Điều Elon Musk không muốn nói ra

"#bitcoin". Ngày 29/1, Elon Musk thay đổi phần giới thiệu trên trang Twitter của mình bằng từ chỉ loại tiền kỹ thuật số nổi tiếng nhất hiện nay.

Ngay lập tức, giá Bitcoin tăng mạnh. Sau một ngày, giá Bitcoin tăng tới 20%, đạt mức gần 38.000 USD trước khi giảm giá.

Chỉ vài ngày sau, Elon Musk lại nói về Bitcoin. Trong một cuộc phỏng vấn trực tuyến, nhà sáng lập Tesla nhận định "Bitcoin là một thứ tốt", và tự nhận mình đã đến muộn, đúng ra nên mua Bitcoin từ 8 năm trước.

Giá Bitcoin lại tăng nhẹ sau phát ngôn này của Musk.

Chỉ một câu chữ cũng đủ tác động thị trường

Bitcoin không phải loại hình đầu tư duy nhất chịu ảnh hưởng từ những phát ngôn của Elon Musk. Trước khi đổi phần mô tả trên Twitter, Musk từng lên tiếng ủng hộ trào lưu đối đầu phố Wall của những thành viên diễn đàn WallStreetBets trên Reddit.

“Gamestonk!!”, nhà sáng lập Tesla chơi chữ bằng cách kết hợp tên của cổ phiếu GameStop với từ thường được dùng để châm biếm những người thiếu kiến thức trên thị trường chứng khoán. Sự ủng hộ của Elon Musk tiếp thêm động lực để các nhà đầu tư nghiệp dư mua vào cổ phiếu GameStop, khiến mã này tăng mạnh.

Elon Musk không ngại thể hiện ý kiến phản đối những nhà đầu tư tài chính muốn bán khống cổ phiếu. Ảnh: Reuters.

Sau đó, Musk lại khiến cổ phiếu của CD Projekt tăng tới 12% trong phiên giao dịch ngay sau khi ông tiết lộ mẫu Model S Plaid sẽ cho hành khách chơi game, và xe còn chạy được game Cyberpunk 2077 của CD Projekt.

"Thuật toán của Twitter rất ưu tiên những câu trả lời chỉ có 1 từ có thể gợi lên sự tức giận hoặc vui vẻ. Elon Musk gần như là bậc thầy trong chuyện đó", Scott Galloway, giáo sư marketing tại Đại học New York nhận định trong bài viết của New York Times.

Nhiều chuyên gia cho rằng việc Elon Musk có thể tác động đến thị trường chỉ với một dòng tweet là điều đáng lo ngại.

"Có một sự mỉa mai khi Elon Musk có khả năng tác động đến thị trường, và ông lại dùng nó để tấn công những người bán khống mà ông cho là một lực lượng không tự nhiên. Có lẽ đã đến lúc cần bàn lại xem hành động như vậy có ổn hay không", Dan Lane, nhà phân tích tại Freetrade chia sẻ với CNBC.

Rich Pleeth, cựu nhân viên Google hiện là nhà đầu tư công nghệ tại London cho rằng Elon Musk có thể kiếm rất nhiều tiền chỉ bằng một dòng tweet.

"Ông ấy là một người sáng tạo, nhưng điều đó không có nghĩa là Musk có thể đứng trên luật pháp", Pleeth nhận xét.

"Chuyện này vẫn thường xảy ra ở các thị trường", Max Levy, giám đốc phát triển kinh doanh tại Nutmeg có nhận định khác, cho rằng những nhà đầu tư nổi tiếng như Warren Buffett hay Ray Dalio cũng là những người tạo ảnh hưởng như Musk.

New York Times cho rằng Elon Musk, giờ đang là người giàu nhất thế giới, dường như lại trở thành một kiểu anh hùng phản diện khi sẵn sàng đối mặt với những gì mà ông coi là bất hợp lý.

Hình ảnh của Elon Musk trước truyền thông chưa bao giờ mờ nhạt. Ngoài chuyện là lãnh đạo của 2 công ty lớn trong ngành xe và vận tải vũ trụ, Musk cũng chơi với những rapper nổi tiếng như Kanye West, hẹn hò một ngôi sao ca nhạc và đặt tên con theo một cách không giống ai.

Musk còn là một dân mạng điển hình. Ông từng thừa nhận mình thích phim hoạt hình, hiểu rõ văn hóa meme và sẵn sàng trả lời những bình luận trên Twitter.

"Musk phần nào làm tôi liên tưởng tới Steve Jobs. Ông có niềm đam mê vô tận với sản phẩm của mình, rất thẳng thắn, không đánh bóng hình ảnh trước công chúng, nhất là khi nói chuyện trên mạng", Walter Isaacson, tác giả cuốn tiểu sử Steve Jobs nhận định.

