang giai đoạn AIDS thường trung bình sau 5 - 7 năm. Do vậy, với những người đã bị AIDS và tử vong tại xã Kim Thượng chứng tỏ dịch HIV ở đây cũng đã có từ rất lâu chứ không phải là mới xảy ra nhiễm HIV gần đây. Có người nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS, nhưng mới đi khám bệnh lần đầu tại y sĩ tư nhân trên địa bàn 6 tháng trước đây. Như vậy, không thể kết luận việc lây nhiễm HIV là do y sĩ trong vùng dùng chung bơm kim tiêm.

Những lỗ hổng…giật mình

Được ghi nhận lần đầu tiên ở Việt Nam năm 1995, cho đến nay, HIV đã bao phủ 100% tỉnh, khoảng 99% quận, huyện với tổng số 208.775 trường hợp mắc bệnh còn sống. Dịch bệnh lên đỉnh điểm vào những năm 2006 - 2007 và hiện đang có dấu hiệu chững lại. Tuy nhiên, với số mắc mới (xấp xỉ 2.000 ca/năm), HIV/AIDS vẫn là căn bệnh đe dọa sức khỏe cộng đồng.

Điều này đúng với trường hợp mắc tại Kim Thượng (Tân Sơn, Phú Thọ). Thông tin nhiều người nhiễm HIV đang làm náo loạn cả làng quê vốn yên bình. Người già, thanh niên và cả trẻ nhỏ cũng mắc khiến người dân bấn loạn. Câu hỏi đặt ra con đường lây truyền bệnh cho người dân ở đây là gì. Nó liên quan đến con người hay việc dùng chung bơm tiêm như suy đoán của nhiều người. Tại sao có người đã tử vong vì AIDS mà người dân lại không biết đến hay không tiếp cận tư vấn xét nghiệm tự nguyện để sàng lọc, điều trị ARV…

Có rất nhiều câu hỏi được đặt ra sau sự việc trên. Nhưng một điều nhìn thấy rõ vẫn còn những lỗ hổng trong việc tuyên truyền, tư vấn xét nghiệm, xét nghiệm tự nguyện và các dịch vụ y tế đi kèm cho người dân để sàng lọc bệnh. Lỗ hổng trên không chỉ khiến nhiều người mắc bệnh mà không biết mà còn tạo ra sự kỳ thị không đáng có. Rõ ràng, HIV không đáng sợ nếu hiểu đúng về nó nhưng sự kỳ thị lại có thể giết chết nhiều người bệnh.

Để chỉ đích danh thủ phạm khiến nhiều người mắc bệnh cùng lúc, hiện Bộ Y tế đã giao cho Viện Vệ sinh – Dịch tễ Trung ương làm đầu mối, phối hợp với Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các cơ quan có liên quan của tỉnh Phú Thọ khẩn trương triển khai nghiên cứu khoa học, khách quan để tìm hiểu nguyên nhân. “Cần phải xem xét toàn diện các đường lây và các yếu tố liên quan, như tình trạng người dân trong xã đi làm ăn xa khi nông nhàn, tình hình tệ nạn mại dâm, nghiện chích ma túy, cũng như nhiều yếu tố nguy cơ khác” - PGS. TS Nguyễn Hoàng Long chia sẻ.

Một người nhiễm HIV mà được điều trị bằng thuốc ARV sớm và tuân thủ điều trị thì vẫn có thể sống khỏe mạnh và có tuổi thọ tương đương người không nhiễm HIV.

Chúng tôi cũng kêu gọi cộng đồng không kỳ thị, phân biệt đối xử đối với người nhiễm HIV, hãy chung tay giúp đỡ họ vượt qua hoạn nạn, cùng hướng tới Mục tiêu Kết thúc đại dịch AIDS tại Việt Nam.

PGS. TS Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS

Hạnh Nguyên