Độc đáo Lễ hội đền Cô – Tân An

Theo các nhà nghiên cứu, thời Hậu Lê, niên hiệu Cảnh Hưng giai đoạn 1740 - 1786 khắp Phủ Quy Hóa gồm châu Thùy Vĩ và Châu Văn Bàn luôn bị giặc phương Bắc quấy phá giết hại dân lành, đời sống nhân dân cùng cực. Trong bút tích "Hưng hóa xứ Phong Thổ Lục" của Hoàng Bình năm 1778 có ghi rõ: "Tướng giặc phương Bắc là Trần Chú Toòng cho quân đến đánh phá Thùy Vỹ chiếm Quy Hóa"..."Khắp vùng loạn lạc, dân cư điêu tàn, ruộng đất bỏ hoang, dịch bệnh hoành hành".

Trước tình cảnh đó Triều đình đã cử danh tướng có tài Nguyễn Hoàng Bảy lên trấn ải biên cương bảo vệ cuộc sống bình an cho dân chúng. Cùng lúc đó bà Nguyễn Hoàng Bà Xa con gái của tướng Hoàng Bảy, Bà đã cùng cha tập hợp, chiêu dụ các thổ ty, tộc trưởng người Dao, người Thổ, người Nùng áo xanh tập hợp dân chúng trong vùng cùng nhau khai quặng, khẩn điển xây dựng vùng quê giầu đẹp, trù phú, đời sống dân sinh được bình an và tập hợp quân sỹ cùng nhau tập luyện, rèn đúc khí giới, dự trữ lương thực để đánh đuổi giặc ngoại xâm giữ lại sự thanh bình cho dân chúng trong vùng.

Trong lần đụng độ với giặc phương Bắc Ông Hoàng Bảy đã hy sinh. Tưởng nhớ công ơn Ông, nhân dân Châu Văn Bàn đã đựng Đến thờ Ông Hoàng Bảy tọa tại xã Bảo Hà bên tả ngạn Sông Hồng, xã Bảo Hà thuộc địa giới Châu Văn Bàn và cũng là thủ phủ của Châu Văn Bàn thời đó. Năm 1965 Nhà nước đã tách xã Bảo Hà và một số xã thuộc Châu Văn Bàn và Châu Lục Yên thành lập huyện Bảo Yên, do vậy Đền Ông hiện nay thuộc Huyện Bảo Yên quản lý. Danh tiếng và công lao của Tướng Hoàng Bảy, Vua Thiệu Trị thuộc Triều Nguyễn đã cấp sắc phong cho Ông là "Thần vệ quốc". Khi Bà Nguyễn Hoàng Bà Xa mất nhân dân Văn Bàn nhớ công ơn đã dựng đền thờ bên hữu ngạn sông Hồng tọa tại thôn Tân An 2 vị trí Đền hiện nay.

Hằng năm, nhân dân chọn ngày 17 tháng Giêng ngày kỵ của Bà tổ chức Lễ hội, để nhân dân và khách hành hương thập phương đến dâng hương tưởng nhớ công ơn Bà.

Trong buổi lễ một nghi thức không thể thiếu được, đã trở thành nghi thức truyền thống bao đời nay để lại đó là nghi thức kiệu rước Cô sang đón Ông Hoàng Bảy từ Đền Bảo Hà sang Đền Cô và sau khi hành lễ xong nhân dân lại kiệu rước Cô đưa Ông trở về Đền Bảo Hà.

Trong khuôn khổ lễ hội đền Cô, xã Tân An sẽ diễn ra nhiều sự kiện văn hóa, nghi thức tâm linh như: Lễ tế theo nghi thức truyền thống (từ 23g đến 0g ngày 3-3); Lễ cầu siêu cho Quốc thái dân an, cho linh hồn của các anh hùng tử trận vì sự yên bình của đất nước; thả đèn hoa đăng trên dòng sông Hồng khu vực hai ngôi đền Bảo Hà và đền Cô, (từ 0g ngày 4-3); Chương trình Rước kiệu và Lễ hội đường phố (từ đền Cô - xã Tân An, huyện Văn Bàn sang đền Bảo Hà - xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, sáng 4-3-2018).

Ông Phan Trung Bá, Chủ tịch UBND huyện Văn Bàn, Lào Cai, Phó Trưởng ban Tổ chức lễ hội Đền Cô Tân An cho hay, điều đặc biệt, trong chương trình khai mạc lễ hội đền Cô, xã Tân An năm 2018 sẽ có nghi thức thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ với các giá hầu được lựa chọn phù hợp với không gian linh thiêng của lễ hội, của các bản hội thuộc ba miền Bắc, Trung, Nam sẽ diễn ra vào sáng ngày 4-3-2018, tại sân khấu Lễ hội trong khuôn viên đền Cô.

Cũng từ ngày 2 đến 4-3, tại khu vực khuôn viên đền còn diễn ra hoạt động trưng bày tranh và trang phục thờ Mẫu do Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam phối hợp với Viện nghiên cứu Văn hóa dân gian ứng dụng thuộc Hội Văn nghệ dân gian tổ chức trưng bày và Chương trình hội ẩm thực, lễ vật dâng cúng, đặc sản các dân tộc tỉnh Lào Cai.

Việc tổ chức Lễ hội đền Cô, xã Tân An, huyện Văn Bàn góp phần quảng bá du lịch tâm linh trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ và bảo tồn văn hóa truyền thống đặc sắc của địa phương.

Thái Phương