Thành công nhờ "bán" tương lai

Giống như Steve Jobs, Musk cũng được biết đến với những sản phẩm đi trước thời đại. Có lẽ sức hút của Elon Musk nằm ở chính khả năng nhìn thấy tương lai và kiên định theo đuổi đó.

Những công ty mà ông đang điều hành đều đang là người tiên phong với nhiều thành công trong lĩnh vực của mình. Tesla là hãng xe điện lớn nhất thế giới với 18% thị phần. SpaceX đã ký nhiều hợp đồng tỷ USD với NASA để đưa người lên vũ trụ.

Để có được thành công này, các công ty đều phải trải qua quãng thời gian dài đầu tư vào nghiên cứu, phát triển, đồng nghĩa với chịu lỗ nhiều năm. Tới tận năm 2019, 10 năm sau khi thành lập, Tesla mới có năm đầu tiên kinh doanh có lãi. Elon Musk luôn cho rằng những công ty của ông đặt cược vào thành công tương lai chứ không phải ngắn hạn.

Đó là lý do Elon Musk rất ghét những nhà đầu tư bán khống cổ phiếu, hay nói cách khác là đặt cược rằng cổ phiếu sẽ giảm giá để kiếm lời. Năm 2018, trước áp lực từ những nhà đầu tư lớn bán khống cổ phiếu Tesla, Elon Musk từng suy sụp và nói trên Twitter rằng ông muốn đưa Tesla trở về thành công ty sở hữu tư.

Tesla của Elon Musk đang thành công nhờ đầu tư vào xe điện từ sớm. Tuy nhiên, nguồn thu lớn nhất của công ty này lại không đến từ việc bán xe. Ảnh: Tesla.

Tesla đã vượt qua giai đoạn khó khăn, và 2020 là năm cực kỳ thành công của công ty này. Tính cả năm, cổ phiếu Tesla tăng giá hơn 8 lần. Những nhà đầu tư bán khống cổ phiếu Tesla lỗ khoảng 38 tỷ USD, theo New York Times.

Hiện nay, Tesla đang là hãng xe có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới, đạt hơn 750 tỷ USD. Tỷ phú Elon Musk cũng thu lợi lớn từ mức tăng này khi vươn lên trong danh sách người giàu. Theo bảng xếp hạng Bloomberg Billionaire Index, ông đang là người giàu nhất thế giới với tổng tài sản 190 tỷ USD.

Tuy là năm kinh doanh xe rất tốt, số lượng xe mà Tesla bán ra năm 2020 chỉ là 500.000, còn chưa chiếm 1% so với 70 triệu xe hơi bán ra toàn cầu. Nói cách khác, về mặt thị phần xe hơi, Tesla gần như không có tác động so với toàn thị trường.

Lượng xe bán ra ít ỏi, nhưng giá trị vốn hóa Tesla lại có giá bằng cả 9 nhà sản xuất xe hơi lớn nhất cộng lại. Danh sách này bao gồm nhiều tập đoàn lâu năm như Volkswagen, Toyota, Nissan, Hyundai, GM, Ford và Honda.

Nhiều chuyên gia giải thích sự tăng giá của cổ phiếu Tesla đến từ niềm tin với lợi nhuận kinh doanh của hãng. Năm 2020, Tesla lần đầu tiên có lợi nhuận ròng trong cả 4 quý kể từ khi công ty này được thành lập. Xe điện cũng được coi là tương lai của ngành xe toàn cầu, và những nhà đầu tư đang đặt cược vào tương lai này.

Tuy nhiên, theo CNN thì lợi nhuận này không đến từ hoạt động bán xe điện. Nguồn thu chính giúp Tesla có lợi nhuận lại đến từ mức điểm thưởng cho việc đảm bảo phát thải xe. Bằng cách bán lại điểm này, Tesla đã thu về cả tỷ USD trong năm 2020.

Điều Elon Musk không muốn nói ra

Tại Mỹ, nhiều bang có chương trình khuyến khích xe có mức phát thải thấp. Ngoài ra, chính phủ Mỹ cũng đặt ra các chương trình về khí thải trên xe hơi. Châu Âu cũng có quy định tương tự.

Các chương trình này yêu cầu hãng xe phải có cam kết nhất định về lượng phát thải. Để đạt được quy định này, hãng xe phải có lượng xe điện nhất định. Những hãng xe không đạt chỉ tiêu sẽ bị phạt, trong khi hãng xe vượt chỉ tiêu sẽ nhận một mức điểm nhất định. Các hãng xe cũng có thể trao đổi mức điểm này cho nhau để đạt đến mục tiêu chung là giảm lượng khí thải xe hơi.

Là nhà sản xuất thuần xe điện, mức thưởng phát thải của Tesla vượt trội so với các hãng xe khác. Ảnh: Shutterstock.

Theo Fortune, vì là nhà sản xuất lớn chỉ kinh doanh xe điện, Tesla nhận mức điểm thưởng phát thải vượt trội trong ngành xe. Do vậy, rất nhiều hãng xe khác đã mua lại điểm từ Tesla để tránh bị phạt. Honda, GM hay Fiat Chrysler đều là những khách hàng lớn của Tesla.

