'Đòn bẩy' đưa nhiếp ảnh Việt Nam vươn xa

“Vườn ươm” tài năng trẻ

Trong quá trình toàn cầu hóa, ngày càng có nhiều cuộc gặp gỡ quốc tế trong lĩnh vực nghệ thuật. Với nhiếp ảnh, các sự kiện quy mô quốc tế được tổ chức tại nhiều địa điểm trên toàn thế giới như: Paris Photo (Pháp), Kyoto Graphie (Nhật Bản), Photo Phnom Penh (Campuchia), Bamako Encounters (Mali)... thu hút không chỉ đông đảo nghệ sĩ, mà có sự góp mặt của các chuyên gia, nhà sản xuất, nhà sưu tập, công chúng...

Liên hoan quốc tế là cơ hội kết nối và quảng bá nghệ thuật nhiếp ảnh. Ảnh: Photo Hanoi

Tại tọa đàm "Nhiếp ảnh: Các festival quốc tế và cơ hội thị trường” do Viện Pháp tại Hà Nội tổ chức trong khuôn khổ Photo Hanoi’23 - Biennale Nhiếp ảnh quốc tế, ông Pascal Beausse - Giám đốc phụ trách bộ sưu tập nhiếp ảnh tại Trung tâm quốc gia về nghệ thuật thị giác tại Pháp chia sẻ: “Liên hoan quốc tế là cơ hội để nghệ sĩ trẻ được biết đến ở nước ngoài. Chẳng hạn, một lần tham gia chương trình nhiếp ảnh quốc tế tại Campuchia, tôi gặp một nghệ sĩ nổi tiếng của nước này, trao đổi và sau đó chúng tôi đã mua tác phẩm của anh. Đây cũng là dịp gặp gỡ của các nghệ sĩ trong và ngoài nước, từ đó họ nảy nở ý tưởng sáng tạo. Sự giao thoa về văn hóa còn là mảnh đất màu mỡ để phát triển nghệ thuật...”

Các liên hoan cũng là cơ hội tốt để kết nối, giới thiệu tác phẩm tới công chúng; ông Valentin Rodriguez, Tùy viên Văn hóa, Phó Giám đốc Viện Pháp tại Campuchia, đơn vị tổ chức Photo Phnom Penh nhận định: Photo Phnom Penh là đòn bẩy để nghệ sĩ được công chúng biết đến. Ban tổ chức lựa chọn các khu vực trưng bày quen thuộc, gần gũi với người dân Campuchia như bức tường của Đại sứ quán, hay các không gian công cộng. Năm 2022 đã có 111.000 khán giả tham gia các sự kiện được tổ chức trong 1 tháng. Ngoài tổ chức sự kiện, đẩy mạnh truyền thông là vô cùng quan trọng, hướng tới xây dựng công chúng cho nhiếp ảnh và họ cũng là những người sưu tập tác phẩm nhiếp ảnh trong tương lai.

Ông Valentin Rodriguez cho biết, Photo Phnom Penh có các workshop trao đổi giữa nghệ sĩ trong nước và quốc tế, khóa học cho các nhiếp ảnh gia trẻ. Các hoạt động này như “vườn ươm”, để nghệ sĩ mới thử nghiệm nghệ thuật, hay chưa có nhiều kinh nghiệm được chắp cánh. Đây cũng là cơ hội để nghệ sĩ có tài được biết đến trên quốc tế. Qua đó, nhiều nghệ sĩ đã nổi danh, có tác phẩm nằm trong bộ sưu tập công và tư...

Kết nối để phát triển

Tại Việt Nam, một số nghệ sĩ trẻ bày tỏ rằng, do thị trường nhiếp ảnh trong nước chưa phát triển nên họ thường phải làm nhiều công việc để có thu nhập, để nuôi đam mê nhiếp ảnh. Việc tìm kiếm, tham dự các liên hoan để đưa tác phẩm đến công chúng, thúc đẩy bán tác phẩm cũng còn nhiều khó khăn, chưa có sự kết nối nhiều giữa nghệ sĩ trong và ngoài nước...

