'Dưới bóng những cô gái đương hoa' - Niềm kiêu hãnh văn chương

Tháng 12/2016, một buổi tọa đàm được tổ chức tại Trung tâm Văn hóa Pháp, Hà Nội. Ban đầu, chương trình được thông báo để "Giới thiệu tác phẩm Dưới bóng những cô gái đương hoa - Tập 2 trong bộ Đi tìm thời gian đã mất của Marcel Proust". Nhiều độc giả vui mừng vì tập tiếp theo trong bộ sách nổi tiếng khó dịch đã ra mắt. Tuy nhiên, ngày diễn ra chương trình, cuốn sách chưa thể xuất bản.

Dưới bóng những cô gái đương hoa do NXB Văn học và Nhã Nam phát hành.

Cho tới mới đây, cuốn sách mới thực sự đến tay bạn đọc. Dưới bóng những cô gái đương hoa (À l'ombre des jeunes filles en fleurs) dày gần 600 trang do Dương Tường dịch. Đây là một cố gắng lớn, vì Đi tìm thời gian đã mất nổi tiếng là một bộ sách khó chuyển ngữ.

Năm 2013, tập một của bộ sách - Bên phía nhà Swann - xuất bản tiếng Việt. Nhân đây, đơn vị thực hiện công bố dự án dịch tác phẩm.

Do tính chất phức tạp, đồ sộ trong tác phẩm của Proust, nên các dịch giả tiếng Pháp được tập hợp trong một dự án chuyển ngữ bộ Đi tìm thời gian đã mất. Nhóm dịch giả này bao gồm những cây đa cây đề trong lĩnh vực văn học Pháp như Đặng Thị Hạnh, Lê Hồng Sâm, Dương Tường, Đặng Anh Đào, cùng các dịch giả trẻ khác.

Nếu như Bên phía nhà Swann cần sự chung tay của bốn dịch giả để chuyển ngữ, thì Dưới bóng những cô gái đương hoa là sự làm việc miệt mài của riêng dịch giả Dương Tường. Trước đây, từng có một bản dịch tập 2 bộ Đi tìm thời gian đã mất được xuất bản (với tên Dưới bóng những cô gái tuổi hoa) của Nguyễn Trọng Định. Nhưng khi thực hiện dịch trọn vẹn bộ tiểu thuyết, đơn vị phát hành đã chọn bản dịch mới của Dương Tường.

Tập 1 bộ Đi tìm thời gian đã mất.

Dưới bóng những cô gái đương hoa vốn là một phần không thể tách rời của Bên phía nhà Swann. Khi mới ra đời, tập sách từng bị nhà xuất bản Grasset từ chối để cùng tập Bên phía nhà Swann. Ba năm sau đó, nhà xuất bản Gallimard cho in riêng tác phẩm. Ngay lập tức, tác phẩm dành giải Goncourt năm 1919, đưa Marcel Proust lên hàng những nhà văn nổi tiếng nhất nước Pháp.

Với những suy ngẫm miên man giàu chất thơ về triết học, nghệ thuật, những phân tích nhạy cảm, tinh tế về tâm lý, hay những suy tư mới mẻ về thời gian cùng một nghệ thuật kể chuyện bậc thầy, sau hơn 100 năm, Dưới bóng những cô gái đương hoa là niềm ngưỡng mộ, niềm kiêu hãnh của văn chương Pháp.

Đi tìm thời gian đã mất là bộ tiểu thuyết gồm bảy tập của nhà văn Pháp Marcel Proust, được viết từ 1908-1909 đến 1922 và xuất bản từ 1913 đến 1927, trong đó ba tập cuối chỉ được xuất bản sau khi tác giả qua đời. Tiểu thuyết được xếp là một trong 10 cuốn tiểu thuyết được thanh niên Pháp ưa thích nhất trong thế kỷ 20. Tạp chí Time cũng bình chọn Đi tìm thời gian đã mất thuộc top mười cuốn sách vỹ đại nhất mọi thời đại.

Nội dung tiểu thuyết Đi tìm thời gian đã mất có dấu ấn tự truyện với nhân vật chính là người kể chuyện ở ngôi thứ nhất xưng "tôi". Nhân vật "tôi" kể chuyện mình từ ngày còn nhỏ, với những ước mơ, dằn vặt, mối tình với Gilberte - con gái nhà Swann; với Albertine - một trong "những cô gái tuổi hoa", mối tình thơ mộng và đau xót làm cho nhân vật quằn quại.

Tác phẩm cũng dựng nên những thiên đường tuổi ấu thơ; một xã hội thượng lưu giả dối... Cuối cùng "thời gian lại tìm thấy", người kể chuyện tìm ra lẽ sống của mình là cống hiến cuộc đời cho nghệ thuật. Tất cả những hoạt động xã hội chỉ là "thời gian đã mất" và người kể chuyện biến cái thời gian đã mất ấy thành một hành động sáng tạo nghệ thuật.

Nhà văn Marcel Proust năm 1891. Ảnh: Getty Images.

Marcel Proust sinh ngày 10/7/1871 ở Paris trong một gia đình tư sản giàu truyền thống văn hóa. Năm 1893, ông đỗ cử nhân Luật, năm 1895, đỗ cử nhân văn chương. Thời gian này, ông bắt đầu lui tới các thính phòng văn chương, tham gia cuộc sống thượng lưu, đi du lịch nhiều nơi.

Ông cũng bắt đầu viết, dịch, cộng tác với một vài tờ báo, tạp chí. Năm 1912, Proust gửi bản thảo Bên phía nhà Swann đến một số nhà xuất bản (trong đó có La Nouvelle Revue Française - mà André Gide là một trong những người sáng lập - sau này là nhà Gallimard), nhưng đều bị từ chối.

Cuối cùng, tháng 11/1913, Bên phía nhà Swann, sau này chính là tập một của bộ tiểu thuyết bảy tập lừng danh Đi tìm thời gian đã mất, được in bằng tiền của tác giả, ở nhà xuất bản Grasset. Tháng 1/1914, André Gide viết thư cho Proust, nói rằng ông yêu thích tác phẩm biết mấy và “việc từ chối cuốn sách là sai lầm nghiêm trọng nhất của nhà xuất bản Nouvelle Revue Française”.

Tháng 6/1919, Dưới bóng những cô gái đương hoa, tập tiếp theo, được Gallimard xuất bản rồi đoạt giải Goncourt, và Proust trở thành nhà văn nổi tiếng của nước Pháp.

Marcel Proust mất ngày 18/11/1922 vì viêm phế quản, khi những tập cuối cùng của bộ Đi tìm thời gian đã mất chưa xuất bản.

Tần Tần