'Đồng bằng sông Cửu Long có thể chủ động tạo cơ hội cho chính mình'

Chính phủ đang xây dựng quy hoạch vùng đầu tiên trên cả nước tại đồng bằng sông Cửu Long, giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050. Hội nghị báo cáo và tham vấn quy hoạch được tổ chức sáng 26/11 tại Cần Thơ với sự tham gia của lãnh đạo 13 tỉnh, lãnh đạo nhiều bộ ngành và các đơn vị tư vấn nước ngoài.

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, lãnh cơ quan được Chính phủ giao chủ trì xây dựng quy hoạch, cho rằng quy hoạch vùng này sẽ lấy con người làm trung tâm, phản ánh nguyện vọng của người dân địa phương, biến những thách thức thành cơ hội, đưa khu vực này thành vùng động lực tăng trưởng quan trọng của cả nước.

Vùng có vị trí đặc biệt quan trọng

Người đứng đầu ngành kế hoạch và đầu tư (KHĐT) đánh giá đồng bằng sông Cửu Long có vị trí đặc biệt quan trọng trong phát triển đất nước, không chỉ là trụ đỡ, bảo đảm an toàn, an ninh lương thực, xuất khẩu nông sản, mà còn là một động lực thúc đẩy phát triển kinh tế của cả nước.

Năm 2019, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) đóng góp trên 12% cho GDP cả nước. Riêng nông nghiệp của vùng chiếm 34,6% GDP toàn ngành nông nghiệp, đóng góp 54% sản lượng lúa, 70% sản lượng nuôi trồng thủy sản và 60% lượng trái cây của cả nước.

Thời gian qua, khu vực đã đạt được nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, GDP bình quân đầu người vẫn thấp hơn 18% so với mức trung bình cả nước. Nơi đây cũng đang đối mặt với nhiều thách thức do tác động của biến đối khí hậu, các hoạt động phát triển ở thượng nguồn châu thổ, mặt trái từ hoạt động phát triển kinh tế - xã hội...

Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ là trụ đỡ, bảo đảm an toàn, an ninh lương thực, xuất khẩu nông sản, mà còn là một động lực thúc đẩy phát triển kinh tế của cả nước. Ảnh: Lê Quân.

Bộ trưởng KHĐT đánh giá cơ cấu ngành nông nghiệp nặng về thâm canh lúa với năng suất tuy cao nhưng chi phí lớn và giá trị gia tăng thấp. Công nghiệp và dịch vụ chưa thực sự phát triển, nhất là công nghiệp chế biến, chưa hình thành các chuỗi giá trị nông nghiệp hoàn thiện, chưa tối đa hóa thu nhập cho người dân và doanh nghiệp.

Tài nguyên nước là yếu tố cốt lõi trong phát triển của vùng. Tuy nhiên, các hoạt động phát triển thủy điện ở thượng nguồn, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, và việc quản lý và khai thác nguồn nước thiếu bền vững thời gian vừa qua đã làm gia tăng thách thức.

Nguồn nhân lực nội vùng hiện tại đặt ra nhiều vấn đề cần phải giải quyết. Lao động chủ yếu đến từ khu vực nông nghiệp chưa có tay nghề, trình độ còn thấp, trong khi đó, số lao động có chất lượng đang có xu hướng dịch chuyển sang vùng Đông Nam Bộ, TP.HCM và các vùng khác.

Cơ hội mang tính "thiên thời"

Thách thức có nhiều, nhưng ông Dũng đánh giá cơ hội cũng không ít để phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long. Cần chuyển đổi mô hình phát triển từ chiều rộng sang chiều sâu, từ chú trọng số lượng sang cải thiện mạnh mẽ chất lượng.

“Quan trọng là nhận thức được thách thức để quản lý rủi ro hiệu quả, nắm bắt cơ hội để tận dụng triệt để”, ông nói.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đánh giá đồng bằng sông Cửu Long có vị trí địa lý chiến lược, nằm ở trung tâm khu vực ASEAN, là cửa ngõ kết nối của các hành lang kinh tế tiểu vùng Mê Kong (GMS), có nhiều lợi thế phát triển kinh tế biển, biên mậu, giao thương quốc tế…

Nguồn nhân lực còn rất nhiều dư địa để phát triển và cải thiện chất lượng. Trong đó, các địa phương trong vùng vẫn đang trong thời kỳ “dân số vàng”, tỷ trọng dân số dưới 15 tuổi chiếm trên 22% trong khi dân số trên 65 tuổi mới chiếm khoảng 8,4%. Ông cho rằng quan tâm đầu tư hợp lý để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ và rất dồi dào này.

