Đối với Ấn Độ, Hội nghị thượng đỉnh SCO phức tạp và hơn thế nữa

Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) ban đầu gồm có Trung Quốc, Nga, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Uzbekistan; sau đó có thêm Ấn Độ và Pakistan tham gia vào năm 2017 và mới đây, trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh SCO lần thứ 22 ngày 15/9, Iran đã ký một bản ghi nhớ về việc gia nhập SCO.

Không có cuộc gặp song phương cũng như nụ cười và cái bắt tay giữa Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị thượng đỉnh SCO 2022. (Nguồn: AFP)

Hội nghị thượng đỉnh lần thứ 22 của SCO diễn ra hồi tuần trước tại Samarkand, Uzbekistan, trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine chưa có hồi kết, căng thẳng biên giới Ấn-Trung vẫn đang âm ỉ và sự bùng phát xung đột ở biên giới Kyrgyzstan-Tajikistan.

Hội nghị gồm có 2 phiên họp - một cuộc họp hẹp giữa những người đứng đầu các quốc gia thành viên (Hội đồng nguyên thủ quốc gia SCO) và một cuộc họp mở rộng với sự tham dự của cả các quốc gia có tư cách quan sát viên như Iran và Afghanistan, và khách mời của chủ nhà Uzbekistan.

Kết thúc hội nghị, Uzbekistan đã bàn giao chức Chủ tịch luân phiên SCO cho Ấn Độ.

Tại đây, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã gặp nhau lần đầu tiên kể từ cuộc xung đột ở Thung lũng Galwan cách đây hơn 2 năm, nhưng không có cuộc gặp song phương riêng. Hai nhà lãnh đạo đứng cạnh nhau, nhưng không có nụ cười hay cái bắt tay nào…

Bên lề Hội nghị thượng đỉnh, Thủ tướng Modi đã có các cuộc gặp song phương với Tổng thống Nga Vladimir Putin, Tổng thống Iran Ebrahim Raisi và Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev.

Cuộc gặp không dễ chịu

Về cuộc gặp Modi-Putin, đó rõ ràng không phải là cuộc tương tác dễ chịu nhất. Trên thực tế, lần đầu tiên Ấn Độ đã công khai bày tỏ “sự khó chịu” đối với chiến dịch quân sự của Nga vào Ukraine.

Thủ tướng Modi nói với nhà lãnh đạo Nga rằng, “thời đại ngày nay không phải là thời đại của chiến tranh" và Ấn Độ đã "nhiều lần nói với ngài qua các cuộc điện đàm rằng dân chủ, ngoại giao và đối thoại là những điều giúp ích cho thế giới”.

Tổng thống Putin đã đáp lại một cách sắc sảo rằng ông hiểu quan điểm của chính phủ Ấn Độ về cuộc xung đột ở Ukraine cũng như mối những quan ngại của quốc gia Nam Á.

Ông chủ Điện Kremlin khẳng định “sẽ làm mọi thứ có thể để kết thúc cuộc chiến này càng sớm càng tốt”, song cũng đổ lỗi cho Ukraine tiếp tục cuộc chiến khi từ chối đàm phán.

“Họ tuyên bố muốn đạt được mục tiêu thông qua quân sự hoặc như họ nói, trên chiến trường”, ông nhấn mạnh.

Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh SCO, Thủ tướng Modi đã nhắc đến đại dịch Covid-19 và cuộc xung đột ở Ukraine, trong đó nhấn mạnh những thách thức nảy sinh từ sự gián đoạn chuỗi cung ứng, dẫn đến “một cuộc khủng hoảng năng lượng và lương thực chưa từng có”.

Ông cũng kêu gọi SCO thích ứng và “phát triển các chuỗi cung ứng đáng tin cậy, linh hoạt và đa dạng, điều này đòi hỏi các nước phải có sự trao đổi và phối hợp hiệu quả hơn".

Bất đồng và nghi ngờ

Mục đích của SCO ngày càng bị nghi ngờ do có những bất đồng và nghi ngờ nội bộ nghiêm trọng trong khối. Mặc dù Trung Quốc là đối tác chiến lược thân thiết nhất của Nga, song Moscow vẫn ngờ vực và cảnh giác trước Bắc Kinh, và mối quan hệ đó sẽ phát triển như thế nào trong tương lai vẫn là điều chưa thể đoán trước.

Quan hệ Ấn-Nga cũng không ở trạng thái tốt nhất trong những năm gần đây. Khi mà sự gần gũi chiến lược ngày càng tăng giữa Moscow và Bắc Kinh, khó có khả năng nhanh chóng giải quyết các vấn đề tồn tại trong quan hệ giữa Moscow và New Delhi.

Trên thực tế, những thách thức đó có thể không vượt qua được vì Nga nhiều khả năng sẽ tiếp tục tìm kiếm mối quan hệ đối tác chặt chẽ hơn với Trung Quốc khi đối mặt với sự gia tăng thù địch từ phương Tây.

Trong khi đó, với Ấn Độ, Trung Quốc là mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh quốc gia của nước này. Và với việc Nga phát triển quan hệ thân thiết hơn với Trung Quốc khiến Ấn Độ bị thiệt hại, những rạn nứt trong mối quan hệ Ấn-Nga sẽ ngày càng lớn.

Ngoài những thiện chí ngoại giao, Nga cũng đã bán các loại vũ khí tiên tiến hơn cho Trung Quốc, điều này rõ ràng ảnh hưởng đến an ninh quốc gia của Ấn Độ và cán cân quân sự giữa Ấn Độ và Trung Quốc.

Nỗ lực của New Delhi nhằm duy trì mối quan hệ bền chặt với Nga cũng trở thành nhân tố có ảnh hưởng lớn đối với các đối tác an ninh mới của nước này như Mỹ, Nhật Bản, Australia và Pháp.

Những quan hệ đối tác an ninh mới này rất quan trọng đối với Ấn Độ trong việc kiềm chế một Trung Quốc đang phát triển mạnh mẽ. Do đó, không ngạc nhiên khi Ấn Độ đang giữ khoảng cách nhất định với Nga.

Nhìn chung, theo TS. Rajeswari Pillai Rajagopalan, Hội nghị thượng đỉnh không thành công đối với Tổng thống Putin. SCO có thể tồn tại, nhưng quá trình khôi phục của nó sẽ mất thời gian.

* Giám đốc Trung tâm nghiên cứu An ninh, chiến lược và công nghệ (CSST) thuộc Quỹ nghiên cứu nhà quan sát (ORF) có trụ sở ở New Delhi.

Hồng Phúc