Photo Hanoi’23 - Biennale Nhiếp ảnh quốc tế được Viện Pháp tại Việt Nam khởi xướng, phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức. Đây là mùa thứ 2, Photo Hanoi được tổ chức với mong muốn đưa Hà Nội trở thành một thành phố nhiếp ảnh đặc sắc của châu Á. Các triển lãm, tọa đàm, hội thảo, chiếu phim, trải nghiệm thực hành nhiếp ảnh... diễn ra từ tháng 4 - 6.2023. Theo Giám đốc Viện Pháp tại Việt Nam Thierry Vergon, "chúng tôi và nhiều nghệ sĩ, chuyên gia hoạt động trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật ở Hà Nội và Việt Nam nhận thấy nhiếp ảnh là một phương tiện hữu hiệu để quảng bá các hoạt động văn hóa. Điều này không chỉ tạo điều kiện cho nghệ sĩ nhiếp ảnh và công chúng Việt Nam tiếp cận với những thành tựu và xu hướng của nhiếp ảnh thế giới, mà còn đưa chính nghệ thuật nhiếp ảnh và hình ảnh Việt Nam đương đại đến với bạn bè quốc tế".

TS. Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc VICAS Art Studio cho rằng, những từ khóa quan trọng phản ánh bản chất cốt lõi của Photo Hanoi là nền tảng kết nối, trưng bày, biểu thị nguồn lực sáng tạo của thành phố. Từ năm 2019, Hà Nội trở thành thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, thành phố lựa chọn sáng tạo trở thành điểm cốt lõi. Tuy nhiên, qua rà soát của thành phố với lĩnh vực sáng tạo, thị trường văn hóa nghệ thuật chưa phát triển đồng bộ, chưa có môi trường thuận lợi cho các ngành văn hóa, sáng tạo phát triển bền vững.

Trong bối cảnh như vậy, 5 năm gần đây, tại thủ đô Hà Nội xuất hiện một loạt sự kiện nghệ thuật, sáng tạo quốc tế, trong đó có nhiếp ảnh. Theo TS. Nguyễn Thị Thu Hà, các sự kiện như vậy không chỉ mang lại món ăn tinh thần mà đóng vai trò quan trọng thúc đẩy thị trường. “Ở các liên hoan có nghệ sĩ, khán giả, nhà đầu tư, nhà sản xuất tìm kiếm nghệ sĩ đưa ra thị trường, kết nối nghệ sĩ trong nước và quốc tế, tìm kiếm đối tác đưa nghệ sĩ ra quốc tế. Qua đó, các bên đều có thể tìm kiếm thông tin dễ dàng, được kiểm chứng, tiết kiệm nguồn lực cho nghệ sĩ, nhà đầu tư”.

Trong tổng thể hệ sinh thái văn hóa, sáng tạo, các liên hoan đóng vai trò nền tảng trung gian giữa thị trường và lực lượng lao động trong lĩnh vực văn hóa, sáng tạo. TS. Nguyễn Thị Thu Hà cho rằng “thị trường không thể phát triển đúng nghĩa nếu thiếu đơn vị trung gian, gồm nhiều thiết chế, và liên hoan là thiết chế quan trọng. Nếu thiếu nó, chúng ta sẽ tốn nhiều thời gian, nguồn lực, đi chậm hơn để vươn ra thị trường khu vực và thế giới, thậm chí đánh mất cơ hội để đặt giá trị văn hóa, năng lực sáng tạo vào vị trí xứng đáng và có năng lực phát triển”.

Bởi vậy, cần có sự nghiên cứu thấu đáo về cách tổ chức, gây quỹ, thu hút nguồn lực trong và ngoài nước, đặc biệt là phát triển đối tác chiến lược... để tổ chức các liên hoan nghệ thuật quốc tế chuyên nghiệp, góp phần phát triển các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật.

Ngọc Phương