Đói nghèo ở trẻ em và những con số 'biết nói'

Trẻ em là nguồn hạnh phúc của gia đình, là tương lai của dân tộc.

Hiện trạng đói nghèo ở trẻ em

Theo báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, hằng ngày, trên thế giới có gần 100 triệu trẻ em không có cái ăn, trên 100 triệu trẻ em vô gia cư chỉ sống nhờ của bố thí hoặc sống dựa vào sự lao động quá sức, kể cả bằng các nghề đặc biệt là móc túi, mại dâm. Trên 50 triệu trẻ em làm việc trong những ngành có hại, hàng trăm triệu trẻ em tuổi từ 6 – 11 không được cắp sách đến trường.

Trẻ em là nguồn hạnh phúc của gia đình, là tương lai của dân tộc, là lớp người kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành tình cảm và sự quan tâm đặc biệt tới trẻ em. Sự quan tâm này xuất phát từ tầm nhìn xa, trông rộng “vì lợi ích trăm năm phải trồng người”, từ tình thương yêu vô hạn đối với trẻ em.

Bác nói: “cái mầm có xanh thì cây mới vững, cái búp có xanh thì lá mới tươi, quả mới tốt. Con trẻ có được nuôi dưỡng giáo dục hẳn hoi, thì dân tộc mới có thể tự cường tự lập”.

Chính vì vậy, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm tới sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em. Công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em được tăng cường theo hướng đảm bảo ngày càng đầy đủ hơn các quyền cơ bản và nhu cầu của trẻ em, tạo môi trường bình đẳng, điều kiện giáo dục, vui chơi giải trí cho trẻ em.

Nhiều trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được chăm sóc, phục hồi chức năng và tái hòa nhập cộng đồng; ngân sách dành cho công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em ngày càng được tăng cường.

Mặc dù công cuộc xóa đói, giảm nghèo đã có thành công nhất định, nhưng trên cả nước vẫn còn một bộ phận trẻ em sống trong nghèo đói và không được đảm bảo các quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng và học tập.

Trẻ em nghèo đang gặp nhiều thiệt thòi, thiếu sự bảo vệ để các em được sống và phát triển trong một môi trường an toàn và lành mạnh. Trẻ em nghèo có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng, bị thất học và dễ trở thành nạn nhân bị tai nạn thương tích, bị lạm dụng, bóc lột, bị buôn bán…

Thực tế cho thấy, hiện nay còn nhiều trẻ em đang sống trong các gia đình nghèo, cần được cung cấp, đáp ứng những nhu cầu tối thiểu về ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc sức khỏe, học tập, vui chơi giải trí…

Trẻ em nghèo ở nước ta thường tập trung ở các tỉnh vùng núi cao, vùng sâu vùng xa, vùng ven biển, vùng nông thôn và trẻ em nghèo đang gặp nhiều thiệt thòi, thiếu sự bảo vệ để các em được sống và phát triển trong một môi trường an toàn và lành mạnh. Trẻ em nghèo có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng, bị thất học và dễ trở thành nạn nhân bị tai nạn thương tích, bị lạm dụng, bóc lột, bị buôn bán.

Nhiều hoạt động hỗ trợ đồng bào các dân tộc ít người trong các hoạt động kinh tế xã hội, tạo điều kiện để các nhóm xã hội dễ bị tổn thương hòa nhập với cộng đồng đã và đang được triển khai.

Các biện pháp như miễn giảm các loại phí dịch vụ cho trẻ em nghèo, khám chữa bệnh miễn phí cho trẻ em nghèo, tăng cường các hình thức giáo dục thay thế cho trẻ em trong độ tuổi không được học tiểu học. Bên cạnh đó là chế độ cử tuyển và phát triển các trường dân tộc nội trú cho học sinh dân tộc… đã đem lại những tác động tốt đối với các nhóm đối tượng trẻ em nghèo và trẻ em hoàn cảnh đặc biệt.

Hậu quả đói nghèo ở trẻ em

Cũng theo báo cáo của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, ở nước ta hiện nay, nhìn từ góc độ chất lượng dân số và sự chênh lệch về thu nhập trong cuộc sống, thực chất vấn đề không chỉ là do nghèo đói sẽ di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Điều này còn làm tăng tỷ lệ trẻ em phải sinh ra trong tình trạng nghèo đói.

Xóa đói và giảm nghèo bền vững rất cần trợ giúp trẻ em nghèo, vì trẻ em nghèo không có cơ hội để tiếp cận với các dịch vụ giáo dục cơ bản, trình độ học vấn thấp, hiểu biết hạn chế, cơ hội học lên cao rất ít…

Hậu quả là trẻ em các thế hệ nối tiếp lại bị rơi vào vòng luẩn quẩn với những nghề có thu nhập thấp, không ổn định và lại nghèo. Thậm chí là nghèo hơn thế hệ cha mẹ của các em.

Nghèo ở trẻ em không chỉ là thiếu vật chất, không có thu nhập, mà nghèo còn bao hàm cả các nguồn lực cần thiết cho sự phát triển nói chung của trẻ em cả về y tế, giáo dục, văn hóa, tinh thần, vui chơi giải trí…

Trẻ em lớn lên trong nghèo đói sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong học tập, bỏ học, nghiện hút, phạm tội, thất nghiệp, có thai trước tuổi thành niên và nghèo đói kéo dài sẽ ảnh hưởng đến các thế hệ con cái kế tiếp.

Trẻ em khuyết tật, tàn tật, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đều có thể có nguy cơ dẫn tới đói nghèo, thiếu học và thất học. Những trẻ em nghèo ở nông thôn đổ ra thành thị trở thành trẻ em lang thang, kiếm sống bằng các nghề đánh giầy, bán báo, bán vé số, mì gõ. Một số khác phải làm ô sin, chạy bàn, bán hàng thuê…

Những nhóm trẻ này dễ bị bóc lột, lạm dụng sức lao động; bị xâm hại về thể chất cũng như tinh thần và dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn xã hội, bị lợi dụng nhằm thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.

So với trẻ em ở nghèo ở thành phố thì trẻ em nghèo ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa gặp nhiều bất lợi hơn nhất là cơ hội tiếp cận với các dịch vụ y tế và giáo dục.

Trẻ em ở những vùng kinh tế khó khăn, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc… ít có cơ hội tiếp cận thông tin dẫn đến nghèo đói về văn hóa, thông tin và những vấn đề dịch vụ xã hội khác.

Ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc, đường đi học quá xa, nguy hiểm, dẫn tới việc trẻ sẽ không đi học hoặc bỏ học giữa chừng. Trẻ em sống ở những vùng này cũng ít có cơ hội tiếp cận với các thông tin sách báo, phát thanh, truyền hình và các phương tiện truyền thông khác…

Do những hoàn cảnh bất lợi về địa lý, trẻ em tiếp cận với các dịch vụ xã hội bị hạn chế, người lớn ít có cơ hội được học hỏi và tiếp cận với khoa học kỹ thuật để tự thay đổi, nâng cao cuộc sống của mình.

Ngọc Trang