Điểm lại bước phát triển quan hệ Việt Nam – Italy 5 năm qua

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp Thủ tướng Italy Giuseppe Conte Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) mở rộng, Canada, tháng 6/2018. (Nguồn: TTXVN)

Kể từ ngày thiết lập quan hệ ngoại giao và sau hơn 5 năm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược, quan hệ Việt Nam - Italy tiếp tục phát triển sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, văn hóa giáo dục và hợp tác địa phương.

Quan hệ chính trị, ngoại giao tốt đẹp

Việt Nam và Italy chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 23/3/1973. Quan hệ chính trị giữa hai nước từ đầu những năm 90 được củng cố và phát triển, Italy là nước Tây Âu đầu tiên tích cực ủng hộ việc tăng cường hợp tác giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu, trên các diễn đàn quốc tế lớn, cũng như việc bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và các tổ chức tài chính, thương mại, tiền tệ quốc tế.

Trong các cuộc tiếp xúc, Lãnh đạo cấp cao Italy khẳng định quyết tâm thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt với Việt Nam, coi Việt Nam là nước ưu tiên phát triển quan hệ ở khu vực Đông Nam Á.

Ngày 21/1/2013, Việt Nam và Italy đã ký Tuyên bố chung về thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược nhân chuyến thăm Italy cấp Nhà nước của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Hiện có khoảng gần 5.000 người Việt Nam cư trú ổn định tại Italy, phần lớn tại các tỉnh phía Bắc Italy là nơi có ngành công nghiệp phát triển, có nhiều cơ hội việc làm.

Hai bên duy trì thường xuyên các chuyến thăm cấp cao. Đáng chú ý là các chuyến thăm: Chuyến thăm Italy của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (1/2013); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng (3/2014); Chủ tịch nước Trần Đại Quang (11/2016); Thủ tướng Việt Nam của Thủ tướng Matteo Renzi (6/2014), Tổng thống Sergio Mattarella (11/2015)...

Hai bên thường xuyên có các cuộc tiếp xúc bên lề các hội nghị đa phương: Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp Thủ tướng Matteo Renzi bên lề Hội nghị G7 mở rộng (5/2016) và gặp Thủ tướng Giuseppe Conte bên lề Hội nghị G7 mở rộng (6/2018); Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh gặp Bộ trưởng Ngoại giao Paolo Gentiloni bên lề ASEM11 (7/2016); gặp Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Italy và Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Italy bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc (New York, 9/2016).

Hai bên phối hợp chặt chẽ trên các diễn đàn quốc tế và đa phương như Liên hợp quốc, ASEM, ASEAN – EU, IPU...

Hai bên đã xây dựng được nhiều cơ chế phối hợp như Đối thoại chiến lược cấp Thứ trưởng Ngoại giao, Đối thoại chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng, Ủy ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế...

Thông qua cơ chế Đối thoại chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, lãnh đạo Italy bày tỏ mong muốn thúc đẩy hợp tác quốc phòng với Việt Nam, khẳng định sẵn sàng hợp tác nghiên cứu chế tạo, chuyển giao công nghệ sản xuất tàu quân sự và dân sự, hợp tác đào tạo và chia sẻ kinh nghiệm tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; mong muốn mở rộng hợp tác trong lĩnh vực tương trợ tư pháp thông qua việc ký kết các hiệp định dẫn độ tội phạm, chuyển giao người bị kết án…

Ưu tiên phát triển quan hệ thương mại, đầu tư

Kim ngạch thương mại Việt Nam - Italy tăng đều trong những năm qua, năm 2016 đạt 4,7 tỷ USD; năm 2017 đạt 4,4 tỷ USD. Năm 2018, tổng kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam - Italy đạt 4,67 tỷ USD. Ba tháng đầu năm 2019 xuất khẩu của Việt nam vào Italy đạt 918 triệu USD, nhập khẩu của đạt 472 triệu USD.

Hiện Italy đang là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam trong khối EU và Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Italy trong khối ASEAN.

Về đầu tư, tính đến hết năm 2017, Italy đứng thứ 32/128 quốc gia và lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam với 86 dự án đầu tư với tổng số vốn là 388 triệu USD chủ yếu trong các ngành: công nghiệp chế biến, chế tạo, giày da, xây dựng, thiết bị vệ sinh, bình nóng lạnh, chế biến thép.

Chính phủ Italy đã đưa Việt Nam vào danh sách 10 thị trường mới nổi ưu tiên phát triển quan hệ thương mại và đầu tư. Hai bên đã thành lập Ủy ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế và đã họp phiên đầu tiên tại Hà Nội vào tháng 10/2014, lần thứ hai vào tháng 10/2015, lần 3 vào tháng 11/2016, lần 4 vào tháng 11/2017 và lần 5 sẽ tổ chức vào tháng 12/2018 tại Rome (Italy).

