Estonia đã trở thành xã hội kỹ thuật số như thế nào?

Số hóa ngay từ khi đất nước mới thành lập

Quốc gia Baltic chỉ có 1,3 triệu dân này đã tạo được ấn tượng lớn trên sân khấu toàn cầu. Các con số tự nói lên nhiều đều: Thuế được hoàn thành trực tuyến trong vòng dưới 5 phút, 99% các dịch vụ công cộng của Estonia có sẵn trên web 24 giờ một ngày và gần 1/3 công dân bỏ phiếu qua internet.

"Chúng tôi có một thế hệ lớn lên với nhận thức rằng bạn giao tiếp kỹ thuật số với trường của bạn bởi vì chúng tôi có hệ thống trường điện tử, với bác sĩ của bạn vì bạn có hệ thống chăm sóc sức khỏe điện tử", bà Kersti Kaljulaid, Tổng thống Estonia nói với CNBC trong một cuộc phỏng vấn ở Tallinn vào tháng 8.

Khi các chính phủ trên thế giới vật lộn với những thách thức từ công nghệ bao gồm thu thập dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và các mối đe dọa trên mạng, Estonia có thể đưa ra một kế hoạch chi tiết cho cách xây dựng một xã hội kỹ thuật số.

Khi Estonia tuyên bố độc lập vào năm 1991, nước này đã bắt đầu một loạt các cải cách nhanh chóng để hiện đại hóa nền kinh tế. Ngay từ đầu, nó đã có một cách tiếp cận kỹ thuật số.

Bà Kaljulaid cho biết: "Estonia là một quốc gia tương đối nghèo. Khu vực công, chính phủ và công chức của chúng tôi muốn cung cấp cho người dân của chúng tôi các dịch vụ chất lượng tốt. Chúng tôi đã ngay lập tức thúc đẩy việc áp dụng thuật số vì đơn giản nó là rẻ, dễ dàng hơn."

Một sáng kiến quan trọng bắt đầu trong giáo dục khi Estonia cam kết sẽ đưa máy tính vào mọi lớp học và đến năm 2000, mọi trường học ở nước này đều trực tuyến. Chính phủ cũng cung cấp đào tạo máy tính miễn phí cho 10% dân số trưởng thành. Nỗ lực này đã giúp nâng tỷ lệ người Estonia sử dụng internet từ 29% năm 2000 lên 91% vào năm 2016.

Năm 2002, Estonia đã ra mắt một hệ thống ID quốc gia công nghệ cao. Thẻ ID vật lý được ghép nối với chữ ký điện tử mà người Estonia sử dụng để nộp thuế, bỏ phiếu, thục hiện ngân hàng trực tuyến và truy cập hồ sơ chăm sóc sức khỏe của họ.

Dịch vụ căn cước điện tử (e-Residency)

Một tính năng quan trọng khác của xã hội kỹ thuật số của Estonia là căn cước điện tử, một sáng kiến đầu tiên cho phép các cá nhân bắt đầu kinh doanh tại quốc gia mà không cần sống ở đó. Chương trình này đóng vai trò là bệ phóng cho các công ty muốn kinh doanh tại Liên minh châu Âu (EU) và hưởng lợi từ thị trường duy nhất của EU.

Một căn cước điện tử của Estonia.

Hơn 50.000 người từ khắp nơi trên thế giới đã nộp đơn xin căn cước điện tử kể từ khi dịch vụ này ra mắt vào năm 2014.

"Những người có doanh nghiệp toàn cầu, có lối sống toàn cầu, họ muốn được phục vụ và chúng tôi muốn trở thành những người giỏi nhất trong khu vực đó", ông Taavi Kotka, giám đốc thông tin (CIO) đầu tiên của Estonia, người đã giúp tạo ra chương trình, nói với CNBC.

