Đổi mới tư duy, thích ứng với xu thế xuất khẩu xanh, bền vững

Đây là khẳng định của ông Đỗ Thắng Hải - Thứ trưởng Bộ Công thương phát biểu tại Diễn đàn xúc tiến xuất khẩu Việt Nam 2023 với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu xanh” diễn ra ngày 24/11/2024.

Phát triển xanh trở thành xu hướng trên toàn cầu

Theo ông Đỗ Thắng Hải, vấn đề phát triển xanh, xuất khẩu xanh, bền vững không còn là chủ đề mới bởi các cơ quan Chính phủ, tổ chức công và khối tư nhân trên thế giới đã đặt sự quan tâm lớn tới vấn đề liên quan chủ đề thương mại xanh.

Toàn cảnh diễn đàn. Ảnh: Hải Anh

Đi liền đó, tăng trưởng xanh, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn đã trở thành xu hướng trên toàn cầu như một giải pháp tích cực nhằm giảm phát thải nhà kính, nâng cao năng lực chống chịu và tính sáng tạo của nền kinh tế, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon và phát triển bền vững.

Phát triển xanh, bền vững được định hướng là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030 của Việt Nam; Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030; Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, ban hành ngày 1/10/2021 tại Quyết định số 1658/QĐ-TTg.

Hiện tại, nhiều nền kinh tế phát triển trên thế giới đã đặt ra những quy định liên quan đến môi trường khắt khe hơn đối với hàng hóa nhập khẩu như: chính sách tăng trưởng xanh châu Âu, thỏa thuận xanh châu Âu kèm theo các cơ chế chương trình. Cụ thể là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM); Chiến lược từ Trang trại đến bàn ăn (Farm to Fork); Kế hoạch Hành động kinh tế tuần hoàn (Circular Economy Action Plan) hay Chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030...

Ông Đỗ Thắng Hải cho rằng, để không bị loại khỏi cuộc chơi bởi các tiêu chuẩn cao về môi trường và xã hội do các thị trường nhập khẩu đặt ra, các nước xuất khẩu cần thay đổi tư duy, quan tâm tới “tính xanh” của chuỗi cung ứng, trong thương mại quốc tế đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật khắt khe của thị trường.

Tại diễn đàn, đại diện tổ chức quốc tế cũng đánh giá cao việc Chính phủ Việt Nam đã chỉ đạo các bộ, ngành và khuyến khích doanh nghiệp nhanh chóng tiếp cận và triển khai các hoạt động sản xuất, xuất khẩu xanh, bền vững.

Trên thực tế, các bộ, ngành, trong đó có ngành công thương đã nỗ lực định hướng và hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng giảm thải carbon, nghiên cứu ban hành chính sách, cơ chế hỗ trợ triển khai các giải pháp áp dụng công nghệ sạch, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, sản xuất sạch hơn, kinh tế tuần hoàn.

Mới đây, Bộ Công thương ban hành danh mục đối tượng ưu tiên đầu tư các sản phẩm công nghệ, thiết bị, sản phẩm ngành công nghiệp môi trường và phê duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, với mục tiêu đẩy mạnh phát triển các nguồn điện năng lượng tái tạo, giảm mạnh nhiệt điện than.

Cần sự trợ lực để doanh nghiệp "dấn thân" vào hành trình xanh

Tại diễn đàn các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia kinh tế, đặc biệt là giới doanh nghiệp cho rằng cơ chế đẫ mở ra, những để thực hiện sản xuất xanh, bền vững là bài toán khó.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Đinh Quốc Thái - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết, ngành thép - một trong những ngành tiêu tốn năng lượng và phát thải nhiều, buộc phải thúc đẩy nhanh hơn quá trình sản xuất xanh, giảm phát thải để tăng xuất khẩu vào EU, hướng tới phục tiêu Net Zero trong dài hạn.

Tuy vậy, không dễ để doanh nghiệp có thể thực hiện yêu cầu này bởi làm thép xanh là con đường dài, đòi hỏi nguồn lực về tài chính, công nghệ, cũng như sự chủ động của doanh nghiệp, nhất là khi quy định giảm phát thải carbon vẫn còn mới.

Sản xuất thép xuất khẩu. Ảnh: TL

Theo ông Đinh Quốc Thái, ngành thép Việt Nam và các doanh nghiệp thép đã, đang và sẽ tiếp tục phối hợp với đơn vị liên quan để có hành động đáp ứng được Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon của EU (CBAM). Thời gian tới, hiệp hội sẽ tiếp tục nghiên cứu giải pháp và lộ trình triển khai nhằm cân bằng việc dần giảm phát thải carbon, đảm bảo tiến tới một ngành sản xuất thép có khả năng cạnh tranh và phát triển xanh.

Để đẩy mạnh xuất khẩu, doanh nghiệp thép trong nước phải nâng cao kiến thức và hướng tới sản xuất xanh, bền vững, bắt kịp xu thế của thế giới.

"Để thúc đẩy xuất khẩu, ngoài sự nỗ lực từ phía doanh nghiệp, các cơ quan quản lý cần đơn giản hóa thủ tục nhận và báo cáo dữ liệu liên quan đến phát thải CO2, đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng chiến lược/kế hoạch hành động để ứng phó với Cơ chế CBAM. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần được hướng dẫn chi tiết hơn về xác nhận lượng khí thải carbon và gửi dữ liệu cho các đối tượng liên quan đến phát thải CO2..." - ông Đinh Quốc Thái đề xuất.

Ông Lê Văn An - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cơ khí Việt Nam cũng cho rằng, trong việc chuyển đổi xanh có thể đầu tư năng lượng tái tạo, tận dụng hồ thủy lợi, kênh mương tưới tiêu để sản xuất điện năng lượng mặt trời.

Cùng với đó, trồng tre ở ven các hồ thủy lợi vừa mang lại giá trị kinh tế cao cho người nông dân, giữ nước, đất và cây tre cũng mang lại giá trị cả về tín chỉ cacbon. Nếu chúng ta thực hiện được thì việc chuyển đổi sản xuất xanh hóa sẽ rất hiệu quả trong việc phát triển thị trường và xuất khẩu vào thị trường EU.

Đơn cử, cây tre có thể dùng để sản xuất than và than này sản xuất ra hạt nhựa độ phân hủy cao, phù hợp với yêu cầu xanh hóa của EU hay viên nén tre để sản xuất điện sinh khối… Do đó, cơ hội sản xuất xanh phụ thuộc rất lớn vào doanh nghiệp, việc chuyển đổi cần có thời gian và sự hướng dẫn cụ thể để đáp ứng được tiêu chuẩn của nhà nhập khẩu yêu cầu.

Trong thời gian tới, Bộ Công thương tiếp tục triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại như tổ chức chuỗi hội nghị giao ban định kỳ hàng tháng theo chủ đề giữa địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp và hệ thống các cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài nhằm trao đổi thông tin, cập nhật các thông tin mới nhất về quy định của quốc tế, chính sách pháp luật quốc gia nhập khẩu.

Đặc biệt là các quy định về giảm phát thải khí nhà kính, các chính sách, tiêu chuẩn sản phẩm xanh để giúp các doanh nghiệp nâng cao nhận thức, năng lực trong quá trình phát triển và sản xuất kinh doanh phù hợp với thông lệ quốc tế và quy định của pháp luật, đáp ứng quy định của nước nhập khẩu và yêu cầu của các nhà mua hàng quốc tế.

Song Linh