Dự án điện gió tại VN: Đăng ký nhiều, thực hiện trên đầu ngón tay

Tiềm năng lớn về điện gió

TS Mai Duy Thiện - Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam cho biết, Việt Nam có tiềm năng rất lớn về điện gió. Tuy nhiên, đến nay điện gió vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng. Phải đến quy hoạch điện VII trở đi, Việt Nam mới đề cập nhiều đến năng lượng tái tạo (NLTT), trong đó có điện gió.

Thị trường điện gió Việt Nam còn nhiều tiềm năng phát triển. Ảnh: I.T

"Việt Nam đã có khung chính sách năng lượng quốc gia và các mục tiêu hết sức thực tế, nhưng cần nỗ lực hơn nữa để cải thiện tính hiệu quả và minh bạch, đơn giản hơn các quy định của thị trường, quy trình đấu thầu mua sắm, quy trình phê duyệt dự án”.

Ông Steve Sawyer - Tổng Thư ký Hiệp hội Điện gió toàn cầu

Ví dụ, Việt Nam chưa có cơ chế ưu tiên vay vốn với lãi suất ưu đãi cho các dự án điện gió; thủ tục triển khai các dự án vẫn còn nhiều vấn đề, phải qua rất nhiều cấp. Trong khi đó, tiềm năng gió của Việt Nam chỉ có thể phát triển tại các địa phương từ Quảng Bình trở vào phía Nam, còn ở phía Bắc thường xuyên có bão, độ ổn định của gió thấp.

Một nghiên cứu gần đây của ngân hàng thế giới chỉ ra rằng, thị trường điện gió Việt Nam hiện mới chỉ ở giai đoạn phát triển ban đầu với tổng công suất 197MW. Con số này là rất nhỏ trong bối cảnh điện gió đang là một trong những ngành phát triển nhanh nhất thế giới.

Trong khi đó, theo ông Steve Sawyer - Tổng Thư ký Hiệp hội Điện gió toàn cầu (GWEC) cho rằng, Việt Nam cần nỗ lực hơn nữa để cải thiện tính hiệu quả, minh bạch trong các quy định của thị trường cũng như quy trình đấu thầu mua sắm. Bên cạnh đó, các nhà đầu tư vẫn e ngại hợp đồng mua bán điện (PPA).

TS Mai Duy Thiện cho rằng, trước khi Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định số 39/2018/QĐ-TTg vào ngày 10.9.2018 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt Nam, giá điện gió ở Việt Nam chỉ ở mức 7,8 cent/kWh là quá thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Trong khi vốn đầu tư các dự án điện gió rất lớn, khoảng 2 - 2,5 triệu USD/MW.

Tuy nhiên, với mức giá điện gió vừa được tăng lên theo Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg (giá điện gió các dự án trên đất liền 8,5cents/kWh, dự án điện gió trên biển lên 9,8cents/kWh), chắc chắn lĩnh vực điện gió sẽ thu hút được nhiều nhà đầu tư hơn trong thời gian tới.

Tiếp tục điều chỉnh chính sách

Điện gió là một lĩnh vực mới ở Việt Nam, có hàm lượng khoa học công nghệ rất cao. Nhiều nhà đầu tư có nguồn lực tài chính nhưng lại chưa đủ trình độ về công nghệ triển khai và quản lý dự án. Ngược lại, nhiều nhà đầu tư đủ năng lực về công nghệ, lại không huy động được nguồn tài chính. Có nhà đầu tư đủ năng lực, nhưng giá điện gió trước đây quá thấp, nên đang “nghe ngóng”, chờ khi giá điện gió phù hợp sẽ triển khai dự án...

Ngoài ra, cũng có một số nhà đầu tư ảo, thấy Nhà nước có chủ trương phát triển điện gió, nhiều ưu đãi về thuế đất, thì đăng ký dự án, nhưng không đủ năng lực triển khai; chờ khi giá điện gió tăng sẽ chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư khác…

TS Mai Duy Thiện cho rằng, Nhà nước, chính quyền các địa phương cần phải xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng hơn năng lực của các nhà đầu tư khi phê duyệt dự án, tránh đầu tư vào điện gió trở thành phong trào ảo, tính thực tiễn không cao. Đồng thời, tránh hiện tượng các nhà đầu tư kém năng lực chiếm dự án, còn các nhà đầu tư có năng lực lại mất cơ hội... Ví dụ, khi nhà đầu tư nước ngoài vào khảo sát, đến đâu cũng thấy đã có dự án, nhưng đều là dự án treo.

Ngoài ra, rất cần rà soát lại một cách tổng thể các dự án đầu tư, từ cấp địa phương cho đến cấp Trung ương, nhà đầu tư nào thực sự có khả năng thì tiếp tục cho đầu tư; kiên quyết thu hồi dự án của những nhà đầu tư ảo, không có năng lực.

Với thực tế nguồn điện của nước ta hiện nay, nếu NLTT tham gia quá sâu, rất dễ dẫn đến việc mất an ninh năng lượng. Do vậy, cần phải có lộ trình cụ thể, từng bước, nghiên cứu đưa tỉ lệ NLTT phù hợp vào lưới điện ở từng giai đoạn cụ thể. Về lâu dài, khi NLTT tham gia sâu hơn vào hệ thống điện, cần phải nâng cao năng lực của hệ thống điều độ; đầu tư công nghệ, kiểm soát, tính toán được nguồn NLTT trên lưới trong từng thời điểm, từng khu vực, để có giải pháp vận hành hệ thống điện ổn định.

Để thúc đẩy điện gió phát triển, ngoài giá điện, Nhà nước cần cơ chế ưu đãi về vốn, lãi suất, thủ tục hành chính... tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư. Cùng với đó khi phê duyệt quy hoạch, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa địa phương và ngành điện. Bởi nếu địa phương cấp phép ồ ạt, không phù hợp với quy hoạch của lưới điện truyền tải, chắc chắn dự án đó sẽ gặp khó khăn khi phát lên lưới điện...

Việt Hà