Đồng bằng sông Cửu Long có nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Ảnh: Minh Đức, Phạm Ngôn.

Nền nông nghiệp của vùng hiện nắm giữ rất nhiều sản phẩm ưa chuộng của thị trường thế giới với nhu cầu ngày càng tăng, như nông sản hữu cơ, tôm, cá tra, trái cây, lúa gạo…

Đồng bằng sông Cửu Long cũng có lợi thế đặc biệt về các nguồn năng lượng tái tạo, bao gồm năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng sinh khối, năng lượng từ sóng biển và thủy triều.

“Biến đổi khí hậu có thể là tác nhân khiến lợi thế này mạnh hơn. Phát triển năng lượng tái tạo có thể xem là một chiến lược biến nguy cơ, thách thức của biến đổi khí hậu thành lợi thế, cơ hội phát triển”, ông nói.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng đánh giá đồng bằng sông Cửu Long đang nắm giữ cơ hội lớn trong việc thu hút các nguồn lực đầu tư từ mọi thành phần kinh tế khi đang có sự dịch chuyển đầu tư mạnh mẽ từ nơi cạn kiệt cơ hội, từ nơi cạnh tranh quá khốc liệt và giá đầu vào đắt đỏ sang khu vực có nhiều tiềm năng chưa được khai thác.

Ông đánh giá đây thực sự còn là cơ hội mang tính thiên thời, đúng thời điểm đang xây dựng quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh với cách tiếp cận mới, tầm nhìn chiến lược mới để sắp xếp lại không gian phát triển, xây dựng các cơ chế, chính sách nhằm đón nhận các dòng đầu tư từ các thành phần kinh tế, trong nước và quốc tế.

"Suy cho cùng là có được chỉ số hài hòa và hạnh phúc của người dân”

Bộ trưởng KHĐT Nguyễn Chí Dũng cũng chia sẻ những quan điểm mang tính cốt lõi trong dự thảo quy hoạch. Theo đó, phát triển bền vững trên cả 3 trụ cột kinh tế - xã hội - môi trường phải là quan điểm chủ đạo, xuyên suốt của cả quy hoạch vùng và quy hoạch các địa phương trong vùng.

“Lấy yếu tố con người làm trung tâm, trở thành chìa khóa cho tăng trưởng và phát triển, lấy thích ứng với biến đổi khí hậu làm cách thức phát triển phổ biến, muốn tiến lên phía trước, bắt buộc phải thích ứng”, ông chia sẻ.

Quy hoạch cũng lấy định hướng thúc đẩy đổi mới, sáng tạo nhằm biến thách thức thành cơ hội. Ông nhấn mạnh không nhìn nhận đồng bằng sông Cửu Long là vùng khó khăn, toàn thách thức mà ngược lại cần coi biến đổi khí hậu, nước biển dâng là điều kiện không thể tránh khỏi, bắt nó phục vụ cho phát triển. Điều quan trọng nhất là con người vận dụng, điều chỉnh và kiểm soát chúng thế nào.

Trong một thời gian dài, đồng bằng sông Cửu Long phát triển phân tán, quy mô nhỏ lẻ, giá trị thấp, chủ yếu phụ thuộc vào khai thác tài nguyên thiên nhiên. Trước bối cảnh, cơ hội và thách thức mới, đã đến lúc phải thay đổi mô hình phát triển theo hướng tập trung hơn, phát triển các trung tâm kinh tế, các đô thị động lực, tập trung nguồn lực để tạo các “quả đấm thép” cho sự phát triển của vùng.

Bốn là, chúng ta đều hiểu rằng, đồng bằng sông Cửu Long không thể phát triển nhanh, bền vững nếu chỉ đi một mình. Do vậy, tăng cường liên kết là một quan điểm mang tính tất yếu, khách quan của quy hoạch phát triển vùng.

Năm là, đầu tư là giải pháp tối quan trọng trong giai đoạn đầu của quy hoạch vùng. Do vậy, cần thống nhất quan điểm tập trung đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thiết yếu.

Cuối cùng, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh thu nhập của người dân ở đây có thể không cao bằng các thành phố lớn, nhưng có hệ thống hạ tầng đồng bộ, cơ sở y tế đáp ứng được nhu cầu người dân, có hệ thống giáo dục đầy đủ, có được sự cung cấp các dịch vụ công của Chính phủ, có việc làm và thu nhập ổn định.

"Suy cho cùng là có được chỉ số hài hòa và hạnh phúc của người dân”, ông Dũng chia sẻ.

Hiếu Công