Ecuador - một Hy Lạp thứ hai?

Nợ nần chồng chất

Hiện nay, các tổ chức đa phương cung cấp nhiều khoản tín dụng cho Ecuador cụ thể như sau: Ngân hàng Phát triển liên Mỹ - 237,6 triệu USD cho các dịch vụ xã hội và 250 triệu USD để hoàn thiện công trình tàu điện ngầm tại Quito; Ngân hàng Phát triển Mỹ Latinh (CAF) - 150 triệu USD; và Ngân hàng đầu tư đa quốc gia Goldman Sachs của Mỹ với 500 triệu USD.

Trong số này, Goldman Sachs cài điều kiện buộc Ecuador, thông qua Bộ Kinh tế và tài chính, phải nhượng cho ngân hàng này một lượng trái phiếu trị giá 1.201 tỷ USD dưới dạng thỏa thuận mua lại như một sự đảm bảo cho khoản tín dụng. Điều khoản ràng buộc này ghi rõ rằng thỏa thuận “sẽ không tạo lãi suất có lợi cho Goldman Sachs, không được chuyển nhượng trên thị trường quốc tế và sẽ phải được hoàn trả khi Ecuador thanh toán xong khoản tín dụng”.

Tuy nhiên, điều kiện khá nhẹ nhàng trong hợp đồng vay nợ chính thức vừa được công bố cũng không quên ghi thêm chi tiết rằng nó phải được tuân thủ “ngoại trừ trong trường hợp Cộng hòa Ecuador không hoàn thành nghĩa vụ thanh toán”. Nói cách khác, nếu Quito không hoàn thành các kỳ hạn thanh toán, Goldman Sachs có quyền bán trái phiếu trên.

Tổng thống Ecuador đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc giải quyết những khó khăn của đất nước. Ảnh tư liệu

Bài học Hy Lạp

Điều này có ý nghĩa gì với Ecuador? Nếu những sự việc đang diễn ra tại Argentina có thể là tấm gương phản chiếu cho Ecuador trong tương lai gần, thì trả lời câu hỏi trên về mặt kỹ thuật và lâu dài cần phân tích lại câu chuyện nợ công của Hy Lạp mới đây.

Tại Hy Lạp, sự ràng buộc giữa giới tài phiệt và các tổ chức đa phương - mà cụ thể chính là Goldman Sachs - đã nhấn chìm quốc gia Nam Âu trong một thảm họa không thể tưởng tượng nổi. Nó có nhiều nét tương tự như quá trình mà họ đang giăng ra tại Ecuador, theo cách ngày càng ăn sâu hơn và có thể trở thành cuộc khủng hoảng kinh tế và xã hội chưa từng thấy kể từ “lễ hội ngân hàng” (cuộc khủng hoảng tài chính sâu rộng năm 1999 tại Ecuador, làm sụp đổ nền kinh tế nước này, dẫn tới cuộc đảo chính năm 2000 và làn sóng di dân ra nước ngoài lớn nhất trong lịch sử Ecuador) từng nhấn chìm quốc gia Nam Mỹ này, dẫn đến quá trình USD hóa toàn bộ nền kinh tế.

Tình thế của Hy Lạp vốn đã tồi tệ, hệ quả từ những hoạt động của giới tài phiệt trốn thuế và chi phối Nhà nước, và sự nhập cuộc của Goldman Sachs sau đó đã “đóng chiếc đinh cuối cùng lên cỗ quan tài” mang tên nền kinh tế Hy Lạp. Cơ chế được sử dụng cũng chính là một khoản tín dụng ẩn chứa món nợ còn khổng lồ hơn, khi quy đổi các khoản nợ trước đó bằng USD và đồng yên Nhật sang đồng euro, nhưng với một tỷ giá ảo.

Theo cách đó, Hy Lạp bước vào được khu vực eurozone nhưng tình hình tài chính không cải thiện được chút nào và hệ quả là Athens không trả được khoản tín dụng và Goldman Sachs đã phát hành nhiều tín phiếu phái sinh ra thị trường. Chỉ trong vòng 4 năm, mức nợ của Hy Lạp với ngân hàng này tăng từ 2,8 tỷ Euro lên 5,1 tỷ euro. Chỉ riêng khoản lãi ròng của Goldman Sachs từ những giao dịch trái phiếu phái sinh cũng đã lên tới 500 triệu USD. Hy Lạp trở thành một quốc gia có mức nghèo đói và bất bình đẳng cao ngất ngưởng, sức mua của người lao động gần như bằng không và thất nghiệp trở thành chuyện cơm bữa.

Quito sẽ sa vào “vết xe đổ” Hy Lạp?

Đây là vết xe đổ mà rất có thể Ecuador sẽ rơi vào. Quá trình đó sẽ diễn ra thế nào? Từ việc tháo vốn: quốc gia Nam Mỹ này sẽ không còn thanh khoản nữa. Đây chính là hiệu ứng có thể của “Trole 3” và Quito đang tự đặt bẫy cho trạng thái một nền kinh tế vốn đã bị USD hóa của mình (Hy Lạp cũng đã euro hóa nền kinh tế).

Những điều khoản trong đạo luật trên bóp nghẹt các nguồn thu của Nhà nước Ecuador (buộc phải trả các khoản phạt và lãi suất, xóa bỏ quy định thu trước thuế doanh thu và xóa khoản thuế này cho nhiều thành phần, tạo điều kiện cho cơ chế kế toán kép ở các DN phát triển…). Theo hướng đó, Quito sẽ khó có thể hoàn thành những nghĩa vụ tài chính mà các khoản tín dụng, đặc biệt là với Goldman Sachs, tạo ra.

Hệ quả là, các thỏa thuận và tín chỉ nợ nói trên sẽ được mang ra thị trường như các trái phiếu phái sinh, và do đó khoản nợ công lại càng tăng lên tới mức không thể trả nổi, lại buộc Chính phủ Ecuador phải ký thêm hợp đồng vay nợ để trả nợ. Nói cách khác, với đạo luật này, Quito đã tự mở rộng con đường tháo vốn khỏi nước mình.

Cần nói thêm rằng các thành phần DN đầu sỏ của Ecuador chủ yếu bao gồm giới DN, nói cách khác là các nhà nhập khẩu (trung bình 3/10 tập đoàn kinh tế là các đơn vị nhập khẩu). Do đó, cấu trúc kinh tế của đất nước vốn đã mang xu hướng đánh tháo vốn (cũng là đánh tháo ngoại tệ vì Ecuador không còn đồng nội tệ).

Trong điều kiện đó, luật “Trole 3” còn thúc đẩy luồng vốn chảy ra bên ngoài từ khía cạnh xóa bỏ thuế suất đánh vào việc luân chuyển vốn quốc tế. Với danh nghĩa tăng tính cạnh tranh, Phòng Thương mại Guayaquil (trung tâm kinh tế lớn nhất Ecuador) đã vận động xóa bỏ nhiều loại thuế, điều chắc chắn sẽ làm tăng khối lượng nhập khẩu, đồng nghĩa với việc mang ngoại tệ ra nước ngoài.

Tuy nhiên, với xu hướng này, vấn đề thanh khoản sẽ đẩy dần Ecuador vào một cuộc khủng hoảng kinh tế không thể cứu chữa. Lời khuyên của các “nhà kinh tế” đã vang lên, rằng việc phi USD hóa chính là con đường phải đi theo.

Hồng Phúc