Điều gì đang xảy ra với nền kinh tế Sri Lanka?

Các cuộc biểu tình diễn ra suốt từ tháng 3/2022 đến nay đã lên đến đỉnh điểm khi những người biểu tình chiếm dinh tổng thống và đốt phá phủ thủ tướng. Tổng thống Gotabaya Rajapaksa tuyên bố từ chức, còn Thủ tướng Ranil Wickremesinghe cũng bày tỏ sẵn sàng rời bỏ cương vị người đứng đầu Chính phủ.

Sri Lanka từng được mệnh danh là thiên đường du lịch ở Ấn Độ Dương. (Nguồn: New York Times)

Quyền lực chính trị của triều đại Rajapaksa

Gia đình ông Rajapaksa đã đóng một vai trò trung tâm trong nền chính trị Sri Lanka kể từ khi ông Mahinda Rajapaksa được bầu làm Tổng thống năm 2005.

Em trai ông Mahinda là ông Gotabaya đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử cách đây 3 năm, sau khi ông Mahinda không còn đủ khả năng làm nhiệm kỳ Tổng thống thứ ba liên tiếp và trở thành Thủ tướng. Một năm sau, đảng của ông Gotabaya đã giành đa số áp đảo trong Quốc hội Sri Lanka.

Giờ đây, ông Gotabaya lại trở thành Tổng thống đầu tiên của Sri Lanka không thể hoàn thành hết nhiệm kỳ. Tuy nhiên, trên thực tế việc rút lui khỏi các vị trí cầm quyền của “triều đại” Rajapaksa đã bắt đầu từ tháng 5/2022, khi ông Mahinda từ chức Thủ tướng. Con trai ông là Namal cũng rời khỏi Nội các.

Thậm chí, trước đó (3/4/2022) một người em ruột khác của Tổng thống Gotabaya là ông Basil cũng đã rời cương vị Bộ trưởng Tài chính, cũng như sau đó tiếp tục từ bỏ vai trò nghị sĩ quốc hội (9/6/2022).

Khi trở thành người điều hành lĩnh vực tài chính của Sri Lanka, ông Basil đã bộc lộ những hạn chế về năng lực lãnh đạo.

Mặc dù vậy, Tổng thống Gotabaya vẫn cố nắm giữ vai trò đứng đầu đất nước và các vị trí quan trọng trong chính phủ bất chấp sức ép phản đối của người dân. Do đó, rửa tiền và tham nhũng đã cũng trở thành một phần “không thể thiếu” trong quyền lực chính trị của triều đại Rajapaksa.

Theo bảng xếp hạng quốc tế về tham nhũng mới được công bố gần đây, Sri Lanka đứng thứ 108. Giới chuyên gia tài chính từng ước tính, ít nhất trong vài năm tới triều đại Rajapaksa không phải lo đến nguy cơ phá sản.

Vỡ nợ, cạn kiệt ngân khố

Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ Sri Lanka thực sự còn bao nhiêu tiền. Bảng cân đối tài chính hiện nay của đảo quốc này khá ảm đạm do tình trạng hết tiền để nhập khẩu hàng hóa, trong khi ngoại hối gần như cạn kiệt và lần đầu tiên trong lịch sử Sri Lanka vỡ nợ với các khoản vay nước ngoài.

Quốc gia tại Ấn Độ Dương này đã phải vật lộn với các vấn đề thanh toán các khoản vay từ những năm 1950 và đến nay đã cơ bản giải quyết được bằng các khoản vay khác cũng như nguồn thu từ du lịch và lao động ở nước ngoài.

Thế nhưng, tình trạng khủng hoảng hiện nay của Sri Lanka lại thực sự đáng lo ngại. So với năm 2021, giá thực phẩm trên thị trường tiêu dùng Sri Lanka hiện đã tăng tới 50%, khiến nhiều người dân thậm chí chỉ dám ăn một bữa mỗi ngày.

Người dân cũng không có nhiên liệu vì mặt hàng này chỉ được phân bổ cho cảnh sát, các xe cứu hỏa và xe cứu thương. Đây là lần đầu tiên kể từ những năm 1970 Chính phủ Sri Lanka buộc phải áp dụng biện pháp phân bổ này.

Sri Lanka đang lâm vào cuộc khủng hoảng vô cùng nghiêm trọng khi thiếu nhiên liệu, lương thực... (Nguồn: Reuters)

Tổng thống Gotabaya đổ lỗi các vấn đề hiện tại cho đại dịch Covid-19 đã làm suy yếu nghiêm trọng một trong những nguồn thu lớn nhất cho ngân khố quốc gia của Sri Lanka, đó là ngành du lịch.

Vụ khủng bố nhằm vào các nhà thờ hồi tháng 4/2019 tại quốc gia này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến ngành du lịch Sri Lanka.

Sai lầm trong điều hành kinh tế

Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, nguyên nhân của tình trạng tồi tệ hiện nay của Sri Lanka là do các chính sách sai lầm về kinh tế của chính phủ.

Các khoản nợ của chính phủ đã bắt đầu tăng lên do cuộc xung đột kéo dài ba thập kỷ giữa những người Sinhalese theo đạo Phật chiếm đa số dân số và người Tamil theo đạo Hindu đã cướp đi sinh mạng của khoảng 100.000 người.

Cuộc nội chiến này đã kết thúc vào năm 2009 bằng một cuộc tấn công lớn của quân đội chính phủ đã đánh bại quân du kích của lực lượng “Những con hổ Giải phóng Tamil”.

Tình trạng nợ công của Sri Lanka càng trở nên tồi tệ hơn do những nỗ lực xây dựng đường sá, sân bay và mạng lưới điện. Một đợt cắt giảm thuế quy mô lớn hồi cuối năm 2019 đã tước đi thu nhập của khoảng 1 triệu người làm việc trong các cơ quan công quyền.

Năm 2021, Chính phủ Sri Lanka đã cố gắng ngăn sự thất thoát ngoại hối bằng cách cấm nhập khẩu phân bón hóa học và thay thế phân bón hóa học bằng các loại phân bón hữu cơ. Hệ quả của chính sách này là tình trạng mất mùa nghiêm trọng xảy ra đối với nông dân, đẩy nhu cầu nhập khẩu lương thực từ nước ngoài của Sri Lanka tăng cao.

Nội các Sri Lanka đã cố gắng tìm cách thoát khỏi cuộc khủng hoảng hiện nay bằng cách cân nhắc khả năng mua dầu của Nga với mức chiết khấu đáng kể, đồng thời nỗ lực khôi phục kết nối hàng không với Moscow để thu hút khách du lịch từ Nga. Tuy nhiên, nỗ lực này đã thất bại.

Giờ đây, điều chính phủ liên minh của Sri Lanka cần làm nhất đó là tìm cách đưa đất nước thoát ra khỏi khủng hoảng. Và quan trọng là vào ngày 20/7 tới Quốc hội Sri Lanka sẽ bầu ra một vị Tổng thống mới của đất nước.

(theo asiaskop.cz)

Nga Đỗ