Gặp ông Tập khi sau lưng là ông Trump - 'bài toán khó' của Thủ tướng Abe

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đang phải đối mặt với một chuyến đi đầy thách thức tới Bắc Kinh để tham dự hội nghị thượng đỉnh với Chủ tịch Tập Cận Bình, trong vai trò là một đồng minh thân cận của Mỹ giữa cuộc chiến thương mại chống lại Trung Quốc.

Quan hệ thường xuyên tiềm ẩn nhiều nguy cơ giữa Nhật Bản và Trung Quốc đang có dấu hiệu cải thiện, được củng cố thêm bởi chuyến thăm từ ngày 25-27/10 sắp tới của ông Abe - chuyến đi độc lập đầu tiên của một nhà lãnh đạo Nhật Bản tới Bắc Kinh trong gần 7 năm qua.

Lãnh đạo Nhật Bản - Trung Quốc bắt tay nhau trong một cuộc tiếp xúc bên lề APEC năm 2014 tại Bắc Kinh.

Nhưng bối cảnh thương trường hiện nay dường như không hề dễ dàng với ông Abe, khi Washington đã khơi mào một cuộc chiến thuế quan ăn miếng trả miếng với Bắc Kinh - đối tác thương mại lớn nhất của Tokyo, và đôi khi cũng "gầm gừ" với cả nền kinh tế Nhật Bản.

"Điều hướng giữa 2 nhà lãnh đạo Mỹ - Trung là một thách thức" đối với ông Abe, chuyên gia chính trị và an ninh Nhật Bản Brad Glosserman nói với CNBC hôm 22/10.

Theo một báo cáo của chính quyền Abe, hàng trăm lãnh đạo Nhật Bản đang khao khát những cơ hội tới từ Trung Quốc, ngay cả khi họ đồng tình với mối lo ngại của Mỹ và châu Âu về thương mại Trung Quốc. Thủ tướng Abe, vốn tin tưởng tuyệt đối giới kinh doanh, hẳn cũng đang quan sát nhất cử nhất động của "người bạn sân golf" Donald Trump.

Về phía Trump, người cách đây không lâu dã từng đe dọa áp thuế quan đối với các loại xe hơi nhập khẩu Nhật Bản để gây áp lực với Tokyo trong các cuộc đàm phán thương mại tự do, đã bất ngờ khen ngợi Nhật Bản như là hình mẫu đầu tư vào Mỹ, ngay trước chuyến đi của ông Abe tới Bắc Kinh.

"Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã hợp tác với tôi để giúp cân bằng thương mại một chiều với Nhật Bản. Một số khoản đầu tư mà họ đang thực hiện tại đất nước tôi mới chỉ là khởi đầu!", trang twitter cá nhân của Tổng thống Donald Trump đăng tải hôm 18/10.

Ông Glosserman nhận định rằng chính quyền Abe và các đồng minh khác của Mỹ đã học được cách làm quen với chính quyền Trump, tuy nhiên nhấn mạnh rằng cái mà mọi người quan tâm là mặt hàng Mỹ sẽ trở thành đối tác lâu dài với Nhật Bản chứ không phải những cái Tokyo chỉ mua tạm thời.

Và đây chính là điểm mà Bắc Kinh đã nhìn thấy, với tham vọng mở ra cơ hội biến Trung Quốc thành một sự thay thế ổn định hơn cho Nhật Bản, đồng thời tăng cường sức phòng thủ cho chính mình trong cuộc chiến thương mại.

"Đôi khi những điều chỉnh của chính phủ trong khu vực (và các nơi khác) sẽ tạo cơ hội cho Trung Quốc tăng cường nỗ lực vươn tới Nhật Bản và các nước khác như là một sự thay thế Mỹ trong vai trò của một đối tác chiến lược và kinh tế", một báo cáo hôm 19/10 viết.

30 năm trước, Nhật Bản đã ở một vị trí tương tự như Trung Quốc hiện nay, được coi là mối đe dọa lớn nhất đối với vị thế kinh tế của Mỹ. Nền kinh tế Nhật Bản cuối cùng cũng chùn bước và Trung Quốc hiện đang nhanh chóng vượt qua nó.

Nhật Bản đã tận dụng các cơ hội mà Trung Quốc đưa ra, về cả thương mại và đầu tư phát triển, tuy nhiên một tranh chấp hàng hải lâu đời về các hòn đảo ở Biển Đông và nhiều lập luận khác có liên quan đến Thế chiến II đã làm gia tăng căng thẳng giữa 2 nước.

Những vấn đề đó hiện vẫn chưa biến mất hoàn toàn nhưng đã được tiết chế phần nào khi cả 2 bên tìm thấy lợi ích chung. Quá trình đó diễn ra một cách nghiêm túc kể từ khi Thủ tướng Shinzo Abe và Chủ tịch Tập Cận Bình gặp nhau ở Bắc Kinh vào năm 2014, trước thềm hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á -Thái Bình Dương mà Trung Quốc làm chủ nhà.

Các nhà lãnh đạo Nhật - Trung sắp tới cũng sẽ tổ chức kỷ niệm lần thứ 40 của một hiệp ước hòa bình và hữu nghị, nhưng sự ổn định hiện tại có thể kéo dài bao lâu vẫn là một câu hỏi mở, bởi về cơ bản, Trung Quốc vẫn đang tự coi mình là nhà lãnh đạo của châu Á còn Nhật Bản thì đang trong giai đoạn thoái trào.

Hương Thảo (CNBC)