Độc đáo bài thuốc tắm của người Dao đỏ ở Tả Phìn

Hiện ở Tả Phìn có khoảng 40 hộ gia đình mở dịch vụ tắm lá thuốc cho khách du lịch, và là một trong những bản có số hộ gia đình mở dịch vụ tắm lá thuốc nhiều nhất ở Lào Cai.

Thuốc tắm (tiếng Dao gọi là Đìa zảo xin) là bài thuốc xuất phát từ thang thuốc tắm (ngâm) dùng cho sản phụ và trẻ sơ sinh, giúp thông huyết mạch. Trong cộng đồng người Dao, phụ nữ thường biết nhiều về bài thuốc tắm hơn, biết rõ nơi mọc của các loại cây và cách khai thác bền vững nguồn nguyên liệu.

Chị Lý Tả Mẩy, Giám đốc Hợp tác xã Du lịch cộng đồng tại xã Tả Phìn cho biết, mỗi bài thuốc tắm được người Dao đỏ chế biến từ 10 - 120 loại lá, thân cây dược liệu khác nhau nằm rải rác khắp các khu rừng. Bài thuốc là sự kết hợp của các loại thảo dược tốt cho da (kim ngân, lá khế, thì là, lá vối, long não, hoàng bá nam), tốt cho xương khớp (thanh táo, thổ lục linh, thiên niên kiện, đào rừng, bách quản, tam huyết, tân quy, lá lốt) và có tác dụng đối với đường tiêu hóa (sa nhân, sả, hồi, quế, thủy xương bồ, màng tang, mạn khâu tử...).

Theo kinh nghiệm của chị Mẩy, việc lên rừng hái thuốc mất nhiều thời gian. Có những cây thuốc phải vào tận rừng sâu mới có, mùa xuân là thời điểm thích hợp nhất cho việc hái thuốc. Trong một thang thuốc có vị mọc ở đỉnh đồi, vị ở khe suối và vị tầm gửi ngọn cây đại thụ. Người hái phải kiếm cây mai (vầu, tre...) đặt cạnh cây lớn, dùng lạt buộc 2 thân cây làm bậc thang leo lên. Có nơi phải dùng đinh móc bằng sắt móc vào thân cây, cành cây làm bậc leo lên dần dần. Vất vả là thế nhưng người Dao chỉ lấy số cành đủ dùng, không tích trữ, để lại gốc cho cây mọc tiếp.

Với cộng đồng người Dao đỏ tại xã Tả Phìn, các bài thuốc nam là “báu vật” của rừng xanh, trong đó thuốc tắm không chỉ đơn thuần chăm sóc sức khỏe, mà còn là bản sắc văn hóa mang đậm tri thức dân gian.

Hiện nay, địa phương này cũng tăng cường thu hút từ 2 - 3 nhà đầu tư chiến lược nhằm tạo ra các sản phẩm chế biến sâu như trà túi lọc, cao bánh, cao lỏng, viên nén… phù hợp với nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng. Đồng thời kết nối, xây dựng điểm du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm tại các vùng sản xuất dược liệu hàng hóa tập trung, liền vùng, liền khoảnh.