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh hội đàm với Bộ trưởng Bộ Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Italy Enzo Moavero Milanesi, ngày 7/5/2019. (Nguồn: VGP News)

Italy bắt đầu cung cấp ODA cho Việt Nam vào những năm 1980 trong các lĩnh vực hợp tác ưu tiên giữa Italy và Việt Nam gồm: cấp thoát nước, bảo vệ môi trường, phát triển nguồn nhân lực, y tế, hỗ trợ thể chế... Ủy ban Hỗn hợp về Hợp tác Phát triển Việt Nam – Italy khởi động lại họp tại Rome tháng 12/2009 đã thông qua một số dự án trong các lĩnh vực ưu tiên (y tế, bảo vệ môi trường và hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ).

Từ tháng 3/2014, Italy chuyển sang chương trình hỗ trợ theo dự án, tùy thời điểm và điều kiện tài chính, cho các lĩnh vực: đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực, bảo vệ môi trường và quản lý nguồn nước, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, y tế.

Hiện nay, Chính phủ Italy đang hỗ trợ Việt Nam trong 11 dự án đang triển khai và 6 dự án khác trong giai đoạn chuẩn bị, với tổng số vốn cam kết hơn 100 triệu Euro. Các lĩnh vực chủ yếu mà Italy hỗ trợ Việt Nam bao gồm: quản lý nguồn nước, phát triển nguồn nhân lực, bảo vệ môi trường, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, y tế.

Một số dự án đã được Italy cam kết tài trợ gồm: Dự án nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh của doanh nghiệp của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh Đồng Nai và Bình Dương, dự án “Hỗ trợ tạo việc làm và hòa nhập xã hội tại các trường dạy nghề Việt Nam”...

Đẩy mạnh hợp tác trên các lĩnh vực

Hai bên thường xuyên tổ chức các tuần lễ/tháng văn hóa tại Italy và Việt Nam. Hai nước đã tổ chức thành công sự kiện Năm Việt Nam tại Italy và Năm Italy tại Việt Nam 2013 nhân dịp kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1973-2013).

Từ năm 2003 đến 2013, Chính phủ Italy phối hợp với UNESCO giúp đỡ Việt Nam trùng tu khu di tích Mỹ Sơn với tổng kinh phí 1,5 triệu USD. Tháng 10/2018, hai bên đã ký Chương trình hợp tác văn hóa 2018 – 2021 và hiện đang chuẩn bị ký kết Chương trình hợp tác giáo dục giai đoạn 2018 – 2021, Hiệp định công nhận văn bằng tương đương Việt Nam – Italy.

Số lượng sinh viên tại Italy tăng nhanh trong một vài năm gần đây, khoảng 1.000 sinh viên và nghiên cứu sinh đang học tập tại Italy, tập trung chủ yếu tại khu vực miền Bắc Italy (Milan 447 người, Trento 213 người, Turin 161 người…). Việt Nam và Italy đã ký kết và hợp tác 72 dự án giáo dục, đào tạo. Hàng năm, Bộ Ngoại giao Italy dành cho Việt Nam một số học bổng cho các khóa học tiếng Italy và cao học, mở các khóa học tiếng Italy tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.

Hai bên triển khai tích cực Chương trình hợp tác về khoa học – công nghệ theo giai đoạn. Thông qua 5 chương trình từ 1998 đến nay, 80 dự án hợp tác nghiên cứu chung đã được ký kết, triển khai trong các lĩnh vực: bảo tồn, phục chế di tích cổ, công nghệ sinh học và nông nghiệp, nghiên cứu cơ bản và công nghệ thông tin. Chương trình giai đoạn 2017-2019 được ký kết vào tháng 11/2016.

Giao lưu nhân dân ngày càng sôi động, nhất là qua hợp tác giữa các địa phương. Ngày càng nhiều địa phương hai nước trao đổi, kết nối đối tác, hợp tác như Bình Dương với Vùng Emilia Romagna, Bà Rịa - Vũng Tàu với Vùng Veneto, Hà Nội với Lazio... Ngoài ra, các tỉnh Quảng Ngãi, Phú Yên, Yên Bái, Phú Thọ, thành phố Cần Thơ cũng đang xúc tiến ký thỏa thuận hợp tác với các địa phương của Italy.

Một số hiệp định đã được 2 bên ký kết:

Hiệp định khung về Hợp tác Kinh tế, Công nghiệp và Kỹ thuật (1989);

Hiệp định Khuyến khích và Bảo hộ đầu tư (1990);

Hiệp định Hợp tác Văn hóa (1990);

Hiệp định khung về hợp tác khoa học – công nghệ (1992);

Hiệp định tránh đánh thuế hai lần (11/1996);

Hiệp định về Hợp tác Du lịch (2009);

Hiệp định miễn thị thực cho người mang hộ chiếu ngoại giao (2010);

Hiệp định vận tải hàng không (2013);

Hiệp định về hợp tác đấu tranh phòng, chống tội phạm (2014),

Kế hoạch hành động triển khai quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam – Italy giai đoạn 2017-2018 (11/2016)…