Đường sắt Hải Phòng-Hà Nội-Lào Cai: Sao thuê tư vấn Trung Quốc?

Bộ Giao thông Vận tải vừa họp bàn về quy hoạch đầu kỳ tuyến đường sắt Hải Phòng- Hà Nội-Lào Cai.

Theo quy hoạch, đường sắt này sẽ tồn tại song song cả tuyến cũ và mới, đảm nhận vận chuyển hàng hóa và hành khách.

Tuyến đường sắt Hải Phòng-Hà Nội-Lào Cai bắt đầu từ ga Lào Cai hiện tại, theo hướng Đông qua các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng và kết thúc tại cảng Lạch Huyện (Hải Phòng).

Tổng chiều dài tuyến là 391 km; đoạn kết nối đường sắt Hà Khẩu (Trung Quốc)-Lào Cai (Việt Nam) có chiều dài 6,29 km.

Viện Nghiên cứu khảo sát và thiết kế đường sắt số 5 Trung Quốc là đơn vị tư vấn lập quy hoạch tuyến đường sắt này, bao gồm cả việc nghiên cứu kết nối đường sắt Hà Khẩu (Trung Quốc)-Lào Cai (Việt Nam).

Trao đổi với Đất Việt, TS Nguyễn Xuân Thủy, nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Giao thông, khẳng định, bài toán chính của ngành giao thông Việt Nam chính là nâng cấp, cải tạo tuyến đường sắt Bắc-Nam hiện tại vì đã rất lạc hậu, sau đó đến giai đoạn 2025-2030 thì làm nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt cao tốc Bắc-Nam tốc độ 350km/h.

Còn đối với tuyến đường sắt Hải Phòng-Hà Nội-Lào Cai, TS Thủy cho rằng dự án này còn rất xa xôi, thậm chí cảm thấy hơi... vô duyên vì hàng hóa đi từ Hà Nội đến Hải Phòng, theo đường biển đi ra các nước.

Ông không rõ Trung Quốc có thể tận dụng được cảng Hải Phòng hay không nhưng hiện nay cảng Hải Phòng cũng đã quá tải. Bởi vậy, nếu làm tuyến đường sắt Hải Phòng-Hà Nội-Lào Cai thì vị chuyên gia e rằng hiệu quả kinh tế không cao.

Tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai đang khai thác. Ảnh: Kinh tế và Đô thị

Đối với việc thuê phía Trung Quốc làm đơn vị tư vấn lập quy hoạch tuyến đường sắt này, TS Nguyễn Xuân Thủy bày tỏ nhiều băn khoăn: "Ngành đường sắt có rất nhiều viện thiết kế kỹ thuật, cơ khí, quy hoạch và Bộ GTVT cũng có. Một tuyến đường sắt như thế có gì phải thuê tư vấn Trung Quốc?

Nếu Việt Nam nỗ lực huy động các chuyên gia, những người có kinh nghiệm thì có thể tự làm được và chỉ cần thuê chuyên gia Trung Quốc mà thôi, không nhất thiết phải thuê hẳn một viện của Trung Quốc để làm.

Việt Nam có rất nhiều GS, TS, tại sao không chủ trì được một tuyến đường sắt nối từ Lào Cai về Hà Nội, Hải Phòng?

Đấy là đất đai, thổ nhưỡng của ta, chúng ta biết đặc tính của nó, biết làng xóm, phân bố dân cư, khí hậu, biết luồng hàng bao nhiêu..., tại sao không tự mình làm mà lại phải thuê nước ngoài?

Cái này thể hiện sự yếu kém trong tầm nhìn để đào tạo cán bộ của Việt Nam. Mặt khác, nếu thuê nước ngoài thì phải rất đắt, có khi một thì người ta vống lên 2-3 lần và đắt như thế là ảnh hưởng đến ngân sách quốc gia", TS Nguyễn Xuân Thủy phân tích.

Nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Giao thông cũng nhấn mạnh, nếu Việt Nam thuê phía Trung Quốc làm đơn vị tư vấn lập quy hoạch tuyến đường sắt Hải Phòng-Hà Nội-Lào Cai thì phải rút kinh nghiệm những bài học đã có đối với tuyến đường sắt trên cao Cát Linh-Hà Đông, việc ký hợp đồng và chọn đối tác phải hết sức thận trọng.

Theo đó, khi chọn Viện Nghiên cứu khảo sát và thiết kế đường sắt số 5 Trung Quốc phải xem họ đã làm được gì, đã thiết kế tuyến đường sắt nào, phải biết kịch bản thiết kế đó, xem chất lượng thiết kế, tư vấn của Viện đến đâu.

"Chúng ta phải cho chuyên gia đi xem từng mét đường và nhưng người được cử đi phải là người đúng nghề, có trách nhiệm với đất nước chứ không phải những người đi cưỡi ngựa xem hoa rồi về làm lung tung", ông Thủy nói.

Bên cạnh đó, các điều khoản trong hợp đồng phải rất chặt chẽ, phải ràng buộc trách nhiệm giữa hai bên, trong đó đặc biệt chú ý ràng buộc các điểm sau:

Thứ nhất, về chất lượng thiết kế, dùng công nghệ gì? Công nghệ đó trên thế giới phải là công nghệ tiên tiến nhất và phải chứng minh đó là công nghệ tốt, nước nào đã dùng, hiệu quả đến đâu?

Thứ hai, giá cả thiết kế phải tương ứng với giá cả trên thế giới và đối với điều kiện của Việt Nam phải rẻ hơn vì Việt Nam còn nghèo, không thể vống lên mức giá đắt đỏ để rồi Việt Nam phải đi vay để trả.

Thứ ba, về chất lượng công trình, nếu phía Trung Quốc thầu thì thi công thế nào, bằng công nghệ gì, chất liệu, vật tư, thiết bị ra sao? Tất cả phải đảm bảo chất lượng tốt. Chất lượng công trình phải được giám sát chặt chẽ, nếu hỏng thì bên thiết kế phải tự bỏ tiền ra thay chứ Việt Nam không chịu trách nhiệm.

Thứ tư, thời gian thi công phải tính toán thật kỹ dựa theo công nghệ, số lượng nhân công, thiết bị, thời tiết và điều kiện Việt Nam. Nếu không xong và phải tăng thời gian thì bên thầu phải chịu trách nhiệm ra sao? Họ bỏ tiền ra, thậm chí bị phạt bao nhiêu % giá trị công trình.

Cuối cùng, phải đảm bảo an toàn, quyền lợi cho nhân công Việt Nam...

"Tất cả những ràng buộc đó phải đi kèm với thưởng và phạt một cách kiên quyết, không phải như thời gian qua, Việt Nam buông lỏng, để nhiều kẽ hở khiến tổng thầu Trung Quốc tự tung tự tác, gây khó khăn cho Việt Nam", TS Nguyễn Xuân Thủy lưu ý.

Thành Luân