Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh: Người có công lao to lớn vào quá trình thành lập Đảng ta

Chân dung đồng chí Nguyễn Đức Cảnh. Ảnh: thaibinh.gov.vn

Người chiến sĩ cộng sản kiên trung

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh sinh ngày 02-02-1908, tại làng Diêm Điền, tổng Hộ Đội, huyện Thụy Anh (nay là thị trấn Diêm Điền, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình), trong một gia đình nhà nho nghèo có truyền thống yêu nước. Đồng chí sớm tham gia hoạt động cách mạng ngay từ khi còn đang học ở trường Thành Chung, Nam Định. Năm 1926, sau khi tham gia lãnh đạo cuộc đấu tranh bãi khóa của sinh viên đòi để tang cụ Phan Châu Trinh, đồng chí bị mật thám Pháp lùng bắt, bị chính quyền thực dân ra lệnh đuổi học. Ngọn lửa cách mạng vẫn tiếp tục thôi thúc đồng chí lên Hà Nội hoạt động trong phong trào công nhân.

Năm 1927, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh sang Quảng Châu (Trung Quốc) gia nhập tổ chức của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên do đồng chí Nguyễn Ái Quốc sáng lập và tham gia lớp huấn luyện chính trị tại Tổng bộ Hội Thanh niên. Từ đây, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bước vào con đường hoạt động cách mạng, đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Cuối năm 1927, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trở về nước hoạt động ở Hà Nội một thời gian, đến tháng 02-1928, đồng chí được Kỳ bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên cử làm Bí thư Tỉnh bộ Hải Phòng, sau đó được bầu vào Ủy viên Ban Chấp hành Kỳ bộ và cử làm Bí thư Khu bộ Hải Phòng, Quảng Ninh.

Với những đóng góp quan trọng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trong thời kỳ đầu xây dựng Đảng, khoảng tháng 5-1930, đồng chí được Trung ương Đảng cử giữ chức Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ. Khi phong trào cách mạng Xô viết Nghệ - Tĩnh bùng nổ, theo sự phân công của Đảng, tháng 10-1930, đồng chí được phái vào tăng cường cho Xứ ủy Trung Kỳ. Với tinh thần làm việc nhiệt tình, tận tụy, luôn luôn có mặt ở những nơi nóng bỏng, quyết liệt nhất để kịp thời chỉ đạo phong trào, đồng chí Nguyễn Đức cảnh đã được nhân dân Nghệ - Tĩnh vô cùng quý mến và cảm phục.

Tháng 4-1931, trên đường công tác, đồng chí bị địch bắt. Mật thám Pháp dùng mọi thủ đoạn tra tấn dã man, nhưng chúng không khai thác được lấy một lời. Tại phiên tòa đế quốc Pháp xử tù chính trị ở Hà Nội, với lời lẽ đanh thép, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh dùng cả tiếng Việt và tiếng Pháp để lên án chế độ thực dân cướp nước, bác bỏ mọi lời buộc tội của chúng. Dẫu vậy, đồng chí vẫn bị tòa án thực dân kết án tử hình. Những ngày tháng cuối cùng của đời mình trong xà lim án chém, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh vẫn dồn hết tâm lực của mình cho sự nghiệp cách mạng bằng việc đầu tư công sức để viết tập Công nhân vận động. Cuốn sách nêu bật những đặc điểm, tình hình của giai cấp công nhân Việt Nam, tinh thần cách mạng của công nhân, nội dung và phương pháp tổ chức, rèn luyện và lãnh đạo công nhân đấu tranh.

Ngày 31-7-1932, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã hy sinh anh dũng trên mảnh đất Hải Phòng - nơi đồng chí có nhiều thời gian hoạt động và gắn bó nhất. Sự anh dũng hy sinh đầy khí phách của đồng chí đã để lại niềm tiếc thương vô hạn, làm xúc động mạnh mẽ trong đồng bào, đồng chí và thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng, cổ vũ hàng triệu người anh dũng xông lên giết giặc cứu nước.

Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là tấm gương sáng về tinh thần yêu nước, với khí tiết kiên trung, bất khuất của người chiến sĩ cộng sản, thể hiện rõ sự giác ngộ chủ nghĩa cộng sản một cách sâu sắc; về tinh thần học tập, rèn luyện không mệt mỏi để nâng cao trình độ lý luận và năng lực lãnh đạo thực tiễn đấu tranh; về chủ nghĩa anh hùng cách mạng và phẩm chất đạo đức trong sáng, cao cả của người cộng sản, đã trọn đời hy sinh cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xứng đáng là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng vẻ vang của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã góp phần rất quan trọng xây dựng nền tảng chính trị, tư tưởng và tổ chức của Đảng ta.

Tham gia vào việc chuẩn bị về tư tưởng, tổ chức để xây dựng một Đảng Cộng sản chân chính

Trong khoảng thời gian công tác tại Hà Nội, từ cuối năm 1927 đến đầu năm 1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh cùng với các đồng chí của mình khẩn trương bắt tay ngay vào việc xây dựng và phát triển về tổ chức của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở Hà Nội. Đồng chí còn tham gia soạn thảo các tài liệu tuyên truyền, nội dung các chỉ thị, nghị quyết của Tổng bộ, để in và phân phát đi cơ sở. Các nội dung tuyên truyền mà đồng chí soạn thảo, in ấn trong thời gian này chủ yếu tập trung vào việc truyền bá chủ nghĩa Mác -Lê-nin nhằm giác ngộ quần chúng, làm cho quần chúng tin tưởng vào thắng lợi tất yếu của cách mạng.

Khi chuyển đến công tác tại Hải Phòng (đầu năm 1928), đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã tiến hành đào tạo, huấn luyện cán bộ cách mạng, tuyên truyền, gây dựng và phát triển cơ sở cách mạng ở đây. Đồng chí đã chỉ đạo mở nhiều lớp huấn luyện chính trị ngắn hạn nhằm trang bị những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lê-nin và vai trò, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. Cùng với việc trực tiếp tham gia giảng dạy, đồng chí đã tích cực viết bài cho các báo: Đồng lòng tranh đấu, Tin tức, Cờ đỏ… xuất bản ở Hải Phòng để tuyên truyền vận động công nhân tham gia cách mạng. Những hoạt động tuyên truyền của đồng chí ở Hải Phòng, Hồng Quảng đã góp phần tạo nên khí thế cách mạng sôi nổi trong phong trào công nhân; làm cho các cơ sở của Hội Thanh niên không ngừng được mở rộng và phát triển.

Tại Hội nghị đại biểu Kỳ bộ Bắc Kỳ Hội Thanh niên vào tháng 9-1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã đề nghị cử cán bộ đi “vô sản hóa” và được Hội nghị tán thành. Thực hiện chủ trương “vô sản hóa”, Hội Thanh niên đưa hội viên của mình vào các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền cùng lao động, ăn ở với công nhân, giác ngộ, tổ chức họ trong các tổ chức cách mạng. “Vô sản hóa” đã có tác dụng lớn, góp phần đẩy mạnh phong trào công nhân nước ta tiến nhanh từ tự phát lên tự giác, từ giác ngộ dân tộc lên giác ngộ giai cấp. Từ đây, phong trào công nhân có bước phát triển nhảy vọt, trở thành nòng cốt của phong trào cách mạng nước ta.

Do được học tập, rèn luyện và trưởng thành trong đấu tranh cách mạng, với nhãn quan chính trị sâu sắc, nhạy bén, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh cùng một số đồng chí khác trong Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã kịp thời nhận thức được những đòi hỏi khách quan của phong trào, xúc tiến vận động thành lập Đảng Cộng sản - đội tiền phong của giai cấp công nhân, đủ sức lãnh đạo phong trào cách mạng trong cả nước.