Theo thống kê của CNN, trong 5 năm qua Tesla đã thu về tới 3,3 tỷ USD từ việc bán điểm, trong đó riêng năm 2020 là 1,6 tỷ USD. Mảng này đem lại lợi nhuận cao hơn nhiều lần so với lợi nhuận ròng 721 triệu USD của Tesla trong năm 2020.

Trong trường hợp này, Tesla của Elon Musk lại một lần nữa "bán" được tương lai mà họ đã đặt cược. Tuy nhiên, không phải là bán sản phẩm, sự thật rằng Tesla chỉ có xe điện mới là thứ đem lại lợi nhuận lớn cho công ty này. CNN nhận định nếu không có khoản tiền từ bán điểm, Tesla sẽ thua lỗ trong năm 2020.

"Chẳng có gì ngạc nhiên khi Elon Musk không nhắc tới mức lợi nhuận lớn từ điểm phát thải", Fortune nhận xét về nguồn thu của Tesla trong bài viết cuối tháng 9/2020.

"Họ chịu lỗ khi bán xe, nhưng thực tế là đang kiếm tiền từ việc bán lại điểm. Tuy nhiên, mảng kinh doanh này sẽ không bền", Gordon Johnson, nhà phân tích tại GLJ Research, một người thuộc trường phái nhận định bi quan với cổ phiếu Tesla chia sẻ với CNN.

Tranh cãi về tương lai của Tesla

Chính những lãnh đạo của Tesla cũng thừa nhận đây không phải là một hướng kinh doanh lâu dài.

"Đây là lĩnh vực mà chúng tôi cũng khó có thể dự đoán trước. Về lâu dài, mức thưởng khí thải sẽ không phải là phần quan trọng của kế hoạch kinh doanh nữa. Có thể trong vài quý nữa, nó vẫn góp phần quan trọng trong kế hoạch kinh doanh, và cũng có thể là không", Giám đốc tài chính Tesla Zachary Kirkhorn chia sẻ.

Ngày càng có nhiều hãng sản xuất xe điện, lợi thế về mức thưởng phát thải của Tesla sẽ càng ít đi. Ảnh: Volkswagen.

Tranh cãi lớn nhất về tương lai của Tesla là liệu công ty này có lãi khi chỉ kinh doanh xe điện hay không. Lợi nhuận gộp mảng xe của Tesla trong năm qua là 5,4 tỷ USD. Dòng tiền của công ty này cũng dồi dào hơn nhiều so với năm 2018, khi công ty này rơi vào vùng nguy hiểm khi gần cạn tiền mặt.

Gene Munster, nhà phân tích của Loup Ventures cho rằng lợi nhuận gộp của mảng xe vẫn là chỉ dấu quan trọng nhất đối với một công ty xe hơi.

"Đó là chỉ dấu chính, vì GM hay Volkswagen sẽ không thể kiếm được nhiều tiền như thế từ xe điện", ông Munster nhận định.

Điều các nhà phân tích đều đồng ý là tương lai ngành xe sẽ chuyển đổi hoàn toàn sang xe điện. Chúng vừa giúp bảo vệ môi trường, vừa cần ít nhân lực, linh kiện và chi phí hơn so với xe chạy nhiên liệu.

"Nhiều người đồng ý xe điện sẽ là tương lai. Tôi nghĩ có thể dễ dàng khẳng định điều đó", ông Munster khẳng định.

Tesla có năm 2020 rất thành công, và vẫn là hãng xe điện hàng đầu. Ảnh: Getty.

Mặc dù Tesla vẫn là cái tên dẫn đầu trong thị trường xe điện, hầu hết hãng xe đã hoặc đang có kế hoạch cho xe điện. Ở nhiều thị trường châu Âu, Volkswagen đã vượt qua Tesla về lượng xe điện bán ra. GM cho biết kế hoạch của hãng là chuyển dịch hoàn toàn sang xe không phát thải vào năm 2035.

"Những đối thủ sẽ khiến Tesla không có tương lai. Chúng tôi không nghĩ đây là mô hình bền vững", ông Johnson của GLJ Research nhận định.

Tương lai của Tesla sẽ phụ thuộc rất lớn vào cách mà công ty này chuyển dịch.

"Họ sẽ không thể giữ 80-90% thị phần xe điện, nhưng vẫn sẽ tăng trưởng dù thị phần có giảm trong tương lai. Chúng ta sẽ thấy hơn 4 triệu xe điện vào khoảng năm 2025-2026, và 40% trong sự tăng trưởng đến từ Trung Quốc. Chúng tôi tin rằng kể cả khi không có mức thưởng phát thải, Tesla vẫn sẽ có lợi nhuận", nhà phân tích Daniel Ives của Wedbush Securities nhận định.

Nhật Minh