Visa du mục kỹ thuật số

Estonia hiện đang xây dựng thành công của mình với căn cước điện tử để ra mắt thị thực cho những người du mục kỹ thuật số; nhân viên làm việc từ xa trên khắp thế giới. Thị thực là một ví dụ về quan hệ đối tác công-tư tại nơi làm việc giữa chính phủ Estonia và Jobbatical, một công ty tuyển dụng xuyên biên giới.

Bà Killu Vantsi, cố vấn pháp lý di trú tại Bộ Nội vụ Estonia, nói: "Những gì chúng tôi đang làm với thị thực du mục kỹ thuật số thực sự phản ánh toàn bộ chính sách nhập cư của Estonia. Chúng tôi muốn thu hút những người tài năng, doanh nhân có lợi cho xã hội của chúng tôi cho nền kinh tế của chúng tôi."

Karoli Hindriks, Giám đốc điều hành của Jobbatical, cho biết các quốc gia khác nên học theo Estonia khi họ phải đối mặt với dân số già và thiếu công nhân lành nghề.

Cái nôi của các kỳ lân

Những nỗ lực như cư trú điện tử và thị thực du mục kỹ thuật số, cùng với thuế suất thân thiện với doanh nghiệp, đã giúp khuyến khích văn hóa khởi nghiệp ở quốc gia Baltic nhỏ bé này. Skype đã được ra mắt tại Estonia vào năm 2003.

Ngày nay, chính phủ Estonia tự hào là nơi có nhiều kỳ lân công nghệ, các công ty tư nhân trị giá hơn 1 tỉ USD, tính theo đầu người so với bất kỳ quốc gia nhỏ nào khác trên thế giới. Các kỳ lân gần đây của nó bao gồm công ty thanh toán TransferWise và đối thủ cạnh tranh của Uber, Taxify.

Taxify, một kỳ lân trong ngành "gọi xe". Ảnh: Engadget.

Các công ty khác tập trung vào tất cả mọi thứ, từ blockchain đến thực phẩm hữu cơ hiện đang cạnh tranh để trở thành thành công tiếp theo của Estonia.

"Môi trường mà họ thiết lập ngay bây giờ thực sự thân thiện", Gregory Lu, đồng sáng lập Natufia Labs, một công ty khởi nghiệp đã tạo ra một cỗ máy phát triển các sản phẩm hữu cơ trong nhà. "Tôi hy vọng họ giữ nó theo cách này."

Rào cản

Hành trình trở thành một xã hội kỹ thuật số ở Estonia không phải không có rào cản. Vào năm 2007, đất nước này đã phải chịu một cuộc tấn công mạng lớn đã phá hủy hầu hết các cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.

Trước mối lo về các cuộc tấn công mạng, Estonia trở thành nơi đặt trụ sở của Trung tâm Phòng vệ Tấn công mạng của NATO, nơi tiến hành các cuộc tập trận phòng thủ không gian mạng quy mô lớn. Chính phủ cũng đã tạo ra một đại sứ quán dữ liệu tại Luxembourg, nơi lưu trữ các bản sao của tất cả dữ liệu của nó.

Tuy nhiên, các quan chức đã buộc phải ứng phó với hơn 10.000 sự cố mạng ở Estonia vào năm 2017. Cơ quan quản lý ngân hàng hàng đầu của nước này gần đây đã cảnh báo các cơ sở dữ liệu và chương trình trực tuyến như Cư dân điện tử đã khiến Estonia dễ bị tội phạm lợi dụng nhằm rửa tiền hoặc là vi phạm các lệnh cấm vận.

Các quan chức chính phủ thừa nhận rằng trở thành một xã hội kỹ thuật số có nghĩa là chuẩn bị cho các mối đe dọa trên mạng. Kaljulaid cho biết "vệ sinh không gian mạng" là điều cần thiết cho mọi người dân.

Bà nói:"Bạn sẽ luôn luôn dạy và giáo dục mọi người. Nó giống như dạy vệ sinh. Bạn rửa tay vì vi trùng lây lan".

Mạnh Đức