Cuối năm 1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã cử đồng chí Hoàng Quốc Việt vào Sài Gòn gặp đồng chí Ngô Gia Tự để vận động thống nhất các tổ chức đảng trong Nam ngoài Bắc và tiến tới thành lập Đảng Cộng sản. Tháng 3-1929, tại số nhà 5D phố Hàm Long, Hà Nội, chi bộ cộng sản đầu tiên được thành lập, gồm các đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Ngô Gia Tự, Trịnh Đình Cửu, Trần Văn Cung, Đỗ Ngọc Du... Đây là cơ sở căn bản cho việc tiến tới thành lập tổ chức Đông Dương Cộng sản Đảng.

Ngày 01-5-1929, Đại hội toàn quốc của Hội Thanh niên họp ở Hương Cảng (Trung Quốc). Đoàn đại biểu Kỳ bộ Bắc Kỳ do đồng chí Ngô Gia Tự dẫn đầu dự Đại hội đưa ra đề nghị giải tán Hội Thanh niên, thành lập Đảng Cộng sản. Đề nghị đó không được Đại hội chấp thuận, đoàn đại biểu Kỳ bộ Bắc Kỳ bỏ Đại hội ra về. Ngày 17-6-1929, tại ngôi nhà số 312 phố Khâm Thiên (Hà Nội), Đông Dương Cộng sản Đảng được thành lập, ra Tuyên ngôn và Chính cương, xuất bản báo Búa liềm làm cơ quan ngôn luận của Đảng, lập ra Ban Chấp hành Trung ương lâm thời do đồng chí Ngô Gia Tự làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng đã đáp ứng được yêu cầu cấp bách của cách mạng, đặc biệt là phong trào công nhân, cổ vũ và đưa phong trào phát triển lên một bước mới, cả bề rộng và chiều sâu.

Thời gian này, phong trào đấu tranh cách mạng ngày càng mạnh mẽ, nhất là phong trào công nhân, làm cho uy tín và ảnh hưởng của Đông Dương Cộng sản Đảng được tăng cường. Trong bối cảnh đó, An Nam Cộng sản Đảng ở Nam Kỳ và Đông Dương Cộng sản liên đoàn ở Trung Kỳ lần lượt được ra đời. Ba tổ chức cộng sản xuất hiện ở ba kỳ tuy đáp ứng được nhu cầu bức thiết của phong trào cách mạng nước ta, nhưng tình trạng phân tán về tổ chức sẽ dẫn đến không thống nhất về tư tưởng và hành động, sẽ làm yếu phong trào cách mạng.

Trước tình hình đó, theo định hướng của Quốc tế Cộng sản, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã đứng ra triệu tập Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản ở Việt Nam. Tháng 01-1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trong đoàn đại biểu của Đông Dương Cộng sản Đảng lên đường sang Hương Cảng tham dự Hội nghị thành lập Đảng. Dưới sự chủ trì của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, Hội nghị quyết định thống nhất các lực lượng cộng sản, thành lập một đảng duy nhất lấy tên là Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Điều lệ tóm tắt của Đảng.

Có thể khẳng định, sự kiện thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đánh dấu một bước ngoặt hết sức quan trọng của cách mạng Việt Nam; chứng tỏ sự trưởng thành của giai cấp công nhân và mở ra một thời kỳ cách mạng mới cho dân tộc Việt Nam - đánh đổ thực dân, phong kiến, giành độc lập, tự do và đi lên chủ nghĩa xã hội. Sự kiện lịch sử vĩ đại này là kết tinh của cả quá trình hoạt động gian khổ, hy sinh của lớp lớp người yêu nước, trong đó có nhiều thanh niên, công nhân, trí thức Việt Nam mà đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là một trong những người tiêu biểu./.

Bùi Thanh TuấnViện Chiến lược và Khoa học Công an, Bộ Công an